Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορεί να πει κανείς για τον τρόπο που γίνεται η πολιτική στην Ελλάδα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι πρακτικές που υιοθετούνται από ορισμένους προκαλούν θλίψη.
Ας πάρουμε το παράδειγμα αντιμετώπισης της Λίντας Κατέχη, από κάποια μέσα ενημέρωσης (λίγα είναι αλήθεια). Μίας γυναίκας που ξεκινώντας από την Σαλαμίνα και σπουδάζοντας μετά πολλών δυσκολιών στην Αθήνα, κατάφερε να φτάσει στην κορυφαία θέση -αυτή του πρύτανη- ενός από τα εξέχοντα πανεπιστήμια του κόσμου, σύμφωνα με όλες τις διεθνείς κατατάξεις. Ενδεχομένως να είναι η μοναδική Ελληνίδα που έχει καταφέρει κάτι τέτοιο σε αυτό το επίπεδο.
Ποιο είναι το «αμάρτημά της»; Οτι δέχθηκε να βοηθήσει την πατρίδα της αφιλοκερδώς, με την μεγάλη εμπειρία που έχει αποκτήσει, στην προσπάθεια που κάνει η τελευταία για να ξαναβρεί τον δρόμο της στον χώρο της παιδείας. Την διεθνή αναγνώριση και την εκτίμηση των συναδέλφων ανά τον κόσμο την είχε ούτως ή άλλως ήδη.
Στην προσπάθεια να κάνει αντιπολίτευση στην κυβέρνηση, μια εφημερίδα "ανακάλυψε" κάποια δημοσιεύματα στο διαδίκτυο, και χωρίς να κάνει τον κόπο να διερευνήσει όλη την ιστορία, χωρίς να ενδιαφερθεί να μάθει την εξέλιξη των πραγμάτων και τον αντίλογο, κατέληξε αβίαστα -όπως τόσο συχνά συμβαίνει δυστυχώς στην χώρα μας- στο απόλυτο συμπέρασμα: «Ανέντιμη η Κατέχη».
Δεν φαίνεται να προβληματίστηκαν καν για το πώς είναι δυνατόν, αφότου γράφτηκαν αυτά στα οποία αναφέρονται, και αφότου διατυπώθηκαν οι καταγγελίες, να ήλθε ένα από τα μεγαλύτερα και πλέον εξέχοντα δημόσια πανεπιστήμια στον κόσμο και να την τοποθέτησε σε αυτή την θέση μετά από μια αξιοκρατική και εξαντλητική διαδικασία.
Ας δούμε όμως τι έχει γίνει, πάλι από τις πληροφορίες στο διαδίκτυο.
Στην πολιτεία του Ιλλινόις, διατυπώθηκε πριν από χρόνια η κατηγορία ότι έγιναν εγγραφές φοιτητών στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις μετά από πολιτικές πιέσεις του τότε κυβερνήτη Blagojevich.
Η Πολιτεία του Ιλλινόις, με αφορμή τις καταγγελίες αυτές, προέβη σε έρευνα σχετικά με την φερόμενη προσπάθεια του Κυβερνήτη Blagojevich (ο οποίος υποχρεώθηκε αργότερα σε παραίτηση για άλλους λόγους διαφθοράς) να ασκήσει πίεση στο Συμβούλιο Διοίκησης, τον Πρόεδρο και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου του Ιλλινόις να κάνουν δεκτούς κάποιους φοιτητές στο Πανεπιστήμιο το 2003 και το 2005. Αυτό συνέβη 3 χρόνια και 1 χρόνο, αντίστοιχα, προτού αναλάβει η κ. Κατέχη την θέση του κοσμήτορα στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις.
Περίπου ένα μήνα πριν από την έναρξη της έρευνας (τον Μάιο του 2009), έγινε γνωστή η ανάληψη από την Κατέχη της θέσης του Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Davis. Ένας Γερουσιαστής της Καλιφόρνια, ο Leland Yee, εξέφρασε αντιρρήσεις για το μισθό της (που βρίσκεται περίπου στον μέσο όρο των μισθών που λαμβάνουν οι άλλοι Πρυτάνεις μεγάλων Πανεπιστημίων). Αξίζει να αναφερθεί ότι ο συγκεκριμένος Γερουσιαστής έχει γενικότερες αντιρρήσεις με την λειτουργία του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια και σε πολιτικό επίπεδο έχει εγείρει πολλές ενστάσεις απέναντι στις πράξεις του Προέδρου του Πανεπιστημίου.
Όταν άρχισε η έρευνα στο Ιλλινόις, ο Yee επεχείρησε να εμπλέξει την Κατέχη στην υπόθεση, ισχυριζόμενος κατ' αρχήν ότι ήταν υπεύθυνη για την υπόθεση με τις ανάρμοστες παρεμβάσεις του Κυβερνήτη.
Όταν έγινε σαφές ότι αυτές οι παρεμβάσεις του Κυβερνήτη στο πανεπιστήμιο του Ιλλινόις είχαν γίνει πριν από την περίοδο απασχόλησης της Κατέχη στο πανεπιστήμιο Ιλλινόις, ο Yee επικεντρώθηκε σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα που είχε στείλει η Κατέχη ζητώντας πληροφορίες για μία Ελληνίδα φοιτήτρια έπειτα από παράκληση της οικογένειάς της. Η φοιτήτρια αυτή δεν είχε καμία σχέση με τους φοιτητές που είχαν γίνει δεκτοί ως συνέπεια των επαφών ανάμεσα στον Κυβερνήτη και τον Πρύτανη του Πανεπιστημίου.
Το άρθρο της αμερικανικής εφημερίδας του οποίου γίνεται επίκληση είναι ένα από αυτά τα παλιά άρθρα του Yee και των συνεργατών του οι οποίοι προσπάθησαν να συνδέσουν την Κατέχη με το σκάνδαλο στο Ιλλινόις για να κάνουν κριτική στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, τον Πρόεδρό του και τα μέλη του Διοικητικού του Συμβουλίου.
Επί της ουσίας της υπόθεσης στο πανεπιστήμιο του Ιλλινόις, η πολιτεία του Ιλλινόις ερεύνησε την όλη υπόθεση μέσω ειδικής δικαστικής επιτροπής. Τα πορίσματα αυτής της επιτροπής δημοσιεύθηκαν σε μορφή τελικής έκθεσης που δημοσιοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2009. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το όλο πρόβλημα δημιουργήθηκε από τις ενέργειες του πρώην Κυβερνήτη του Ιλλινόις, του Πρύτανη και του Προέδρου. Το όνομα της Κατέχη δεν αναφέρθηκε πουθενά στην έκθεση, γεγονός που διέλυσε κάθε υπόνοια για οποιαδήποτε εμπλοκή της στην υπόθεση των μεροληπτικών εισαγωγών φοιτητών στο πανεπιστήμιο. Μετά από την δημοσίευση της έκθεσης αυτής δεν υπήρξε καμιά άλλη αναφορά στην Καλιφόρνια ή οπουδήποτε αλλού για το θέμα αυτό σε σχέση με την Κατέχη.
Οσο για τις αμοιβές της Κατέχη, αυτές είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο, όπως εξ άλλου ισχύει και για κάθε άλλο δημόσιο πρόσωπο στην Αμερική. Το αν αυτές θεωρούνται υψηλές, δεν μπορεί να αποτελεί στοιχείο κριτικής για την ίδια. Αυτή είναι η πραγματικότητα με τους μισθούς των Προέδρων μεγάλων Πανεπιστημίων στις ΗΠΑ. Άλλωστε στις ΗΠΑ, μέρος της αποτίμησης των ικανοτήτων των πρυτάνεων των πανεπιστημίων εκφράζεται και μέσω του ύψους του μισθού που εξασφαλίζουν.
Wednesday, September 29, 2010
Tuesday, September 28, 2010
Νέος Πρόεδρος στο ΕΣΥΠ
Ο Αλέξης Λυκουργιώτης ορίσθηκε σήμερα, 28/09/2010, νέος Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας (ΕΣΥΠ), ύστερα από διατύπωση γνώμης από τα μέλη της Διαρκούς Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής.
Monday, September 27, 2010
Η Ομιλία του M. Gago στους Δελφούς
Καλημέρα σας κυρίες και κύριοι, Πρωθυπουργέ, ζητώ συγνώμη που δε μιλώ ελληνικά. Θα κάνω ό,τι μπορώ στα αγγλικά.
Κυρία Υπουργέ Άννα Διαμαντοπούλου, κύριε Υπουργέ από την Κύπρο, Αντιπρόεδροι, Πρυτάνεις, συνάδελφοι από τα Πανεπιστήμια, μέλη του Κοινοβουλίου, Δήμαρχε, σας ευχαριστώ όλους που είσαστε σήμερα εδώ.
Κυρίες και κύριοι, πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σας ευχαριστήσω, είναι μία μοναδική ευκαιρία αυτή που ζούμε σήμερα εδώ. Είναι μία μοναδική ευκαιρία να μπορούμε να συμμετέχουμε σε αυτή τη μεταρρύθμιση που προσπαθείτε εσείς να εφαρμόσετε. Και είναι μάλιστα ασυνήθιστο για μια τέτοια μεταρρύθμιση και για μια τέτοια συζήτηση, να γίνεται σε διεθνές επίπεδο.
Είναι πολύ χρήσιμο να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες των άλλων και είναι πολύ μεγάλη τιμή που βρίσκομαι σήμερα μαζί σας εδώ και που μου δίνετε την ευκαιρία να καταλάβω ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε. Βεβαίως αυτή η διαδικασία θα με βοηθήσει γιατί θα δούμε τι αντιμετωπίζουν και άλλες κοινωνίες και έτσι θα μπορέσουμε και εμείς να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας και συνεπώς τις αποφάσεις μας.
Χθες το βράδυ και προχθές, προσπάθησα να καταλάβω γιατί οργανώσατε αυτή τη συνάντηση εδώ στους Δελφούς και θυμήθηκα τα χρόνια πριν γίνω Υπουργός, θυμήθηκα την απολογία του Σωκράτη. Την είχαμε σπουδάσει στο σχολείο. Και βεβαίως στην απολογία του Σωκράτη γίνεται μία συζήτηση και στη συζήτηση αυτή κάποιος λέει ότι ένας φίλος πήγε στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει αν ο Σωκράτης είναι πράγματι ο πιο σοφός άνθρωπος στον πλανήτη, της Αθήνας τουλάχιστον.
Και αυτή η ερώτηση ουσιαστικά οδήγησε σε μία ολόκληρη φιλοσοφική αναζήτηση για το αν ο Σωκράτης ήταν πράγματι ο πιο σοφός. Βεβαίως το ίδιο μπορεί να ισχύει και για μένα, γιατί πολλές φορές εγώ εκλήθησα να λάβω αποφάσεις ίσως ως ο πιο γνώστης και πιο σοφός, αλλά πολλοί ήταν αυτοί που αμφισβητούσαν.
Και εγώ πράγματι πολλές φορές ένιωθα αδαής αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις και πολλά θέματα, αλλά παρόλα αυτά βάσισα τις προσπάθειές μου και την πορεία μου σε αυτήν ακριβώς την ερώτηση, σε αυτή την αναζήτηση που είχε ξεκινήσει από τότε.
Εγώ σήμερα βρίσκομαι εδώ για να σας προσφέρω τις δικές μου γνώσεις και τις δικές μου εμπειρίες. Έχω βεβαίως τη δική μου εμπειρία στην Πορτογαλία. Πολλοί από τους συμμετέχοντες σημερινή συνάντηση είναι ακαδημαϊκοί και εγώ είμαι ακαδημαϊκός και όντως γνωρίζουμε υπάρχει ένας ακαδημαϊκός κανόνας. Και ο πρώτος κανόνας, πριν σας τον αναφέρω να σας πω ότι είμαι Φυσικός, εργάστηκα το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας μου στη Γενεύη, στην Ελβετία. Και στη συνέχεια επέστρεψα στην Πορτογαλία και ήταν πιστέψτε με πάρα πολύ δύσκολο να προσαρμοστώ ξανά στη χώρα μου.
