Λογοκλοπή και Εντυπώσεις

Tweet

Διάβασα σήμερα σε ημερήσια εφημερίδα άρθρο με τίτλο «εντυπώσεις και ουσία για τα ΑΕΙ». 
Σε περίληψη, η ουσία του άρθρου είναι ότι οι όποιες ενέργειες, στις οποίες έχω προβεί σχετικά με την διαφάνεια στα πανεπιστήμια, αποτελούν ένα «επικοινωνιακό παιχνίδι» μια και «στο επίπεδο ουσίας οι κινήσεις του κ. Πανάρετου πάσχουν καθώς τίποτα δεν μπορεί να γίνει λόγω του αυτοδιοίκητου των πανεπιστημίων», χαρακτηρίζοντας τις ενέργειες «λόγια και όχι πράξεις» (προφανώς, “ξεχνά” για τις ανάγκες του άρθρου ότι για πρώτη φορά στα χρονικά ακυρώθηκαν εκλογές καθηγητών, εξετάζεται το ενδεχόμενο κατάργησης ιδιαίτερα προβληματικών τμημάτων και ζητούνται παραπομπές σε πειθαρχικά συμβούλια). Στο ίδιο άρθρο, το θέμα της λογοκλοπής χαρακτηρίζεται «θολό», του οποίου «η διερεύνηση μπορεί  να κρατήσει χρόνια».

Όλα τα παραπάνω συνδέονται με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης για αλλαγές στα πανεπιστήμια και με την ανάγκη «η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να είναι αρωγός στην πράξη και όχι στα λόγια».

Ας ξεκινήσω από το αυτοδιοίκητο. Όπως είναι γνωστό, το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων είναι κατοχυρωμένο συνταγματικά και επομένως, ανεξάρτητα από τις όποιες νομοθετικές πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης, θα εξακολουθεί να υφίσταται. Ταυτόχρονα, όμως, το Σύνταγμα προβλέπει και εναποθέτει στο Κράτος και στο Υπουργείο Παιδείας την εποπτεία καθώς και τον έλεγχο νομιμότητας των ενεργειών τους. Αυτό που είχαμε μέχρι σήμερα ήταν η εφαρμογή του αυτοδιοίκητου με παράλειψη της άσκησης εποπτείας και έλεγχου νομιμότητας από την πλευρά του Κράτους. Και αυτό ήταν φυσικό, γιατί οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες δύσκολα θα αποφάσιζαν να ασκήσουν αυτόν τον έλεγχο με δεδομένο ότι οι πανεπιστημιακοί έχουν μια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία. Η υποχρέωση όμως της εποπτείας και του ελέγχου νομιμότητας υφίσταται ανεξάρτητα από τις αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο.

Ως Πανεπιστημιακός αλλά και ως πολίτης, θα επιθυμούσα όλα τα θέματα που αφορούν την εποπτεία από το Κράτος να εναπόκεινται στην εσωτερική λειτουργία των πανεπιστημίων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου όπως π.χ. Harvard, Yale, Stanford, Berkeley, Oxford, Cambridge, E.Τ.Η. κλπ. δεν χρειάζονται -και δεν χρειάσθηκαν- την εποπτεία και τον έλεγχο νομιμότητας του κράτους για να φτάσουν στο σημείο που βρίσκονται σήμερα. Δεδομένου του Συντάγματός μας, όμως, η Κυβέρνηση έχει υποχρέωση να ασκεί αυτό που της έχει αναθέσει ο συνταγματικός νομοθέτης.

Θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί ότι, δεδομένου ότι βρίσκεται σε εξέλιξη  ο διάλογος για τις αλλαγές στα πανεπιστήμια, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας θα έπρεπε να περνά «στα μαλακά» όλα τα προβλήματα που έρχονται στην αντίληψή της προκειμένου να μην «ενοχλήσει» κάποιους Πανεπιστημιακούς (βέβαια, τόσα χρόνια, όταν καμμία παρέμβαση δεν γινόταν σε κραυγαλέες περιπτώσεις καταπάτησης κάθε έννοιας ακαδημαϊκής δεοντολογίας, οι πολιτικοί εγκαλούνταν –και ορθώς- από ορισμένους δημοσιογράφους για την απραξία τους. Σήμερα που το υπουργείο λειτουργεί σύμφωνα με τις συνταγματικές του υποχρεώσεις, οι ίδιοι – οποία ειρωνία –  δηλώνουν ότι καλύτερα θα ήταν να μην γίνονται παρεμβάσεις, γιατί αυτές δεν εξυπηρετούν την δημιουργία πολιτικών ισορροπιών).

