Για το "Θαλής" στην κοινή συνεδρίαση της επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων και Έρευνας της Βουλής (25/5/11)

Tweet

Επιστολή ερευνητή που έλαβα χθες και διάβασα σήμερα στα μέλη της επιτροπής.

Αξιότιμε κ. Πανάρετε,

Διαβάζοντας τα αποτελέσματα της Α΄ φάσης του ΘΑΛΗ αναλογιζόμουν την προσπάθεια που έγινε να αλλάξει το απόλυτα διαβλητό σύστημα αξιολογήσεων. Άξιζε με το παραπάνω αυτή η μάχη που δώσατε.

Η βασική κριτική των «προοδευτικών» φωνών στα μπλογκς ήταν ότι οι πολύ καλές ομάδες θα επιλέγονταν και με τα δύο συστήματα αξιολόγησης ενώ οι υπόλοιπες δεν αξίζουν έτσι κι' αλλιώς. Καθώς ο χώρος μας δεν είναι τόσο μεγάλος, ο καθένας μας γνωρίζει ποιος είναι ποιος. Διαπίστωση προσωπική: Η λίστα είναι όντως εμπλουτισμένη με επιστήμονες που είναι δραστήριοι και παραγωγικοί στην Ελληνική έρευνα. Αθροίζοντας τα αποτελέσματα του Συνεργασία και Θαλή, αναδεικνύονται τρεις κατηγορίες επιστημονικών ομάδων. 1) Αυτές που τα πήγαιναν καλά πριν και συνεχίζουν να πηγαίνουν καλά, 2) Οι ομάδες που το πάλευαν και στα νέα προγράμματα είδαν αύξηση του ποσοστού επιτυχίας, 3) Ομάδες που είχαν 100% επιτυχία τα προηγούμενα χρόνια και πάτωσαν από τότε που άλλαξαν οι όροι αξιολόγησης. Η τρίτη ομάδα μπορεί να είναι μικρή αλλά η ύπαρξη της λειτουργούσε ασύμμετρα διαβρωτικά στο χώρο της Ελληνικής έρευνας δημιουργώντας χρόνιες στρεβλώσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Στο επίπεδο των ερευνητών πέρα από την ψυχολογική αποθάρρυνση που δημιούργησε, καλλιεργούσε μια κουλτούρα συναλλαγής μεταξύ των επιστημόνων του τύπου «να τον βάλουμε αυτόν μέσα στην πρόταση γιατί έχει τα μέσα κι έτσι θα χρηματοδοτηθούμε κι εμείς». Οι νέοι επιστήμονες, όπως και οι φοιτητές επέλεγαν τα εργαστήρια που θα εργάζονταν, με γνώμονα όχι την ακαδημαϊκή τους αριστεία και το ενδιαφέρον του επιστημονικού αντικειμένου, αλλά με την πολιτική ισχύ του προϊστάμενου που θα εξασφάλιζε άκοπα την χρηματοδότηση αλλά και μια επαγγελματική αποκατάσταση (στα πλαίσια του κουβάλα τον προτζέκτορα για να σε κάνω λέκτορα). Οι συνεργαζόμενοι φορείς του ιδιωτικού τομέα που συμμετείχαν για να πάρουν το κομμάτι της επιχορήγησης αντιμετώπιζαν με καχυποψία την ακαδημαϊκή κοινότητα συλλήβδην θεωρώντας τους πάντες ως άχρηστους. Η συνεχής εφαρμογή εξωτερικών αντικειμενικών αξιολογήσεων θα συμβάλλει αποφασιστικά στην παρακμή αυτής της ομάδας, καθώς θα εμπεδωθεί η αντίληψη ότι το να πάρει ένας επιστήμονας χρηματοδότηση ή να βρει δουλειά δεν θα εξαρτάται από την διαμεσολάβηση των πολιτικά ισχυρών στο χώρο της επιστήμης. Βέβαια απαιτούνται πολλές περισσότερες προσπάθειες καθώς οι μάχες θα δοθούν κατόπιν στα επίπεδα διοίκησης των παν/κων τμημάτων και ινστιτούτων, όπου διεξάγεται ένας άλλος πόλεμος φθοράς. Η ομάδα 2 έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Είναι η ομάδα που οι «προοδευτικοί» ήταν έτοιμοι να ρίξουν στον καιάδα ως μη σημαντική. Η ομάδα αυτή που είδε τα ποσοστά επιτυχίας της να ανεβαίνουν περιλαμβάνει α) νέους επιστήμονες που πρωτοεισέρχονται στο χώρο ως ερευνητές, β) ικανούς παραγωγικούς επιστήμονες που έκαναν το «λάθος» να εργάζονται σε ίδρυμα που διέθετε μειωμένη επιρροή στην εκάστοτε κυβέρνηση, γ) επιστήμονες που η δραστηριότητα τους ήταν διαθεματική και δεν ενέπιπτε εύκολα στο κουτάκι εξειδίκευσης που είχαν δημιουργήσει οι επιστημονικές κλίκες θεματικών πεδίων, δ) επιστήμονες που πέρασαν dry spells και επανήλθαν δριμύτεροι. Σε μένα είναι προφανές ότι αυτή η ομάδα είναι το πολύτιμο ρεζερβουάρ ανανέωσης του χώρου της έρευνας σε πρόσωπα και σε νέα ερευνητικά πεδία που αποτελούν την ελπίδα του μέλλοντος. Για να δανειστώ μια ατάκα από το βιβλίο το Nassim Nicholas Taleb “The Black Swan” “Contrary to social-science wisdom, almost no discovery, no technologies of note, came from design and planning-they were just Black Swans. The strategy for the discoverers and entrepreneurs is to rely less on top-down planning and focus on maximum tinkering and recognizing opportunities when they present themselves”. Αυτό αποτελεί και την ουσία της κριτικής μου απέναντι σε προγράμματα τύπου cluster, αλλά και της προσέγγισης των πολιτικών απέναντι στην έρευνα. Η πραγματική καινοτομία βρίσκεται στο χαοτικό ψάξιμο στη βάση των πραγμάτων εκεί που γίνονται οι ζυμώσεις. Δυστυχώς αυτό είναι ελάχιστα κατανοητό σε αυτούς που απαιτούν την έρευνα να δουλεύει με τους λογιστικούς κανόνες του δημοσίου και νομικίστικα γραφειοκρατικά τερτίπια. Όταν αυτή η διαδικασία εξωτερικών αξιολογήσεων εξαπλωθεί και γίνει θεσμός στην έρευνα (και πιστεύω ότι το ίδιο πρέπει να γίνει και στα επιχειρηματικά προγράμματα) θα επέλθει μια ποιοτική αναβάθμιση της έρευνας μέσω της επιλογής ικανών παραγωγικών ομάδων, και το στελεχιακό δυναμικό στα υψηλά κλιμάκια θα ανανεωθεί με ικανούς ανθρώπους κι όχι με αρεστούς των πολιτικών εξουσιών. Όσο περισσότερο μεγαλώνω τόσο περισσότερο επεξηγηματική και χρήσιμη βρίσκω τη Δαρβινική προσέγγιση στα πράγματα (ιδιαίτερα συκοφαντημένη). Αυτό που έλειπε στη χώρα μας σε τραγικό βαθμό είναι το σύστημα επιλογής που θα ξεσκαρτάρει συνεχώς, και θα διατηρεί τις πτυχές της δημόσιας ζωής σε ορθό βηματισμό με την πραγματικότητα, βελτιώνοντας σε βάθος χρόνου όσες δυσλειτουργούν. Με εκτίμηση,