Και στην Πορτογαλία όπως γνωρίζετε βιώσαμε τη δικτατορία πάνω-κάτω την ίδια εποχή και έχουμε πάρα πολλές ομοιότητες. Σε εμάς η δημοκρατία αποκαταστάθηκε το 1974, όπως και σε εσάς. Υπάρχουν πάρα πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο χωρών. Αρχικά υπήρξα Υπουργός Επιστήμης και Τεχνολογίας και στη συνέχεια Επιστήμης, Τεχνολογίας και Ανώτατης Εκπαίδευσης. Έχω εκλεγεί Υπουργός σε δύο θητείες και έχω μακρόχρονη πείρα σε αυτά τα θέματα.
Βεβαίως δε γνωρίζω τα πάντα. Η εμπειρία μου όμως βασίζεται στο γεγονός ότι είμαστε και οι Πορτογάλοι και οι Έλληνες Ευρωπαίοι, αλλά πέρα τούτου, εμείς έχουμε και κάποιους δεσμούς με την Αφρική. Και έχουμε και δεσμούς με τη Βραζιλία τόσο οικονομικούς όσο και πολιτιστικούς δεσμούς. Ο αριθμός των φοιτητών που σπουδάζουν στη Βραζιλία ή οι Βραζιλιάνοι που σπουδάζουν στην Πορτογαλία είναι πάρα πολύ μεγάλος.
Η εμπειρία της Πορτογαλίας στην Ανώτατη Εκπαίδευση είναι μία απ’ τις πιο πρόσφατες εμπειρίες, μια απ’ τις πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ευρώπη και εμείς αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε στην Πορτογαλία, είναι να προσεγγίσουμε αυτή τη μεταρρύθμιση και το θέμα γενικότερα. Γενικώς να μοιραστούμε εμπειρίες με άλλες χώρες και με άλλους ειδήμονες.
Ξεκινήσαμε την όλη διαδικασία το 2005, πριν από 5 χρόνια δηλαδή. Η μεταρρύθμιση αυτό θεωρείτο ως βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης όπως ακριβώς θεωρείται και από την ελληνική κυβέρνηση τώρα και μπορώ να σας πω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, όσο και για τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, να γίνεται μία αξιολόγηση του αντίκτυπου, προκειμένου να είναι επιτυχημένη.
Για να γίνει μία σωστή αξιολόγηση πρέπει να υπάρχει ευρεία συμμετοχή. Εμείς τώρα βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση αυτής της μεταρρύθμισης στην Πορτογαλία. Είμαστε πλέον μία κυβέρνηση η οποία δεν έχει την ισχύ που είχε στο παρελθόν, αλλά η αλήθεια είναι ότι καταφέραμε να ξεκινήσουμε αυτή τη μεταρρύθμιση όταν είχαμε την απόλυτη δηλαδή ισχύ το 2005.
Υπάρχουν δύο πλευρές στη μεταρρύθμιση. Επιστήμη και Τεχνολογία και Ανώτατη Εκπαίδευση. Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, δύο διαφορετικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά εμείς προσεγγίσαμε αυτούς τους δύο ξεχωριστούς πυλώνες ταυτόχρονα. Ήμασταν σαφώς πιο εξελιγμένοι ως προς την μεταρρύθμιση της επιστήμης σε σχέση με αυτή της Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Καταλαβαίνω ότι στην περίπτωσή σας θα έχετε την ευκαιρία να προσεγγίσετε πάλι τους δύο πυλώνες ταυτόχρονα. Τότε εμείς έπρεπε να συλλέξουμε τις πληροφορίες που είχαμε από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. ζητήσαμε από τον ΟΑΣΑ να οργανώσει σε συνεργασία με εμάς ένα διεθνές πάνελ μέσω του οποίου θα καταλαβαίναμε τι αποτελέσματα είχαν επιφέρει οι μεταρρυθμίσεις σε άλλες χώρες.
Για κάποιο λόγο ήμασταν πάρα πολύ απομονωμένοι και χρειαζόμασταν πρώτα απ’ όλα να ξεπεράσουμε αυτή την απομόνωση, αλλά και μέσα στην ίδια την κυβέρνηση χρειαζόμαστε κάποιον με τον οποίο θα μπορούσαμε να συζητήσουμε. Να συζητήσουμε ποιες ήταν οι δυσκολίες. Όχι οι επιτυχίες, αλλά ποιες ήταν οι δυσκολίες, ποια ήταν τα λάθη που είχαν γίνει στη Φιλανδία π.χ., στην Αυστρία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Θέλαμε να καταλάβουμε ποιες ήταν οι εξελίξεις ως προς τη δημόσια ταυτότητα των Πανεπιστημίων. Θέλαμε να γνωρίζουμε ποια ήταν η αντίσταση που είχαν συναντήσει στη χώρα τους και ποια ήταν τα αποτελέσματα. Προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το θέμα εις βάθος και να φτάσουμε στην καρδιά του θέματος, προκειμένου να εφαρμόσουμε την μεταρρύθμιση.
Έπρεπε βεβαίως να έχουμε και μια πολιτική διακυβέρνησης και πιστέψτε με αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Εγώ στην αρχή δεν είχα πειστεί ότι η διακυβέρνηση ήταν τόσο σημαντικό στοιχείο της μεταρρύθμισης. Σκεφτόμουν ότι το σημαντικό στοιχείο ήταν οι στόχοι, τα τελικά αποτελέσματα, ότι θα έπρεπε να διευρύνουμε το φάσμα των υπηρεσιών. Σκεφτόμουν ότι πολύ σημαντικό θα ήταν να προσφέρουμε διαφορετικές υπηρεσίες, διαφορετικά προγράμματα, ότι θα έπρεπε να προσεγγίσουμε όλη την κοινωνία από τη μία πλευρά και απ’ την άλλη πλευρά ότι θα έπρεπε να αναφερθούμε σε θέματα ποιότητας, αριστείας, σε συνεργασίες με την κοινωνία, με τον πολιτισμό, με τη βιομηχανία.
Αυτά ήταν τα θέματα που για μένα αποτελούσαν προτεραιότητα. Αλλά συνειδητοποίησα ότι μέρος της επιτυχίας αυτής της μεταρρύθμισης θα βασιζόταν στη διακυβέρνηση, στη δομή της διακυβέρνησης αυτής. Τα Πανεπιστήμια όπως και στην Ελλάδα έτσι και στην Πορτογαλία, είναι αυτόνομα βάσει του Συντάγματος και θα έλεγα ότι αυτό δεν είναι κακό. Συνδέεται με την ιδέα ότι ένα Πανεπιστήμιο αποδίδει τα μέγιστα όταν είναι αυτόνομο, όταν ένα Πανεπιστήμιο αποτελεί το βασικό πυλώνα της δημοκρατίας.
Οι δημοκρατικές κοινωνίες χρειάζονται ανεξάρτητα Ιδρύματα και ανεξάρτητα Πανεπιστήμια, προκειμένου να προωθείται η ανεξαρτησία της σκέψης, να προωθείται η κριτική ικανότητα και αυτή ακριβώς είναι και η ουσία και το νόημα της αυτονομίας.
Πως αυτή η αυτονομία εκφράζεται εξαρτάται από το δίκαιο, από το νόμο. Εμείς προσπαθήσαμε να δώσουμε ένα περιεχόμενο, ένα νόημα σε αυτή την ιδέα της αυτονομίας. Η αυτονομία βεβαίως στον ακαδημαϊκό κόσμο και στον ερευνητικό κόσμο είναι κάτι διαφορετικό. Στη δική μας περίπτωση αυτονομία σήμαινε να επιλέγουμε το προσωπικό, καθώς και πολλά άλλα πράγματα. Πάντα όμως βάσει του δικαίου.
Η κυβέρνηση δεν διορίζει κάποιον Καθηγητή, αλλά αυτό συνέβαινε στην Πορτογαλία πριν τη μεταρρύθμιση και συμβαίνει ακόμα και τώρα. Η κυβέρνηση και η πολιτεία γενικότερα δίνει στο Πανεπιστήμιο κάποιες χάρτες, κάποιους κανόνες, τους οποίους θα πρέπει να τηρεί το Πανεπιστήμιο.
Ποιες οι αλλαγές; Οι βασικές αλλαγές. Το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Πορτογαλία περιλαμβάνει περίπου 400 χιλιάδες φοιτητές και έχουμε και ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Είναι μέρος του Συντάγματός μας, δηλαδή η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Και βεβαίως όλα θα πρέπει να εγκρίνονται από το νόμο. Να ακολουθούνται αυστηροί κανόνες ίδρυσης ιδιωτικών Ιδρυμάτων. Όμως αντιστοιχούν σε ένα μικρό ποσοστό του συνολικού αριθμού των φοιτητών. Αυτός ο αριθμός μειώνεται, είναι περίπου 880 χιλιάδες φοιτητές στο σύνολο των 400 χιλιάδες φοιτητών της Πορτογαλίας και υπάρχει και franchising και το λέω γιατί είναι κάτι σημαντικό για την Ελλάδα.
Απαγορεύεται αυστηρά το franchising διότι ο νόμος ορίζει πολύ σαφώς τους κανόνες τις συνθήκες ορισμού καθίδρυσης οποιουδήποτε πανεπιστημιακού ιδρύματος είτε είναι ιδιωτικό είτε είναι δημόσιο, άρα λοιπόν απαγορεύεται το franchising στα πανεπιστήμια στην Πορτογαλία.
Λοιπόν, η μεταρρύθμιση της Κυβέρνησης ήταν κυρίως μία μεταρρύθμιση κατά του λαϊκισμού. Όλους μας επηρεάζει ο λαϊκισμός σε όλο τον κόσμο, όταν έχει προηγηθεί μια δικτατορία και οι χώρες που έχουν υποστεί μη δημοκρατικά καθεστώτα μετά τη μετάβαση στη δημοκρατία υπάρχει μία υπέρ υποβολή αν θέλουμε στην παροχή δημοκρατικών πανεπιστημιακών θεσμών, οι οποίοι όμως δυστυχώς μερικές φορές δε λειτουργούν.
Βεβαίως στα μέσα της δεκαετίας του 1970-1975-1976 αμέσως μετά την επανάσταση, δε ζούσα τότε στην Πορτογαλία, όμως αυτό συνέβη πολύ συχνά. Όμως λήφθηκαν αποφάσεις από τα πορτογαλικά πανεπιστήμια με συγκλήτους χιλίων μελών, όπου ουσιαστικά μπορούσαν μόνο να σηκώσουν το χέρι τους.
Ίσως θα πείτε ότι δεν είναι δυνατόν να πούμε ότι αυτός ο Καθηγητής είναι καλύτερος από τον άλλον και τι είδους πρόγραμμα σπουδών θα υιοθετήσουμε με αυτόν τον τρόπο, όμως θα πρέπει να το δούμε αυτό ως μια φυσική αντίδραση ενός δημοκρατικού καθεστώτος και πρέπει να το κατανοήσουμε αυτό.
Εγώ ήμουνα πολιτικός εξόριστος στο Παρίσι -όμως πολλοί από τους φίλους μου δεν είχαν αυτή την ευκαιρία- και ήμουνα στο πανεπιστήμιο στην Πορτογαλία και είχαν αυτή τη φυσιολογική αντίδραση. Όμως η κοινωνία και ο κόσμος και η Ευρώπη έχει αλλάξει.
Αυτό λοιπόν που αποφασίσαμε, καθώς μεταρρυθμίζαμε το σύστημά μας, το οποίο είναι ένα σύστημα απευθείας εκλογών όλων των φορέων και αυτοί που ήρθαν πριν από πέντε χρόνια, οι Πρυτάνεις που εκλέγονταν θα έπρεπε να διαπραγματευθούν με τα συντονιστικά όργανα του προσωπικού τι θα τους έδιναν αν εκλέγονταν.