 Η άποψη αυτή περί «μη ενόχλησης» χάριν των αλλαγών αποτελεί μια επικίνδυνη απλούστευση. Πανεπιστημιακοί δεν είναι μόνο αυτοί οι οποίοι υποπίπτουν σε παραπτώματα που είτε έχουν χαρακτηριστικά ποινικών ευθυνών είτε απλά διοικητικών ευθυνών. Οι πανεπιστημιακοί είναι πολλοί περισσότεροι. Και εκείνοι που έχουν το πανεπιστήμιο και την επιστήμη πάνω από οποιοδήποτε άλλο προσωπικό ή άλλης μορφής συμφέρον είναι εκείνοι που πρώτοι ζητούν την κάθαρση στα πανεπιστήμια. Και είναι γι’ αυτούς, για τους φοιτητές και για την κοινωνία που γίνεται η προσπάθεια που έχει αναλάβει η παρούσα ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας. Αυτοί οι τελευταίοι βέβαια έχουν μικρή πρόσβαση στα παραδοσιακά ΜΜΕ. Η φωνή τους σπάνια ακούγεται αλλά και όταν ακούγεται περνά απαρατήρητη. Αντίθετα, αυτοί που επιθυμούν την διαιώνιση του σημερινού καθεστώτος έχουν εδώ και χρόνια εξασφαλίσει σχέσεις στοργής με άλλους πυλώνες της εξουσίας.

Ας δούμε όμως και μερικές από τις περιπτώσεις για τις οποίες έχουν ζητηθεί στοιχεία και ας αναλογιστούμε αν αυτό αποτελεί συκοφάντηση των πανεπιστημίων ή επισήμανση κακών πρακτικών συγκεκριμένων πανεπιστημιακών.

Στοιχεία για τον αριθμό των πτυχιούχων και τον χρόνο φοίτησης: Κάθε χρόνο, το Υπουργείο Παιδείας καθορίζει τον αριθμό των εισακτέων και κάθε χρόνο υπάρχουν παράπονα από τα πανεπιστήμια ότι ο αριθμός που καθορίζεται είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό εκείνον που μπορούν να δεχθούν τα πανεπιστήμια. Ποιο είναι το κριτήριο με το οποίο μπορεί κανείς να βελτιώσει την κατάσταση αυτή; Αυτά τα στοιχεία που ζητήθηκαν θα έπρεπε κανονικά, όπως σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου, να  είναι διαθέσιμα στις ιστοσελίδες των πανεπιστημίων. Δυστυχώς, δεν είναι διαθέσιμα ούτε καν στα ίδια τα πανεπιστήμια, αλλά ούτε φυσικά και στο Υπουργείο Παιδείας.

Πειθαρχική δίωξη Πρυτανικού Συμβουλίου: Σύμφωνα με το Σύνταγμα και με τους νόμους που έχει ψηφίσει το Κράτος η εκτελεστική εξουσία έχει υποχρέωση να υλοποιεί τις αποφάσεις της ανεξάρτητης αρχής των Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης. Όταν η αρχή, μετά από έλεγχο, ζητά από το Υπουργείο Παιδείας αλλά και από το ίδιο το πανεπιστήμιο να διενεργήσει πειθαρχικό έλεγχο, δεν είναι καν στην διακριτική ευχέρεια του Υπουργού Παιδείας να αποφασίσει αν θα αποδεχθεί την υπόδειξη αυτή ή όχι.

Στοιχεία για την οικογενειοκρατία: Όταν το Ελληνικό Κοινοβούλιο ζητά από το Υπουργείο Παιδείας -αλλά και από οποιαδήποτε άλλη δημόσια υπηρεσία- στοιχεία, το τελευταίο έχει την υποχρέωση να απαντήσει. Για να απαντήσει, πρέπει να συλλέξει τα στοιχεία από τις υπηρεσίες που εποπτεύει. Αλλοίμονο αν υπάρχουν θύλακες στο Κράτος που αγνοούν το Σύνταγμα και τους νόμους που διέπουν την Βουλή των Ελλήνων.