Και έπρεπε επίσης να διαπραγματευθούν με τις φοιτητικές οργανώσεις και αυτό σήμαινε ότι συμμετείχαν και τα πολιτικά κόμματα και οι νεολαίες των κομμάτων επίσης συμμετείχαν στα πανεπιστήμια κι έπρεπε να δουν τι θα πάρουν.
Και πραγματικά τότε αντιστοιχούσαν τους μισούς ψήφους, έτσι λοιπόν οποιαδήποτε διχοτόμηση στο στρατόπεδο των Καθηγητών σήμαινε ότι θα εκλεγόταν από αυτές τις ενώσεις. Όμως, εμείς που είμαστε υπεύθυνοι στην κοινωνία θα πρέπει να ρωτήσουμε αυτούς της ακαδημαϊκής κοινότητας τι κάνουν, διότι αυτοί είναι που διδάσκουν κι έτσι το αίσθημα της ευθύνης αυτό μειώθηκε.
Έτσι λοιπόν η μεταρρύθμιση ακολούθησε τις ακόλουθες γραμμές, όπου δεν είναι πολύ διαφορετική από αυτό που συνέβη σε άλλες χώρες. Ιδρύσαμε ένα πανεπιστήμιο και ένα πολυτεχνείο, υπάρχει ο διαχωρισμός και μία Επιτροπή ένα Συμβούλιο που μπορεί να περιλαμβάνει από 15 έως 30 άτομα, αλλά δεν μπορεί να είναι περισσότερα από 30 άτομα.
Έτσι λοιπόν τα 15 μέλη αποτελούνται από 8 Καθηγητές που εκλέγονται από τους Ομοτίμους τους και έχουν βεβαίως όλοι διδακτορικό και μόνο μεταξύ προσωπικού που κατέχει διδακτορικό, Διδακτόρων δηλαδή, όπου υπάρχει ένας φοιτητής και ένα απλό μέλος που εκλέγονται επίσης από τους συναδέλφους τους.
Και υπάρχουν και πέντε εξωτερικά μέλη, τα οποία δεν έχουν σχέση με το πανεπιστήμιο σε αυτά τα Συμβούλια και αυτά τα πέντε εξωτερικά μέλη δηλαδή όλο το Συμβούλιο εκλέγει έναν Πρόεδρο κι αυτός ο Πρόεδρος πρέπει να προέρχεται από το εξωτερικό κομμάτι του Συμβουλίου και το εξωτερικό κομμάτι του Συμβουλίου έχει την ισχύ να παρέχει ανεξάρτητες συμβουλές για οποιοδήποτε ζήτημα και είναι υποχρεωμένο να δίνει ανεξάρτητη συμβουλευτική υποστήριξη σε θέματα όπως ο προϋπολογισμός και το πρόγραμμα του πανεπιστημίου.
Το Συμβούλιο εκλέγει τον Πρύτανη, δεν υπάρχει παραβίαση της «αυτονομίας» του πανεπιστημίου εκεί, διότι η Κυβέρνηση δεν διορίζει κανέναν, τα άτομα εκλέγονται και μετά επιλέγουν οι ίδιοι τα εξωτερικά μέλη, τους ανεξάρτητους δηλαδή συνεργάτες τους.
Το Συμβούλιο λοιπόν εκλέγει τον Πρύτανη κι αυτό σημαίνει ότι οι διαδικασίες είναι πολύ διαφορετικές από μία τυπική πολιτική εκλογή. Οι υποψήφιοι παρουσιάζονται και παρουσιάζουν το πρόγραμμά τους και στη συνέχεια το Συμβούλιο λειτουργεί ως Επιτροπή επιλογής και στη συνέχεια ζητά από τους υποψηφίους να παρουσιάσουν τις απόψεις τους, συζητά μαζί τους.
Και συνήθως γίνονται ανοικτές ακροάσεις των υποψηφίων, ανοικτές προς το κοινό και αυτός είναι ο τύπος της επιλογής αλλά δεν είναι όμως αυτός ο τύπος της ανοιχτής εκστρατείας κι αυτό δε σημαίνει τίποτα, θα πρέπει ο υποψήφιος να πείσει αυτά τα 15 άτομα ότι θα είναι υπεύθυνος και θα φέρει την ευθύνη για το τι θα επακολουθήσει.
Και βεβαίως υπάρχουν Επιστημονικές Επιτροπές και Ακαδημαϊκές Επιτροπές συμβουλευτικής φύσεως οι οποίες δίνουν πλήρη εξουσιοδότηση στον Πρύτανη για όλα τα ζητήματα, παραδείγματος χάρη για να σας δώσω ένα παράδειγμα που αφορά την καρδιά της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Εμένα παραδείγματος χάρη το Επιστημονικό Συμβούλιο της Σχολής Μηχανικών αποφάσισαν να μου «χρεώσουν» έναν νέο Καθηγητή στη σύγχρονη τεχνολογία και οι Σύμβουλοι αποφάσισαν, αυτός όμως που παίρνει την τελική απόφαση είναι ο Πρύτανης και αν ο Πρύτανης θεωρεί ότι έχουν εξαγοραστεί οι κριτές και θέλουν ουσιαστικά να προωθήσουν ένα εσωτερικό μέλος και να μπλοκάρουν την εκλογή ενός εξωτερικού Καθηγητή τότε ο Πρύτανης λέει όχι δε θα ανοιχτεί αυτή η θέση υπό αυτούς τους όρους.
Έτσι λοιπόν υπάρχει και η ατομική ευθύνη την οποία έχουν τα ανώτατα στελέχη των πανεπιστημίων. Αυτή η αλλαγή σημαίνει πολλά πράγματα, αυτοί είναι οι κανόνες πρόσληψης νέου ακαδημαϊκού προσωπικού. Στη χώρα μας στην Πορτογαλία γίνεται να προσληφθούν νέοι Καθηγητές για όποια θέση κενωθεί, αλλά βεβαίως κανείς εκτός πανεπιστημίου δεν αποφασίζει ποιοι θα είναι οι κριτές.
Οι κριτές αποφασίζονται από το πανεπιστήμιο, όμως η πλειοψηφία των «μετόχων» πρέπει να έρχονται από εξωτερικό χώρο του πανεπιστημίου, εκτός πανεπιστημίου, ίσως από άλλα πορτογαλικά πανεπιστήμια ή από το εξωτερικό και όλο και περισσότερο προέρχονται από πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Και μπορούμε να διαχωρίσουμε την ποιότητα των πανεπιστημίων και να την προσδιορίσουμε κοιτάζοντας τα αρχεία και το τι έχει γίνει τα τελευταία πέντε χρόνια και ποιο προσωπικό προσέλαβαν. Σε ορισμένα πανεπιστήμια υπάρχουν 30 υποψήφιοι για μία θέση και βεβαίως σε πανεπιστήμια που χρειάζονται και άλλες μεταρρυθμίσεις υπάρχει ένας μόνο υποψήφιος για μία θέση, γιατί σε αυτό το πανεπιστήμιο όλοι οι άλλοι υποψήφιοι ξέρουν ότι δεν έχουν καμία πιθανότητα να εκλεγούν.
Αυτή λοιπόν είναι η κατάσταση και αυτή ήταν η μεταρρύθμιση που εφαρμόσαμε. Έχουμε κι ένα άλλο επίπεδο αλλαγής κι αυτό ήταν το νομικό καθεστώς των πανεπιστημίων μας. Στην Πορτογαλία αυτό που αποφασίζει η Κυβέρνηση να διαθέσει από τους εθνικούς πόρους είναι ένα συνολικό ποσό που διατίθεται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Και μετά υπάρχει ένας κανόνας που θα πρέπει να συμφωνηθεί μεταξύ των πανεπιστημίων και των πολυτεχνείων για το πόσα θα διατεθούν ανά ένα ίδρυμα αυτά τα κονδύλια και μετά η Σύγκλητος των Πρυτάνεων λένε ότι ναι αυτός είναι ο κανόνας και η κατανομή αυτών των βασικών κονδυλίων πρέπει να γίνει με βάση αντικειμενικούς κανόνες, την απόδοση, τον αριθμό φοιτητών και τα λοιπά, από τις επιδόσεις της κάθε σχολής και μετά αποφασίζουν πως θα διατεθούν αυτά τα κονδύλια και υπάρχει μετά μία σταθερότητα.
Έτσι λοιπόν και τα πανεπιστήμια έχουν τους δικούς τους προϋπολογισμούς και είναι υπεύθυνα γι΄ αυτό και η «διάθεση» των πανεπιστημίων είναι πολύ-πολύ μεγάλη απ΄ αυτή την άποψη. Το νέο νομικό επίπεδο ανεξαρτησίας είχε ως στόχο να επιτρέπει σε ορισμένα πανεπιστήμια και πολυτεχνεία να γίνουν νομικές οντότητες, εάν μπορούσαν να αποδείξουν ότι το 50% των εσόδων τους τα τελευταία πέντε χρόνια δεν προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό, είτε με συμβάσεις με ιδιωτικές εταιρείες είτε από έρευνα είτε από οτιδήποτε.
Άρα λοιπόν αν το 50% των εσόδων τους δεν προερχόταν από τον κρατικό προϋπολογισμό, τότε μπορούσε η Κυβέρνηση να τους χορηγήσει ένα νέο καθεστώς αυτονομίας και ανεξαρτησίας και να γίνουν ανεξάρτητα δημόσια ιδρύματα βεβαίως.
Αυτό σημαίνει ότι θα έχουν τη δική τους γη, τα δικά τους κτίρια και εγκαταστάσεις και ακόμη και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσαν να δανειστούν ακόμη και χρήματα και έχουν ακίνητη περιουσία, δεν μπορούσαν όμως να πουλήσουν την περιουσία τους ή τη χρήση του ακίνητου της περιουσίας τους. Μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την ακίνητη περιουσία για να αγοράσουν άλλα ακίνητα ή εξοπλισμό, δεν μπορούσαν δηλαδή να ανταλλάξουν κεφάλαιο με κεφάλαιο.
Έτσι λοιπόν τρία πανεπιστήμια, ένα από το.. το οποίο ήταν το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας στο Πορτό και άλλα δύο κατάφεραν να αποκτήσουν αυτό το καθεστώς και αυτό αποτελεί κίνητρο για την προέλευση του εισοδήματος.
Το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος αυτών των πανεπιστημίων προέρχεται από ανταγωνιστικά κεφάλαια έρευνας σε διεθνές επίπεδο, από την παροχή υπηρεσιών σε εταιρείες σε Δήμους και άλλους φορείς και από δίδακτρα μεταπτυχιακών σπουδών που προέρχονται από χρηματοδότες και τα λοιπά.
Στα δίδακτρα στην Πορτογαλία υπάρχει ένας νομικός περιορισμός, δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 12% του προϋπολογισμού των πανεπιστημίων και τώρα δεν μπορούν να υπερβούν τα 10 χιλιάδες ευρώ ανά φοιτητή ανά έτος.
Και σε ότι αφορά τα μεταπτυχιακά, αν είναι υποχρεωτική η απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου για ένα επάγγελμα, τότε υπάρχει ένας περιορισμός στα δίδακτρα, διαφορετικά τα Πανεπιστήμια μπορούν να ορίσουν το ποσοστό των διδάκτρων. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε έναν νομικά ανεξάρτητο φορέα για την πιστοποίηση και την αξιολόγηση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να πει το Πανεπιστήμιο ότι αυτό το πανεπιστημιακό δίπλωμα της Ιατρικής, Μηχανικής κτλ. δεν αναγνωρίζεται πλέον από το κράτος και ο μόνος τρόπος να καταργηθεί αυτή η απόφαση είναι η δικαστική οδός.
Δεν είναι κυβερνητική απόφαση, είναι η απόφαση ενός ανεξάρτητου φορέα και η κυβέρνηση δε μπορεί ν’ αλλάξει αυτή την απόφαση. Μπορεί ν’ ακυρωθεί αυτή η απόφαση μόνο από το Δικαστήριο και αυτό αποτελεί μια πολύ σημαντική αλλαγή και ισχύει για όλα τα Πανεπιστήμια, ιδιωτικά και δημόσια και εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο. Π.χ. πέρυσι στο τέλος αυτής της διαδικασίας, τα Πανεπιστήμια και τα Πολυτεχνεία και τα ιδιωτικά και τα δημόσια της Πορτογαλίας, ζήτησαν από τον Οργανισμό Πιστοποίησης να πιστοποιηθούν περίπου 300 νέα διπλώματα. Διδακτορικές διατριβές, μεταπτυχιακά και πανεπιστημιακά πτυχία.
Ο φορέας αυτός πιστοποίησε το 40% και απέρριψε το 60% αυτών των πτυχίων. Μέχρι στιγμής δεν κατατέθηκε καμία αγωγή στα Δικαστήρια. Είμαστε σίγουροι, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία πολλά στοιχεία απλά θα εξαφανιστούν. Ουσιαστικά τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να υποβάλλουν τα υπάρχοντα Τμήματα σε αυτή τη διαδικασία και τα ίδια τα Πανεπιστήμια όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία θα ντραπούν να υποβάλλουν αυτά τα στοιχεία στη διαδικασία πιστοποίησης.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η διαδικασία είναι πιο αποτελεσματική από οποιουδήποτε είδους για τα Πανεπιστήμια. Το τελικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι πολιτικό στοιχείο και δεν είναι νομικό, αλλά πολιτικό και επετεύχθη φέτος, το 2010. Μεσούσης της κρίσης και λόγω της κρίσης, ήμουν με τον Πρωθυπουργό μας και τον Υπουργό Οικονομικών, και οι τρεις μας, και με όλους τους Πρυτάνεις των δημοσίων Πανεπιστημίων της Πορτογαλίας και τους Προέδρους των Πολυτεχνείων και συνυπογράψαμε σύμβαση μ’ αυτούς εν ονόματι της κυβέρνησης, την οποία ονομάσαμε «σύμβαση εμπιστοσύνης».
Θα έχει διάρκεια τα επόμενα 4 χρόνια και θα έχει στα Πανεπιστήμια και στα Πολυτεχνεία συνολικά, όχι ο καθένας ξεχωριστά, το ίδιο ανώτατο όριο δημόσιας χρηματοδότησης για τα 4 χρόνια και απαιτεί από το παλιό σύστημα, όχι μόνον να συνεχίσουνε τη μεταρρύθμιση και να παρέχουν αποδείξεις ότι υλοποιήθηκε η μεταρρύθμιση, αλλά στη διάρκεια της 4ετίας να καταδείξει ότι υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης 10.000 επιπλέον διπλωμάτων για τον ενεργό πληθυσμό σε επαγγελματίες για να επιστρέφουν στο Πανεπιστήμιο, σε ενήλικες που δεν αποφοίτησαν, και σε άλλα άτομα τα οποία δεν κατάφεραν ν’ αποκτήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση, να πιστοποιηθούν σε σύντομα τεχνικά εκπαιδευτικά Τμήματα ως διδακτορικές θέσεις. 100.000 επιπλέον πτυχία σε αυτό το διάστημα των 4 ετών με τα ίδια χρήματα, με τον ίδιο προϋπολογισμό της σταθερότητας..
Και αυτό υπογράφηκε ομόφωνα απ’ όλους τους Πρυτάνεις και τους Προέδρους των Ιδρυμάτων και μέσα στους επόμενους 6 μήνες η δραστηριοποίηση ήταν όλη, σε όλα τα Πανεπιστήμια, γιατί κάθε Πανεπιστήμιο θα έπρεπε να παρέχει ένα πρόγραμμα για τα επόμενα 4 χρόνια, για να μπει στην κοινωνία, για να δείξει στην κοινωνία πόσο θα συνέβαλλε στην υλοποίηση αυτού του στόχου και για να συντονιστούν μεταξύ τους προκειμένου να ικανοποιήσουν αυτή τη σύμβαση.
Έτσι λοιπόν ήταν μια διαδικασία ευθύνης, εμείς τους είπαμε από την κυβέρνηση τι έπρεπε να κάνουν, αυτοί συνεννοούνταν μεταξύ τους για το τι έπρεπε να κάνουν τα Πανεπιστήμια και τα Πολυτεχνεία. Τέλος, πριν από μερικές εβδομάδες ο ίδιος ο Πρωθυπουργός και εγώ, στα εγκαίνια της νέας χρονιάς, εγκαινιάσαμε ένα Πανεπιστήμιο στο νησί της Μαδέρας και στο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας ήμασταν εκεί, σε δυο διαφορετικές μέρες και υπογράψαμε με αυτά τα Ιδρύματα το ατομικό πρόγραμμα εξέλιξης για τα επόμενα 4 χρόνια.
Η αξιολόγηση αυτής της διαδικασίας ανατέθηκε στο φορέα αξιολόγησης και πιστοποίησης και έχουμε ειδικούς δείκτες οι οποίοι θα πρέπει να εξηγούν τις επιδόσεις, να δουν γιατί δεν επιτυγχάνουν ορισμένους στόχους, τι πρέπει ν’ αλλάξει για να τους επιτύχουν κτλ. Όλα αυτά κατέστησαν δυνατά διότι άλλαξε η διακυβέρνηση, διότι εγκαθιδρύθηκε στην κοινωνία αυτή η έννοια της μεταρρύθμισης.
Όλα αυτά τα πετύχαμε γιατί, κατά την άποψή μου, όλοι βρισκόμασταν εν τω μέσω μιας τεράστιας μεταρρύθμισης που ξεκίνησε πριν από χρόνια σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση της έρευνας. Ήθελα να τονίσω κάτι εδώ: Νομίζω ότι είναι ζωτικής σημασίας να συμβεί αυτό αν θέλουμε να υπάρχει ελπίδα για το μέλλον.
Είμαστε μια μικρή χώρα και η Ελλάδα επίσης. Έχει 12 εκατομμύρια κατοίκους. Η Πορτογαλία έχει 10 εκατομμύρια. Ναι, είμαστε από τις μικρότερες χώρες στην Ευρώπη. Και μια μικρή χώρα δε μπορεί να έχει τη δυνατότητα να καταπολεμήσει τη διαφθορά και ν’ αντικαταστήσει την ανεξάρτητη αξιολόγηση με τις ακαδημαϊκές «φιλίες». Βεβαίως και είναι σημαντικές οι ακαδημαϊκές φιλίες για τη σταθερότητα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων, όμως είναι πολύ κακό πράγμα να μη δώσει κανείς ελπίδες σ’ ένα νέο και πολλά υποσχόμενο επιστήμονα και να μην αναγνωρίζεται η δουλειά του και να μην υπάρχει κάποιος τρόπος να προστατευθεί αυτός ο άνθρωπος.
Νομίζω ότι αυτή είναι η δουλειά μας, καθώς είμαστε υπεύθυνοι για το κράτος. Το κράτος θα πρέπει να διασφαλίζει αυτές τις συνθήκες στη χώρα μας. Εάν δεν το κάνουμε, το καλύτερο δυναμικό μας θα φύγει στο εξωτερικό και είναι σίγουρο ότι δε θα προσελκύσουμε τους καλύτερους από το εξωτερικό σ’ εμάς. Έτσι λοιπόν, για να προσελκύσουμε και να διατηρήσουμε το δυναμικό μας θα πρέπει να διασφαλίσουμε τις βέλτιστες συνθήκες.
Άρα λοιπόν, το ζήτημα της δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας είναι πολύ σημαντικό για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διότι εκεί βρίσκεται η υποστήριξη, έγκειται η υποστήριξη και η έλλειψη εμπιστοσύνης από τα ταλέντα της νέας γενιάς. Αυτοί είναι οι δεσμοί που χρειάζονται από το παλαιό κατεστημένο. Τι κάναμε λοιπόν: Νομικά, θεσπίσαμε επιδόματα, ερευνητικά επιδόματα με τρεις μορφές.
Πρώτον, κάθε χρόνο υπάρχουν προσκλήσεις για υποτροφίες διδακτορικές και προδιδακτορικές και υπάρχουν εθνικές Επιτροπές που αποφασίζουν για το ποιος θα πάρει αυτές τις υποτροφίες και τα Πανεπιστήμια. Μας λένε να μην το κάνουμε, δε θέλουν να παρέμβει η κυβέρνηση, θέλουν ανεξαρτησία. Είναι εθνικός διαγωνισμός και θέλουν να συμμετέχουν τα Πανεπιστήμια και οι φοιτητές από άλλα Πανεπιστήμια.
Επίσης ανοίγουμε αυτό το διαγωνισμό χωρίς κανέναν φραγμό προς καμία εθνικότητα, που περιλαμβάνεται σ’ αυτές τις συμβάσεις. Έτσι λοιπόν, προσφέρουμε 5ετή συμβόλαια έρευνας σε διεθνές επίπεδο και το 40% τα τελευταία 2-3 χρόνια κερδήθηκε, ανατέθηκε σε αλλοδαπούς, μη Πορτογάλους και το 60% αυτών των ερευνητικών συμβάσεων ανατέθηκαν σε Πορτογάλους.
Ακόμα και ένας Πρύτανης ενός Πανεπιστημίου μπορεί και να ην είναι Πορτογάλος. Στο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας πέρυσι είχαμε μια λυσσαλέα αναμέτρηση μεταξύ ενός Αμερικανού κι ενός Πορτογάλου υποψηφίου και κέρδισε ο Πορτογάλος διότι ήταν ένας πολύ καλός επιστήμονας. Ο Αμερικανός δεν κέρδισε, όμως η Επιτροπή του ζήτησε να υπηρετεί στο Πανεπιστήμιο σα σύμβουλος διότι ο μόνος λόγος που δεν εξελέγη ήταν ότι δεν ήξερε καλά το Πανεπιστήμιο. Όμως μετά από 5 χρόνια βεβαίως θα γνωρίζει πολύ καλά πλέον το πορτογαλικό Πανεπιστήμιο.
Μίλησα λοιπόν για την ανταγωνιστική χρηματοδότηση υποτροφιών προδιδακτορικής και διδακτορικής διατριβής. Σε ό,τι αφορά λοιπόν την έρευνα υπάρχει μια πρόσκληση ενδιαφέροντος ετήσια και σύμφωνα με το νόμο, οι κριτικές Επιτροπές πρέπει ν’ αποτελούνται αποκλειστικά από καθηγητές ξένων Πανεπιστημίων. Μερικοί από αυτούς έχουν και πορτογαλική υπηκοότητα όμως έχουν ζήσει στο εξωτερικό για πάρα πολλά χρόνια. Περίπου το 95% εξ αυτών είναι ξένης εθνικότητος.
Έτσι λοιπόν θέλουμε να έχουμε μια ξένη υποστήριξη, μια υποστήριξη από το εξωτερικό και συνεργασία με το εξωτερικό σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και αυτό σημαίνει ότι στο δίκτυο αξιολόγησης θα προσελκύσουμε τους καλύτερους αξιολογητές και οι φορείς του Υπουργείου είναι αυτοί που πρέπει να κάνουν τη δουλειά, δηλαδή να προσελκύσουν τους καλύτερους αξιολογητές. Τ’ αποτελέσματα της αξιολόγησης δημοσιεύονται.
Και μετά έχουμε τη θεσμική χρηματοδότηση των ερευνητικών κέντρων. Έχουν αυτά τα κέντρα μια άλλη διάσταση, έχουν μακροχρόνιες συμβάσεις. Έχουμε διετείς και δεκαετείς συμβάσεις με ενδιάμεση αξιολόγηση στα 5 χρόνια για τα πολύ μεγάλα ερευνητικά κέντρα και βεβαίως υποβάλλονται σε διεθνή αξιολόγηση μόνο από διεθνείς Επιτροπές οι οποίες συνιστούν εάν πρέπει να συνεχιστούν αυτές οι συμβάσεις και ποια είναι η ταξινόμησή τους και αν είναι κακή ή μέτρια αυτή η ταξινόμηση διαλύονται και δε χρηματοδοτούνται πλέον αυτές οι συμβάσεις.