Οικογενειοκρατία: Όταν ένα ολόκληρο Τμήμα αποτελείται στην πλειοψηφία του από μέλη μιας συγκεκριμένης οικογένειας, τα οποία έχουν εκλεγεί με μη νόμιμες διαδικασίες και ίδιο το πανεπιστήμιο δεν έχει προβεί σε καμιά  ενέργεια αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού, τότε πώς εκφράζεται και πώς υλοποιείται η ευθύνη της εποπτείας και του ελέγχου νομιμότητας που το Σύνταγμα έχει αναθέσει στο Υπουργείο Παιδείας; Τι θα πρέπει να κάνει το Υπουργείο Παιδείας όταν αμέσως μετά την ακύρωση των εκλογών, το πανεπιστήμιο προχωρά σε επανατοποθέτηση των ίδιων ανθρώπων και σε άμεση επανάληψη των διαδικασιών προκειμένου να επανέλθουν στις θέσεις που παράνομα είχαν καταλάβει;

Εκτακτο διδακτικό προσωπικό: Ο φορολογούμενος πολίτης ενισχύει τα πανεπιστήμια, μεταξύ των άλλων, με την χρηματοδότηση των προσωρινών διδασκόντων. Πώς θα αποφασίσει το Υπουργείο Παιδείας αν θα πρέπει να χρηματοδοτήσει τέτοιους διδάσκοντες για κάθε πανεπιστήμιο αν δε γνωρίζει τις πραγματικές ανάγκες; Πού βρίσκεται το πρόβλημα εάν επίσης προσπαθεί να διερευνήσει αν οι προσλήψεις αυτών των διδασκόντων γίνονται με ανοιχτές διαδικασίες, ώστε όλοι οι ενδιαφερόμενοι να έχουν ίσες ευκαιρίες σε μια εποχή, μάλιστα, που η ανεργία των νέων επιστημόνων βρίσκεται σε έξαρση;

Λογοκλοπή: Ερχομαι τώρα και στο πιο πρόσφατο θέμα αυτό των στοιχείων της λογοκλοπής. Η λογοκλοπή αποτελεί τον μεγαλύτερο εχθρό της επιστήμης. Ακυρώνει τον πυρήνα αυτού ακριβώς που πρέπει να είναι ο επιστήμονας. Το θέμα αυτό εγώ ο ίδιος το είχα θίξει στην πρώτη συνάντηση με την ΠΟΣΔΕΠ μετά την ανάληψη των καθηκόντων της νέας ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας και το έχω αναφέρει επανειλημμένα σε Συνόδους των Πρυτάνεων. Δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα καμιά αντίδραση, ούτε καν τοποθέτηση. Δεν αποτελεί αυτό μέρος της εποπτείας του κράτους στην λειτουργία των πανεπιστημίων; Το γεγονός ότι μέχρι σήμερα έχουν περάσει ατιμώρητες όλες οι περιπτώσεις λογοκλοπής δεν αποτελεί πρόβλημα; Και γιατί χρειάζεται πολύς  χρόνος για την αποτύπωση των ενεργειών που αφορούν το φαινόμενο αυτό; Θα ήθελα να θυμίσω ότι, μόλις πρόσφατα με συνοπτικές διαδικασίες που κράτησαν ελάχιστο χρόνο, το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του κόσμου, το Harvard, απέλυσε έναν από τους πιο γνωστούς καθηγητές του ακριβώς γιατί είχε παραβιάσει την ακαδημαϊκή ηθική σε σχέση με δημοσιεύσεις που είχε κάνει. Το ΕΤΗ, ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο, επίσης πρόσφατα απομάκρυνε από την διοικητική του θέση τον Αντιπρύτανη για την Έρευνα γιατί ο ίδιος δεν παρείχε τα εχέγγυα της ακαδημαϊκής αξιοπιστίας.

Αλήθεια ποιοι είναι τελικά εκείνοι οι οποίοι ενοχλούνται για τις ενέργειες του Υπουργείου για την λογοκλοπή; Αναρωτιέμαι πόσες εφημερίδες έχουν δημοσιεύσει το κείμενο των ακαδημαϊκών για την λογοκλοπή, στο οποίο μέχρι σήμερα έχουν υπογράψει 315 επιστήμονες; Αλήθεια, με ποιους πρέπει να είναι το Υπουργείο Παιδείας, με τους 315 ή με τους 10 που διαμαρτύρονται και είναι άγνωστο πόσους ακόμη εκφράζουν; Και στον νόμο που θα γίνει θα πρέπει να υπάρχει ειδική αναφορά στην λογοκλοπή ή θα πρέπει το θέμα αυτό να καλύπτεται από τους εσωτερικούς κανονισμούς (αν αυτό υπάρχει ήδη);