Βεβαίως αυτό δεν επηρεάζει την αυτονομία των Πανεπιστημίων, εάν το Πανεπιστήμιο θέλει να συνεχίσει να χρηματοδοτεί με τους δικούς του πόρους δηλαδή θεωρούν ότι θεσμικά αυτά τα κέντρα έχουν κάποια σημασία ή γιατί θεωρούν ότι η αξιολόγηση ήταν λανθασμένη τότε έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Αλλά είναι δική τους απόφαση. Όμως μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Όμως είναι μια πιθανότητα, ένα ενδεχόμενο.
Επίσης είναι ένας τρόπος να παρέχουμε σύγκληση με φυσικό τρόπο γιατί οι φοιτητές θέλουν να δουλέψουν με τους καλύτερους ερευνητές. Αυτό είναι λογικό. Δε θέλουμε τους πολλά υποσχόμενους φοιτητές μας να «κολλήσουν» σε ερευνητικά κέντρα που δεν έχουν καλές αποδόσεις και επιδόσεις ή με καθηγητές που δεν έχουν κάνει έρευνα τα τελευταία 20 χρόνια. Βεβαίως και δε θέλουμε να συμβεί αυτό.
Και τώρα φτάνω στο τελευταίο σημείο και νομίζω ότι υπήρξατε πολύ υπομονετικοί να με ακούτε τόση ώρα να εξηγώ τη δική μου εμπειρία. Όμως ίσως η εμπειρία μου να είναι κάτι πολύ μακρινό σε σχέση με τη δική σας και ζητώ συγνώμη αν συνέβη αυτό. Λυπάμαι που έβαλα σε δοκιμασία την υπομονή σας.
Το τελευταίο μου σημείο είναι το εξής: Νομίζω ότι σε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση θα πρέπει να απευθυνόμαστε σ’ ένα συγκεκριμένο ακροατήριο και το ακροατήριο των μεταρρυθμίσεων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολύ διαφορετικό και νομίζουμε ότι είναι η κοινωνία πρώτα-πρώτα που θα υποστηρίξει τη μεταρρύθμιση αν μπορούμε να πείσουμε το ευρύ κοινωνικό σύνολο ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τους γιους και τις κόρες τους με το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα διότι υπάρχει ανταγωνισμός, τόσο λυσσαλέος ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο και θα επιδεινωθεί τόσο τα επόμενα 10 χρόνια που δεν υπάρχει ελπίδα για τα παιδιά τους. Εκτός εάν υπάρξει μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση.
Νομίζω ότι αυτό είναι που θα πρέπει να προσφέρουν οι πολιτικοί στο ευρύ κοινωνικό σύνολο. Και βέβαια μετά υπάρχει αυτή η εκλογική περιφέρεια, το ακροατήριο των ερευνητών, των νέων ερευνητών, των καλών ερευνητών, είτε είναι μεγαλύτερης είτε μικρότερης ηλικίας. Όλοι αυτοί οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, οι ικανοί πανεπιστημιακοί καθηγητές οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις έχουν μπουχτίσει αν θέλετε από τις μεταρρυθμίσεις, δεν πιστεύουν δηλαδή σ’ αυτές. Και αυτό είναι ένα επίσης πολύ ζωτικό στοιχείο.
Πρέπει να πιστέψουν ξανά. Από την εμπειρία μου στη χώρα μου, την Πορτογαλία, το σημαντικό στοιχείο ήταν αυτό για τη χρηματοδότηση της έρευνας. Ότι όλοι καταλάβαιναν ότι εδώ κάναμε δουλειά. Την πρώτη φορά που το έκαναν, πριν από χρόνια, έκανα μια δημοσίευση σε όλες τις πορτογαλικές εφημερίδες, της ταξινόμησης κάθε ερευνητικού κέντρου στην Πορτογαλία και το όνομα του Διευθυντή του ερευνητικού κέντρου από δίπλα. Και δημοσιεύθηκε παντού.
Βεβαίως, η πλειοψηφία των αναγνωστών δε μπορούσε καν να καταλάβει τα ονόματα, να διαβάσει τα ονόματα. Όμως το σημαντικό δεν ήταν αυτό. Το σημαντικό ήταν η επιστήμη, που είναι μια κοινή ευθύνη, μια δημόσια ευθύνη. Είπαμε στο κοινό ότι αυτά τα κέντρα δεν είναι καλά και δε θα τα χρηματοδοτήσουμε πλέον. Έτσι λοιπόν απευθυνόμαστε στους Καθηγητές, στους πανεπιστημιακούς, στους φοιτητές, στους ερευνητές, αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Καταλαβαίνω τα προβλήματα και τις αντιρρήσεις που υπάρχουν ενδεχομένως στις συζητήσεις που γίνονται για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα όταν υπάρχει δημοσιονομική κρίση και δυσκολίες, το καταλαβαίνω, δεν μπορούμε όμως να δεχθούμε να αποκοπεί η νέα γενιά από αυτή την ιδέα του μέλλοντος, δεν μπορούμε να το δεχθούμε αυτό και θα πρέπει να αγωνιστούμε και να τους ακούσουμε και να συζητήσουμε ανοιχτά, θα πρέπει να κινηθούμε ανοιχτά να ενεργούμε ανοιχτά.
Σύμφωνα με την εμπειρία μας αρχικά υπήρχε διχασμός στην ηγεσία των πανεπιστημίων και των πολυτεχνείων. Ήταν Πρυτάνεις εναντίον μας, υπήρχαν άλλοι Πρυτάνεις που ήταν υπέρ μας και ξεκινήσαμε με τις χειρότερες δυνατές πολιτικές συνθήκες κι όταν αρχίσαμε να υλοποιούμε τη μεταρρύθμιση ο επικεφαλής της Συγκλήτου των Πρυτάνεων της Quindra που ήταν φίλος μου είχε πολύ σοβαρά κίνητρα κατά της μεταρρύθμισης αυτής και βεβαίως ήταν ένας πολύ καλός ερευνητής και πολύ καλός Ακαδημαϊκός.
Όμως όλα αυτά κατέστησαν δυνατά, ακριβώς λόγω της αλλαγής που έγινε στο μυαλό των ανθρώπων καθώς και στο μυαλό της ηγεσίας. Μερικοί βρίσκονται ακόμα στη θέση τους, όμως το τοπίο εν γένει άλλαξε.
Κύριε Πρωθυπουργέ, ζητώ συγνώμη για τον μακροσκελή μου λόγο, ξεκίνησα με τον Πλάτωνα, έφερα όμως μαζί μου ένα βιβλίο που έχει γράψει ένας από τους σημαντικότερους Πορτογάλους Ποιητές που πέθανε το 1937. Και το σημαντικότερο, σπούδασε στη Νότια Αφρική και έγραψε μεταξύ άλλων ένα βιβλίο το «this quite» και λέει λοιπόν ο «Φερνάντ Ντουσά» τα ακόλουθα.
«Δεν υπάρχουν επιλύσιμα προβλήματα, κανένας από μας δεν μπορεί να λύσει το γόρδιο δεσμό. Είτε εγκαταλείπουμε την προσπάθεια, ή τον κόβουμε».
Ευχαριστώ πολύ.
Κυρία Υπουργέ Άννα Διαμαντοπούλου, κύριε Υπουργέ από την Κύπρο, Αντιπρόεδροι, Πρυτάνεις, συνάδελφοι από τα Πανεπιστήμια, μέλη του Κοινοβουλίου, Δήμαρχε, σας ευχαριστώ όλους που είσαστε σήμερα εδώ.
Κυρίες και κύριοι, πρώτα απ’ όλα θα ήθελα να σας ευχαριστήσω, είναι μία μοναδική ευκαιρία αυτή που ζούμε σήμερα εδώ. Είναι μία μοναδική ευκαιρία να μπορούμε να συμμετέχουμε σε αυτή τη μεταρρύθμιση που προσπαθείτε εσείς να εφαρμόσετε. Και είναι μάλιστα ασυνήθιστο για μια τέτοια μεταρρύθμιση και για μια τέτοια συζήτηση, να γίνεται σε διεθνές επίπεδο.
Είναι πολύ χρήσιμο να μαθαίνουμε από τις εμπειρίες των άλλων και είναι πολύ μεγάλη τιμή που βρίσκομαι σήμερα μαζί σας εδώ και που μου δίνετε την ευκαιρία να καταλάβω ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε. Βεβαίως αυτή η διαδικασία θα με βοηθήσει γιατί θα δούμε τι αντιμετωπίζουν και άλλες κοινωνίες και έτσι θα μπορέσουμε και εμείς να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας και συνεπώς τις αποφάσεις μας.
Χθες το βράδυ και προχθές, προσπάθησα να καταλάβω γιατί οργανώσατε αυτή τη συνάντηση εδώ στους Δελφούς και θυμήθηκα τα χρόνια πριν γίνω Υπουργός, θυμήθηκα την απολογία του Σωκράτη. Την είχαμε σπουδάσει στο σχολείο. Και βεβαίως στην απολογία του Σωκράτη γίνεται μία συζήτηση και στη συζήτηση αυτή κάποιος λέει ότι ένας φίλος πήγε στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει αν ο Σωκράτης είναι πράγματι ο πιο σοφός άνθρωπος στον πλανήτη, της Αθήνας τουλάχιστον.
Και αυτή η ερώτηση ουσιαστικά οδήγησε σε μία ολόκληρη φιλοσοφική αναζήτηση για το αν ο Σωκράτης ήταν πράγματι ο πιο σοφός. Βεβαίως το ίδιο μπορεί να ισχύει και για μένα, γιατί πολλές φορές εγώ εκλήθησα να λάβω αποφάσεις ίσως ως ο πιο γνώστης και πιο σοφός, αλλά πολλοί ήταν αυτοί που αμφισβητούσαν.
Και εγώ πράγματι πολλές φορές ένιωθα αδαής αντιμέτωπος με πολλές προκλήσεις και πολλά θέματα, αλλά παρόλα αυτά βάσισα τις προσπάθειές μου και την πορεία μου σε αυτήν ακριβώς την ερώτηση, σε αυτή την αναζήτηση που είχε ξεκινήσει από τότε.
Εγώ σήμερα βρίσκομαι εδώ για να σας προσφέρω τις δικές μου γνώσεις και τις δικές μου εμπειρίες. Έχω βεβαίως τη δική μου εμπειρία στην Πορτογαλία. Πολλοί από τους συμμετέχοντες σημερινή συνάντηση είναι ακαδημαϊκοί και εγώ είμαι ακαδημαϊκός και όντως γνωρίζουμε υπάρχει ένας ακαδημαϊκός κανόνας. Και ο πρώτος κανόνας, πριν σας τον αναφέρω να σας πω ότι είμαι Φυσικός, εργάστηκα το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας μου στη Γενεύη, στην Ελβετία. Και στη συνέχεια επέστρεψα στην Πορτογαλία και ήταν πιστέψτε με πάρα πολύ δύσκολο να προσαρμοστώ ξανά στη χώρα μου.
Και στην Πορτογαλία όπως γνωρίζετε βιώσαμε τη δικτατορία πάνω-κάτω την ίδια εποχή και έχουμε πάρα πολλές ομοιότητες. Σε εμάς η δημοκρατία αποκαταστάθηκε το 1974, όπως και σε εσάς. Υπάρχουν πάρα πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο χωρών. Αρχικά υπήρξα Υπουργός Επιστήμης και Τεχνολογίας και στη συνέχεια Επιστήμης, Τεχνολογίας και Ανώτατης Εκπαίδευσης. Έχω εκλεγεί Υπουργός σε δύο θητείες και έχω μακρόχρονη πείρα σε αυτά τα θέματα.
Βεβαίως δε γνωρίζω τα πάντα. Η εμπειρία μου όμως βασίζεται στο γεγονός ότι είμαστε και οι Πορτογάλοι και οι Έλληνες Ευρωπαίοι, αλλά πέρα τούτου, εμείς έχουμε και κάποιους δεσμούς με την Αφρική. Και έχουμε και δεσμούς με τη Βραζιλία τόσο οικονομικούς όσο και πολιτιστικούς δεσμούς. Ο αριθμός των φοιτητών που σπουδάζουν στη Βραζιλία ή οι Βραζιλιάνοι που σπουδάζουν στην Πορτογαλία είναι πάρα πολύ μεγάλος.
Η εμπειρία της Πορτογαλίας στην Ανώτατη Εκπαίδευση είναι μία απ’ τις πιο πρόσφατες εμπειρίες, μια απ’ τις πιο πρόσφατες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ευρώπη και εμείς αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε στην Πορτογαλία, είναι να προσεγγίσουμε αυτή τη μεταρρύθμιση και το θέμα γενικότερα. Γενικώς να μοιραστούμε εμπειρίες με άλλες χώρες και με άλλους ειδήμονες.
Ξεκινήσαμε την όλη διαδικασία το 2005, πριν από 5 χρόνια δηλαδή. Η μεταρρύθμιση αυτό θεωρείτο ως βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης όπως ακριβώς θεωρείται και από την ελληνική κυβέρνηση τώρα και μπορώ να σας πω ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, όσο και για τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση, να γίνεται μία αξιολόγηση του αντίκτυπου, προκειμένου να είναι επιτυχημένη.
Για να γίνει μία σωστή αξιολόγηση πρέπει να υπάρχει ευρεία συμμετοχή. Εμείς τώρα βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση αυτής της μεταρρύθμισης στην Πορτογαλία. Είμαστε πλέον μία κυβέρνηση η οποία δεν έχει την ισχύ που είχε στο παρελθόν, αλλά η αλήθεια είναι ότι καταφέραμε να ξεκινήσουμε αυτή τη μεταρρύθμιση όταν είχαμε την απόλυτη δηλαδή ισχύ το 2005.
Υπάρχουν δύο πλευρές στη μεταρρύθμιση. Επιστήμη και Τεχνολογία και Ανώτατη Εκπαίδευση. Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, δύο διαφορετικές μεταρρυθμίσεις. Αλλά εμείς προσεγγίσαμε αυτούς τους δύο ξεχωριστούς πυλώνες ταυτόχρονα. Ήμασταν σαφώς πιο εξελιγμένοι ως προς την μεταρρύθμιση της επιστήμης σε σχέση με αυτή της Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Καταλαβαίνω ότι στην περίπτωσή σας θα έχετε την ευκαιρία να προσεγγίσετε πάλι τους δύο πυλώνες ταυτόχρονα. Τότε εμείς έπρεπε να συλλέξουμε τις πληροφορίες που είχαμε από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. ζητήσαμε από τον ΟΑΣΑ να οργανώσει σε συνεργασία με εμάς ένα διεθνές πάνελ μέσω του οποίου θα καταλαβαίναμε τι αποτελέσματα είχαν επιφέρει οι μεταρρυθμίσεις σε άλλες χώρες.
Για κάποιο λόγο ήμασταν πάρα πολύ απομονωμένοι και χρειαζόμασταν πρώτα απ’ όλα να ξεπεράσουμε αυτή την απομόνωση, αλλά και μέσα στην ίδια την κυβέρνηση χρειαζόμαστε κάποιον με τον οποίο θα μπορούσαμε να συζητήσουμε. Να συζητήσουμε ποιες ήταν οι δυσκολίες. Όχι οι επιτυχίες, αλλά ποιες ήταν οι δυσκολίες, ποια ήταν τα λάθη που είχαν γίνει στη Φιλανδία π.χ., στην Αυστρία ή σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Θέλαμε να καταλάβουμε ποιες ήταν οι εξελίξεις ως προς τη δημόσια ταυτότητα των Πανεπιστημίων. Θέλαμε να γνωρίζουμε ποια ήταν η αντίσταση που είχαν συναντήσει στη χώρα τους και ποια ήταν τα αποτελέσματα. Προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε το θέμα εις βάθος και να φτάσουμε στην καρδιά του θέματος, προκειμένου να εφαρμόσουμε την μεταρρύθμιση.
Έπρεπε βεβαίως να έχουμε και μια πολιτική διακυβέρνησης και πιστέψτε με αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Εγώ στην αρχή δεν είχα πειστεί ότι η διακυβέρνηση ήταν τόσο σημαντικό στοιχείο της μεταρρύθμισης. Σκεφτόμουν ότι το σημαντικό στοιχείο ήταν οι στόχοι, τα τελικά αποτελέσματα, ότι θα έπρεπε να διευρύνουμε το φάσμα των υπηρεσιών. Σκεφτόμουν ότι πολύ σημαντικό θα ήταν να προσφέρουμε διαφορετικές υπηρεσίες, διαφορετικά προγράμματα, ότι θα έπρεπε να προσεγγίσουμε όλη την κοινωνία από τη μία πλευρά και απ’ την άλλη πλευρά ότι θα έπρεπε να αναφερθούμε σε θέματα ποιότητας, αριστείας, σε συνεργασίες με την κοινωνία, με τον πολιτισμό, με τη βιομηχανία.
Αυτά ήταν τα θέματα που για μένα αποτελούσαν προτεραιότητα. Αλλά συνειδητοποίησα ότι μέρος της επιτυχίας αυτής της μεταρρύθμισης θα βασιζόταν στη διακυβέρνηση, στη δομή της διακυβέρνησης αυτής. Τα Πανεπιστήμια όπως και στην Ελλάδα έτσι και στην Πορτογαλία, είναι αυτόνομα βάσει του Συντάγματος και θα έλεγα ότι αυτό δεν είναι κακό. Συνδέεται με την ιδέα ότι ένα Πανεπιστήμιο αποδίδει τα μέγιστα όταν είναι αυτόνομο, όταν ένα Πανεπιστήμιο αποτελεί το βασικό πυλώνα της δημοκρατίας.
Οι δημοκρατικές κοινωνίες χρειάζονται ανεξάρτητα Ιδρύματα και ανεξάρτητα Πανεπιστήμια, προκειμένου να προωθείται η ανεξαρτησία της σκέψης, να προωθείται η κριτική ικανότητα και αυτή ακριβώς είναι και η ουσία και το νόημα της αυτονομίας.
Πως αυτή η αυτονομία εκφράζεται εξαρτάται από το δίκαιο, από το νόμο. Εμείς προσπαθήσαμε να δώσουμε ένα περιεχόμενο, ένα νόημα σε αυτή την ιδέα της αυτονομίας. Η αυτονομία βεβαίως στον ακαδημαϊκό κόσμο και στον ερευνητικό κόσμο είναι κάτι διαφορετικό. Στη δική μας περίπτωση αυτονομία σήμαινε να επιλέγουμε το προσωπικό, καθώς και πολλά άλλα πράγματα. Πάντα όμως βάσει του δικαίου.
Η κυβέρνηση δεν διορίζει κάποιον Καθηγητή, αλλά αυτό συνέβαινε στην Πορτογαλία πριν τη μεταρρύθμιση και συμβαίνει ακόμα και τώρα. Η κυβέρνηση και η πολιτεία γενικότερα δίνει στο Πανεπιστήμιο κάποιες χάρτες, κάποιους κανόνες, τους οποίους θα πρέπει να τηρεί το Πανεπιστήμιο.
Ποιες οι αλλαγές; Οι βασικές αλλαγές. Το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Πορτογαλία περιλαμβάνει περίπου 400 χιλιάδες φοιτητές και έχουμε και ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Είναι μέρος του Συντάγματός μας, δηλαδή η ελευθερία ίδρυσης ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Και βεβαίως όλα θα πρέπει να εγκρίνονται από το νόμο. Να ακολουθούνται αυστηροί κανόνες ίδρυσης ιδιωτικών Ιδρυμάτων. Όμως αντιστοιχούν σε ένα μικρό ποσοστό του συνολικού αριθμού των φοιτητών. Αυτός ο αριθμός μειώνεται, είναι περίπου 880 χιλιάδες φοιτητές στο σύνολο των 400 χιλιάδες φοιτητών της Πορτογαλίας και υπάρχει και franchising και το λέω γιατί είναι κάτι σημαντικό για την Ελλάδα.
Απαγορεύεται αυστηρά το franchising διότι ο νόμος ορίζει πολύ σαφώς τους κανόνες τις συνθήκες ορισμού καθίδρυσης οποιουδήποτε πανεπιστημιακού ιδρύματος είτε είναι ιδιωτικό είτε είναι δημόσιο, άρα λοιπόν απαγορεύεται το franchising στα πανεπιστήμια στην Πορτογαλία.
Λοιπόν, η μεταρρύθμιση της Κυβέρνησης ήταν κυρίως μία μεταρρύθμιση κατά του λαϊκισμού. Όλους μας επηρεάζει ο λαϊκισμός σε όλο τον κόσμο, όταν έχει προηγηθεί μια δικτατορία και οι χώρες που έχουν υποστεί μη δημοκρατικά καθεστώτα μετά τη μετάβαση στη δημοκρατία υπάρχει μία υπέρ υποβολή αν θέλουμε στην παροχή δημοκρατικών πανεπιστημιακών θεσμών, οι οποίοι όμως δυστυχώς μερικές φορές δε λειτουργούν.
Βεβαίως στα μέσα της δεκαετίας του 1970-1975-1976 αμέσως μετά την επανάσταση, δε ζούσα τότε στην Πορτογαλία, όμως αυτό συνέβη πολύ συχνά. Όμως λήφθηκαν αποφάσεις από τα πορτογαλικά πανεπιστήμια με συγκλήτους χιλίων μελών, όπου ουσιαστικά μπορούσαν μόνο να σηκώσουν το χέρι τους.
Ίσως θα πείτε ότι δεν είναι δυνατόν να πούμε ότι αυτός ο Καθηγητής είναι καλύτερος από τον άλλον και τι είδους πρόγραμμα σπουδών θα υιοθετήσουμε με αυτόν τον τρόπο, όμως θα πρέπει να το δούμε αυτό ως μια φυσική αντίδραση ενός δημοκρατικού καθεστώτος και πρέπει να το κατανοήσουμε αυτό.
Εγώ ήμουνα πολιτικός εξόριστος στο Παρίσι -όμως πολλοί από τους φίλους μου δεν είχαν αυτή την ευκαιρία- και ήμουνα στο πανεπιστήμιο στην Πορτογαλία και είχαν αυτή τη φυσιολογική αντίδραση. Όμως η κοινωνία και ο κόσμος και η Ευρώπη έχει αλλάξει.
Αυτό λοιπόν που αποφασίσαμε, καθώς μεταρρυθμίζαμε το σύστημά μας, το οποίο είναι ένα σύστημα απευθείας εκλογών όλων των φορέων και αυτοί που ήρθαν πριν από πέντε χρόνια, οι Πρυτάνεις που εκλέγονταν θα έπρεπε να διαπραγματευθούν με τα συντονιστικά όργανα του προσωπικού τι θα τους έδιναν αν εκλέγονταν.
Και έπρεπε επίσης να διαπραγματευθούν με τις φοιτητικές οργανώσεις και αυτό σήμαινε ότι συμμετείχαν και τα πολιτικά κόμματα και οι νεολαίες των κομμάτων επίσης συμμετείχαν στα πανεπιστήμια κι έπρεπε να δουν τι θα πάρουν.
Και πραγματικά τότε αντιστοιχούσαν τους μισούς ψήφους, έτσι λοιπόν οποιαδήποτε διχοτόμηση στο στρατόπεδο των Καθηγητών σήμαινε ότι θα εκλεγόταν από αυτές τις ενώσεις. Όμως, εμείς που είμαστε υπεύθυνοι στην κοινωνία θα πρέπει να ρωτήσουμε αυτούς της ακαδημαϊκής κοινότητας τι κάνουν, διότι αυτοί είναι που διδάσκουν κι έτσι το αίσθημα της ευθύνης αυτό μειώθηκε.
Έτσι λοιπόν η μεταρρύθμιση ακολούθησε τις ακόλουθες γραμμές, όπου δεν είναι πολύ διαφορετική από αυτό που συνέβη σε άλλες χώρες. Ιδρύσαμε ένα πανεπιστήμιο και ένα πολυτεχνείο, υπάρχει ο διαχωρισμός και μία Επιτροπή ένα Συμβούλιο που μπορεί να περιλαμβάνει από 15 έως 30 άτομα, αλλά δεν μπορεί να είναι περισσότερα από 30 άτομα.