Δεν πρέπει λοιπόν να θίγονται τα θέματα αυτά; Είναι άραγε μέρος της αυτοτέλειας του πανεπιστημίου η απόκρυψη της διαφθοράς; Εν τέλει τι προτείνει η εφημερίδα; Προτείνει κατάργηση του αυτοδιοίκητου ή παραίτηση του υπουργείου από οπoιαδήποτε προσπάθεια εξυγίανσης των πανεπιστημίων (που είναι μάλιστα συνταγματική του υποχρέωση); Να παριστάνει ο αρμόδιος υφυπουργός τον Πόντιο Πιλάτο, με σύνθημα «laissez faire, laissez passer»; Μήπως αυτή η στάση δεν είναι που μας έφερε εδώ; Περιμένει ξαφνικά να αρχίσει μόνο του το ίδιο το Πανεπιστήμιο να διερευνά τις υποθέσεις, όταν δεν το έχει κάνει τόσα χρόνια και, αν ναι, με ποιά αφορμή; Ρωτά η εφημερίδα γιατί το υπουργείο δεν ερευνά μόνο του τις καταγγελίες, φάσκοντας και αντιφάσκοντας, όταν κεντρικό της επιχείρημα είναι ότι τίποτα δεν μπορεί να ελεγχθεί λόγω αυτοδιοίκητου. Εκτός και αν αρχίσουν οι υπηρεσίες του υπουργείου να υποκαθιστούν τα εκλεκτορικά σώματα και το peer review system.  Επίσης, τι σημαίνει να είναι στην πράξη αρωγός το υπουργείο στην βελτίωση των πανεπιστημίων; Να κάνει τα στραβά μάτια και να αφήνει τους φαύλους να συνεχίζουν το έργο τους;

Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση στα παραπάνω. Μερίδα πανεπιστημιακών, με πρόσβαση (άμεση ή έμμεση) στον τύπο, επιτίθενται κατά της προσπάθειας διερεύνησης υποθέσεων ακαδημαϊκής φαυλότητας, όπως η οικογενειοκρατία και η λογοκλοπή, εμφανίζοντας  την προσπάθεια αυτή ως προσπάθεια σπίλωσης του πανεπιστημίου. Απλώνουν έτσι ένα δίχτυ προστασίας για όλους, ανεξάρτητα από το αν αυτοί εκτελούν τις υποχρεώσεις τους ή όχι. Είναι η πρόθεσή τους είναι να καλυφθούν όλοι κάτω από το δίχτυ ανεξάρτητα αν τηρούν την ακαδημαϊκή δεοντολογία και νομιμότητα;

Δυστυχώς και όσοι θέλουν να παρουσιάσουν την εικόνα αυτή, αλλά και τα ΜΜΕ που την προάγουν, δεν παίρνουν υπόψη τους τα αναρίθμητα μηνύματα που λαμβάνουμε στο Υπουργείο Παιδείας από Καθηγητές, επιστήμονες και άλλες κατηγορίες πολιτών που εμπλέκονται στα της λειτουργίας του πανεπιστημίου που μας ζητούν εδώ και τώρα κάθαρση.

Τι θα πρέπει να απαντήσουμε εμείς στον πολίτη που έχει αδικηθεί ή που βλέπει το Κράτος να αγνοεί τις καταγγελίες του, ότι «πρέπει να τα έχουμε καλά» με αυτούς ακριβώς που προκαλούν το πρόβλημα γιατί πρέπει να περάσουμε τον νόμο; (εν τω μεταξύ, βέβαια, οι ίδιοι οι "διαμαρτυρόμενοι" αρνούνται να συμμετέχουν σε οποιαδήποτε συζήτηση για αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των πανεπιστημίων, απορρίπτοντας τα πάντα).

Η απάντηση είναι νομίζω απλή. Οι αλλαγές στα πανεπιστήμια είναι απαραίτητες. Και οι αλλαγές αυτές πρέπει να γίνουν με τις υγιείς δυνάμεις του πανεπιστημίου ακριβώς για να οδηγηθούμε στο πανεπιστήμιο εκείνο που και οι άξιοι πανεπιστημιακοί επιθυμούν αλλά και η ελληνική κοινωνία και νεολαία δικαιούνται.

Το πανεπιστήμιο δεν είναι ένα κλειστό κλαμπ, υπάρχει για την κοινωνία. Και όταν στην κοινωνία υπάρχει η απαίτηση της διαφάνειας,  της εξυγίανσής του, και της δομικής αλλαγής του, δεν μπορεί μερίδα των μελών του να συμπεριφέρεται σαν τον πορτιέρη ενός κλειστού κλαμπ.