Έτσι λοιπόν τα 15 μέλη αποτελούνται από 8 Καθηγητές που εκλέγονται από τους Ομοτίμους τους και έχουν βεβαίως όλοι διδακτορικό και μόνο μεταξύ προσωπικού που κατέχει διδακτορικό, Διδακτόρων δηλαδή, όπου υπάρχει ένας φοιτητής και ένα απλό μέλος που εκλέγονται επίσης από τους συναδέλφους τους.
Και υπάρχουν και πέντε εξωτερικά μέλη, τα οποία δεν έχουν σχέση με το πανεπιστήμιο σε αυτά τα Συμβούλια και αυτά τα πέντε εξωτερικά μέλη δηλαδή όλο το Συμβούλιο εκλέγει έναν Πρόεδρο κι αυτός ο Πρόεδρος πρέπει να προέρχεται από το εξωτερικό κομμάτι του Συμβουλίου και το εξωτερικό κομμάτι του Συμβουλίου έχει την ισχύ να παρέχει ανεξάρτητες συμβουλές για οποιοδήποτε ζήτημα και είναι υποχρεωμένο να δίνει ανεξάρτητη συμβουλευτική υποστήριξη σε θέματα όπως ο προϋπολογισμός και το πρόγραμμα του πανεπιστημίου.
Το Συμβούλιο εκλέγει τον Πρύτανη, δεν υπάρχει παραβίαση της «αυτονομίας» του πανεπιστημίου εκεί, διότι η Κυβέρνηση δεν διορίζει κανέναν, τα άτομα εκλέγονται και μετά επιλέγουν οι ίδιοι τα εξωτερικά μέλη, τους ανεξάρτητους δηλαδή συνεργάτες τους.
Το Συμβούλιο λοιπόν εκλέγει τον Πρύτανη κι αυτό σημαίνει ότι οι διαδικασίες είναι πολύ διαφορετικές από μία τυπική πολιτική εκλογή. Οι υποψήφιοι παρουσιάζονται και παρουσιάζουν το πρόγραμμά τους και στη συνέχεια το Συμβούλιο λειτουργεί ως Επιτροπή επιλογής και στη συνέχεια ζητά από τους υποψηφίους να παρουσιάσουν τις απόψεις τους, συζητά μαζί τους.
Και συνήθως γίνονται ανοικτές ακροάσεις των υποψηφίων, ανοικτές προς το κοινό και αυτός είναι ο τύπος της επιλογής αλλά δεν είναι όμως αυτός ο τύπος της ανοιχτής εκστρατείας κι αυτό δε σημαίνει τίποτα, θα πρέπει ο υποψήφιος να πείσει αυτά τα 15 άτομα ότι θα είναι υπεύθυνος και θα φέρει την ευθύνη για το τι θα επακολουθήσει.
Και βεβαίως υπάρχουν Επιστημονικές Επιτροπές και Ακαδημαϊκές Επιτροπές συμβουλευτικής φύσεως οι οποίες δίνουν πλήρη εξουσιοδότηση στον Πρύτανη για όλα τα ζητήματα, παραδείγματος χάρη για να σας δώσω ένα παράδειγμα που αφορά την καρδιά της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Εμένα παραδείγματος χάρη το Επιστημονικό Συμβούλιο της Σχολής Μηχανικών αποφάσισαν να μου «χρεώσουν» έναν νέο Καθηγητή στη σύγχρονη τεχνολογία και οι Σύμβουλοι αποφάσισαν, αυτός όμως που παίρνει την τελική απόφαση είναι ο Πρύτανης και αν ο Πρύτανης θεωρεί ότι έχουν εξαγοραστεί οι κριτές και θέλουν ουσιαστικά να προωθήσουν ένα εσωτερικό μέλος και να μπλοκάρουν την εκλογή ενός εξωτερικού Καθηγητή τότε ο Πρύτανης λέει όχι δε θα ανοιχτεί αυτή η θέση υπό αυτούς τους όρους.
Έτσι λοιπόν υπάρχει και η ατομική ευθύνη την οποία έχουν τα ανώτατα στελέχη των πανεπιστημίων. Αυτή η αλλαγή σημαίνει πολλά πράγματα, αυτοί είναι οι κανόνες πρόσληψης νέου ακαδημαϊκού προσωπικού. Στη χώρα μας στην Πορτογαλία γίνεται να προσληφθούν νέοι Καθηγητές για όποια θέση κενωθεί, αλλά βεβαίως κανείς εκτός πανεπιστημίου δεν αποφασίζει ποιοι θα είναι οι κριτές.
Οι κριτές αποφασίζονται από το πανεπιστήμιο, όμως η πλειοψηφία των «μετόχων» πρέπει να έρχονται από εξωτερικό χώρο του πανεπιστημίου, εκτός πανεπιστημίου, ίσως από άλλα πορτογαλικά πανεπιστήμια ή από το εξωτερικό και όλο και περισσότερο προέρχονται από πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Και μπορούμε να διαχωρίσουμε την ποιότητα των πανεπιστημίων και να την προσδιορίσουμε κοιτάζοντας τα αρχεία και το τι έχει γίνει τα τελευταία πέντε χρόνια και ποιο προσωπικό προσέλαβαν. Σε ορισμένα πανεπιστήμια υπάρχουν 30 υποψήφιοι για μία θέση και βεβαίως σε πανεπιστήμια που χρειάζονται και άλλες μεταρρυθμίσεις υπάρχει ένας μόνο υποψήφιος για μία θέση, γιατί σε αυτό το πανεπιστήμιο όλοι οι άλλοι υποψήφιοι ξέρουν ότι δεν έχουν καμία πιθανότητα να εκλεγούν.
Αυτή λοιπόν είναι η κατάσταση και αυτή ήταν η μεταρρύθμιση που εφαρμόσαμε. Έχουμε κι ένα άλλο επίπεδο αλλαγής κι αυτό ήταν το νομικό καθεστώς των πανεπιστημίων μας. Στην Πορτογαλία αυτό που αποφασίζει η Κυβέρνηση να διαθέσει από τους εθνικούς πόρους είναι ένα συνολικό ποσό που διατίθεται για την τριτοβάθμια εκπαίδευση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Και μετά υπάρχει ένας κανόνας που θα πρέπει να συμφωνηθεί μεταξύ των πανεπιστημίων και των πολυτεχνείων για το πόσα θα διατεθούν ανά ένα ίδρυμα αυτά τα κονδύλια και μετά η Σύγκλητος των Πρυτάνεων λένε ότι ναι αυτός είναι ο κανόνας και η κατανομή αυτών των βασικών κονδυλίων πρέπει να γίνει με βάση αντικειμενικούς κανόνες, την απόδοση, τον αριθμό φοιτητών και τα λοιπά, από τις επιδόσεις της κάθε σχολής και μετά αποφασίζουν πως θα διατεθούν αυτά τα κονδύλια και υπάρχει μετά μία σταθερότητα.
Έτσι λοιπόν και τα πανεπιστήμια έχουν τους δικούς τους προϋπολογισμούς και είναι υπεύθυνα γι΄ αυτό και η «διάθεση» των πανεπιστημίων είναι πολύ-πολύ μεγάλη απ΄ αυτή την άποψη. Το νέο νομικό επίπεδο ανεξαρτησίας είχε ως στόχο να επιτρέπει σε ορισμένα πανεπιστήμια και πολυτεχνεία να γίνουν νομικές οντότητες, εάν μπορούσαν να αποδείξουν ότι το 50% των εσόδων τους τα τελευταία πέντε χρόνια δεν προέρχονται από τον κρατικό προϋπολογισμό, είτε με συμβάσεις με ιδιωτικές εταιρείες είτε από έρευνα είτε από οτιδήποτε.
Άρα λοιπόν αν το 50% των εσόδων τους δεν προερχόταν από τον κρατικό προϋπολογισμό, τότε μπορούσε η Κυβέρνηση να τους χορηγήσει ένα νέο καθεστώς αυτονομίας και ανεξαρτησίας και να γίνουν ανεξάρτητα δημόσια ιδρύματα βεβαίως.
Αυτό σημαίνει ότι θα έχουν τη δική τους γη, τα δικά τους κτίρια και εγκαταστάσεις και ακόμη και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις θα μπορούσαν να δανειστούν ακόμη και χρήματα και έχουν ακίνητη περιουσία, δεν μπορούσαν όμως να πουλήσουν την περιουσία τους ή τη χρήση του ακίνητου της περιουσίας τους. Μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την ακίνητη περιουσία για να αγοράσουν άλλα ακίνητα ή εξοπλισμό, δεν μπορούσαν δηλαδή να ανταλλάξουν κεφάλαιο με κεφάλαιο.
Έτσι λοιπόν τρία πανεπιστήμια, ένα από το.. το οποίο ήταν το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας στο Πορτό και άλλα δύο κατάφεραν να αποκτήσουν αυτό το καθεστώς και αυτό αποτελεί κίνητρο για την προέλευση του εισοδήματος.
Το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος αυτών των πανεπιστημίων προέρχεται από ανταγωνιστικά κεφάλαια έρευνας σε διεθνές επίπεδο, από την παροχή υπηρεσιών σε εταιρείες σε Δήμους και άλλους φορείς και από δίδακτρα μεταπτυχιακών σπουδών που προέρχονται από χρηματοδότες και τα λοιπά.
Στα δίδακτρα στην Πορτογαλία υπάρχει ένας νομικός περιορισμός, δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 12% του προϋπολογισμού των πανεπιστημίων και τώρα δεν μπορούν να υπερβούν τα 10 χιλιάδες ευρώ ανά φοιτητή ανά έτος.
Και σε ότι αφορά τα μεταπτυχιακά, αν είναι υποχρεωτική η απόκτηση μεταπτυχιακού τίτλου για ένα επάγγελμα, τότε υπάρχει ένας περιορισμός στα δίδακτρα, διαφορετικά τα Πανεπιστήμια μπορούν να ορίσουν το ποσοστό των διδάκτρων. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε έναν νομικά ανεξάρτητο φορέα για την πιστοποίηση και την αξιολόγηση. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να πει το Πανεπιστήμιο ότι αυτό το πανεπιστημιακό δίπλωμα της Ιατρικής, Μηχανικής κτλ. δεν αναγνωρίζεται πλέον από το κράτος και ο μόνος τρόπος να καταργηθεί αυτή η απόφαση είναι η δικαστική οδός.
Δεν είναι κυβερνητική απόφαση, είναι η απόφαση ενός ανεξάρτητου φορέα και η κυβέρνηση δε μπορεί ν’ αλλάξει αυτή την απόφαση. Μπορεί ν’ ακυρωθεί αυτή η απόφαση μόνο από το Δικαστήριο και αυτό αποτελεί μια πολύ σημαντική αλλαγή και ισχύει για όλα τα Πανεπιστήμια, ιδιωτικά και δημόσια και εφαρμόζεται με τον ίδιο τρόπο. Π.χ. πέρυσι στο τέλος αυτής της διαδικασίας, τα Πανεπιστήμια και τα Πολυτεχνεία και τα ιδιωτικά και τα δημόσια της Πορτογαλίας, ζήτησαν από τον Οργανισμό Πιστοποίησης να πιστοποιηθούν περίπου 300 νέα διπλώματα. Διδακτορικές διατριβές, μεταπτυχιακά και πανεπιστημιακά πτυχία.
Ο φορέας αυτός πιστοποίησε το 40% και απέρριψε το 60% αυτών των πτυχίων. Μέχρι στιγμής δεν κατατέθηκε καμία αγωγή στα Δικαστήρια. Είμαστε σίγουροι, όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία πολλά στοιχεία απλά θα εξαφανιστούν. Ουσιαστικά τα Πανεπιστήμια θα πρέπει να υποβάλλουν τα υπάρχοντα Τμήματα σε αυτή τη διαδικασία και τα ίδια τα Πανεπιστήμια όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία θα ντραπούν να υποβάλλουν αυτά τα στοιχεία στη διαδικασία πιστοποίησης.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η διαδικασία είναι πιο αποτελεσματική από οποιουδήποτε είδους για τα Πανεπιστήμια. Το τελικό στοιχείο της μεταρρύθμισης είναι πολιτικό στοιχείο και δεν είναι νομικό, αλλά πολιτικό και επετεύχθη φέτος, το 2010. Μεσούσης της κρίσης και λόγω της κρίσης, ήμουν με τον Πρωθυπουργό μας και τον Υπουργό Οικονομικών, και οι τρεις μας, και με όλους τους Πρυτάνεις των δημοσίων Πανεπιστημίων της Πορτογαλίας και τους Προέδρους των Πολυτεχνείων και συνυπογράψαμε σύμβαση μ’ αυτούς εν ονόματι της κυβέρνησης, την οποία ονομάσαμε «σύμβαση εμπιστοσύνης».
Θα έχει διάρκεια τα επόμενα 4 χρόνια και θα έχει στα Πανεπιστήμια και στα Πολυτεχνεία συνολικά, όχι ο καθένας ξεχωριστά, το ίδιο ανώτατο όριο δημόσιας χρηματοδότησης για τα 4 χρόνια και απαιτεί από το παλιό σύστημα, όχι μόνον να συνεχίσουνε τη μεταρρύθμιση και να παρέχουν αποδείξεις ότι υλοποιήθηκε η μεταρρύθμιση, αλλά στη διάρκεια της 4ετίας να καταδείξει ότι υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης 10.000 επιπλέον διπλωμάτων για τον ενεργό πληθυσμό σε επαγγελματίες για να επιστρέφουν στο Πανεπιστήμιο, σε ενήλικες που δεν αποφοίτησαν, και σε άλλα άτομα τα οποία δεν κατάφεραν ν’ αποκτήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση, να πιστοποιηθούν σε σύντομα τεχνικά εκπαιδευτικά Τμήματα ως διδακτορικές θέσεις. 100.000 επιπλέον πτυχία σε αυτό το διάστημα των 4 ετών με τα ίδια χρήματα, με τον ίδιο προϋπολογισμό της σταθερότητας..
Και αυτό υπογράφηκε ομόφωνα απ’ όλους τους Πρυτάνεις και τους Προέδρους των Ιδρυμάτων και μέσα στους επόμενους 6 μήνες η δραστηριοποίηση ήταν όλη, σε όλα τα Πανεπιστήμια, γιατί κάθε Πανεπιστήμιο θα έπρεπε να παρέχει ένα πρόγραμμα για τα επόμενα 4 χρόνια, για να μπει στην κοινωνία, για να δείξει στην κοινωνία πόσο θα συνέβαλλε στην υλοποίηση αυτού του στόχου και για να συντονιστούν μεταξύ τους προκειμένου να ικανοποιήσουν αυτή τη σύμβαση.
Έτσι λοιπόν ήταν μια διαδικασία ευθύνης, εμείς τους είπαμε από την κυβέρνηση τι έπρεπε να κάνουν, αυτοί συνεννοούνταν μεταξύ τους για το τι έπρεπε να κάνουν τα Πανεπιστήμια και τα Πολυτεχνεία. Τέλος, πριν από μερικές εβδομάδες ο ίδιος ο Πρωθυπουργός και εγώ, στα εγκαίνια της νέας χρονιάς, εγκαινιάσαμε ένα Πανεπιστήμιο στο νησί της Μαδέρας και στο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας ήμασταν εκεί, σε δυο διαφορετικές μέρες και υπογράψαμε με αυτά τα Ιδρύματα το ατομικό πρόγραμμα εξέλιξης για τα επόμενα 4 χρόνια.
Η αξιολόγηση αυτής της διαδικασίας ανατέθηκε στο φορέα αξιολόγησης και πιστοποίησης και έχουμε ειδικούς δείκτες οι οποίοι θα πρέπει να εξηγούν τις επιδόσεις, να δουν γιατί δεν επιτυγχάνουν ορισμένους στόχους, τι πρέπει ν’ αλλάξει για να τους επιτύχουν κτλ. Όλα αυτά κατέστησαν δυνατά διότι άλλαξε η διακυβέρνηση, διότι εγκαθιδρύθηκε στην κοινωνία αυτή η έννοια της μεταρρύθμισης.
Όλα αυτά τα πετύχαμε γιατί, κατά την άποψή μου, όλοι βρισκόμασταν εν τω μέσω μιας τεράστιας μεταρρύθμισης που ξεκίνησε πριν από χρόνια σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση της έρευνας. Ήθελα να τονίσω κάτι εδώ: Νομίζω ότι είναι ζωτικής σημασίας να συμβεί αυτό αν θέλουμε να υπάρχει ελπίδα για το μέλλον.
Είμαστε μια μικρή χώρα και η Ελλάδα επίσης. Έχει 12 εκατομμύρια κατοίκους. Η Πορτογαλία έχει 10 εκατομμύρια. Ναι, είμαστε από τις μικρότερες χώρες στην Ευρώπη. Και μια μικρή χώρα δε μπορεί να έχει τη δυνατότητα να καταπολεμήσει τη διαφθορά και ν’ αντικαταστήσει την ανεξάρτητη αξιολόγηση με τις ακαδημαϊκές «φιλίες». Βεβαίως και είναι σημαντικές οι ακαδημαϊκές φιλίες για τη σταθερότητα των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων, των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων, όμως είναι πολύ κακό πράγμα να μη δώσει κανείς ελπίδες σ’ ένα νέο και πολλά υποσχόμενο επιστήμονα και να μην αναγνωρίζεται η δουλειά του και να μην υπάρχει κάποιος τρόπος να προστατευθεί αυτός ο άνθρωπος.
Νομίζω ότι αυτή είναι η δουλειά μας, καθώς είμαστε υπεύθυνοι για το κράτος. Το κράτος θα πρέπει να διασφαλίζει αυτές τις συνθήκες στη χώρα μας. Εάν δεν το κάνουμε, το καλύτερο δυναμικό μας θα φύγει στο εξωτερικό και είναι σίγουρο ότι δε θα προσελκύσουμε τους καλύτερους από το εξωτερικό σ’ εμάς. Έτσι λοιπόν, για να προσελκύσουμε και να διατηρήσουμε το δυναμικό μας θα πρέπει να διασφαλίσουμε τις βέλτιστες συνθήκες.
Άρα λοιπόν, το ζήτημα της δημόσιας χρηματοδότησης της έρευνας είναι πολύ σημαντικό για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διότι εκεί βρίσκεται η υποστήριξη, έγκειται η υποστήριξη και η έλλειψη εμπιστοσύνης από τα ταλέντα της νέας γενιάς. Αυτοί είναι οι δεσμοί που χρειάζονται από το παλαιό κατεστημένο. Τι κάναμε λοιπόν: Νομικά, θεσπίσαμε επιδόματα, ερευνητικά επιδόματα με τρεις μορφές.
Πρώτον, κάθε χρόνο υπάρχουν προσκλήσεις για υποτροφίες διδακτορικές και προδιδακτορικές και υπάρχουν εθνικές Επιτροπές που αποφασίζουν για το ποιος θα πάρει αυτές τις υποτροφίες και τα Πανεπιστήμια. Μας λένε να μην το κάνουμε, δε θέλουν να παρέμβει η κυβέρνηση, θέλουν ανεξαρτησία. Είναι εθνικός διαγωνισμός και θέλουν να συμμετέχουν τα Πανεπιστήμια και οι φοιτητές από άλλα Πανεπιστήμια.
Επίσης ανοίγουμε αυτό το διαγωνισμό χωρίς κανέναν φραγμό προς καμία εθνικότητα, που περιλαμβάνεται σ’ αυτές τις συμβάσεις. Έτσι λοιπόν, προσφέρουμε 5ετή συμβόλαια έρευνας σε διεθνές επίπεδο και το 40% τα τελευταία 2-3 χρόνια κερδήθηκε, ανατέθηκε σε αλλοδαπούς, μη Πορτογάλους και το 60% αυτών των ερευνητικών συμβάσεων ανατέθηκαν σε Πορτογάλους.
Ακόμα και ένας Πρύτανης ενός Πανεπιστημίου μπορεί και να ην είναι Πορτογάλος. Στο μεγαλύτερο Πανεπιστήμιο της Πορτογαλίας πέρυσι είχαμε μια λυσσαλέα αναμέτρηση μεταξύ ενός Αμερικανού κι ενός Πορτογάλου υποψηφίου και κέρδισε ο Πορτογάλος διότι ήταν ένας πολύ καλός επιστήμονας. Ο Αμερικανός δεν κέρδισε, όμως η Επιτροπή του ζήτησε να υπηρετεί στο Πανεπιστήμιο σα σύμβουλος διότι ο μόνος λόγος που δεν εξελέγη ήταν ότι δεν ήξερε καλά το Πανεπιστήμιο. Όμως μετά από 5 χρόνια βεβαίως θα γνωρίζει πολύ καλά πλέον το πορτογαλικό Πανεπιστήμιο.
Μίλησα λοιπόν για την ανταγωνιστική χρηματοδότηση υποτροφιών προδιδακτορικής και διδακτορικής διατριβής. Σε ό,τι αφορά λοιπόν την έρευνα υπάρχει μια πρόσκληση ενδιαφέροντος ετήσια και σύμφωνα με το νόμο, οι κριτικές Επιτροπές πρέπει ν’ αποτελούνται αποκλειστικά από καθηγητές ξένων Πανεπιστημίων. Μερικοί από αυτούς έχουν και πορτογαλική υπηκοότητα όμως έχουν ζήσει στο εξωτερικό για πάρα πολλά χρόνια. Περίπου το 95% εξ αυτών είναι ξένης εθνικότητος.
Έτσι λοιπόν θέλουμε να έχουμε μια ξένη υποστήριξη, μια υποστήριξη από το εξωτερικό και συνεργασία με το εξωτερικό σε ό,τι αφορά την αξιολόγηση και αυτό σημαίνει ότι στο δίκτυο αξιολόγησης θα προσελκύσουμε τους καλύτερους αξιολογητές και οι φορείς του Υπουργείου είναι αυτοί που πρέπει να κάνουν τη δουλειά, δηλαδή να προσελκύσουν τους καλύτερους αξιολογητές. Τ’ αποτελέσματα της αξιολόγησης δημοσιεύονται.
Και μετά έχουμε τη θεσμική χρηματοδότηση των ερευνητικών κέντρων. Έχουν αυτά τα κέντρα μια άλλη διάσταση, έχουν μακροχρόνιες συμβάσεις. Έχουμε διετείς και δεκαετείς συμβάσεις με ενδιάμεση αξιολόγηση στα 5 χρόνια για τα πολύ μεγάλα ερευνητικά κέντρα και βεβαίως υποβάλλονται σε διεθνή αξιολόγηση μόνο από διεθνείς Επιτροπές οι οποίες συνιστούν εάν πρέπει να συνεχιστούν αυτές οι συμβάσεις και ποια είναι η ταξινόμησή τους και αν είναι κακή ή μέτρια αυτή η ταξινόμηση διαλύονται και δε χρηματοδοτούνται πλέον αυτές οι συμβάσεις.
Βεβαίως αυτό δεν επηρεάζει την αυτονομία των Πανεπιστημίων, εάν το Πανεπιστήμιο θέλει να συνεχίσει να χρηματοδοτεί με τους δικούς του πόρους δηλαδή θεωρούν ότι θεσμικά αυτά τα κέντρα έχουν κάποια σημασία ή γιατί θεωρούν ότι η αξιολόγηση ήταν λανθασμένη τότε έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Αλλά είναι δική τους απόφαση. Όμως μέχρι στιγμής αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Όμως είναι μια πιθανότητα, ένα ενδεχόμενο.
Επίσης είναι ένας τρόπος να παρέχουμε σύγκληση με φυσικό τρόπο γιατί οι φοιτητές θέλουν να δουλέψουν με τους καλύτερους ερευνητές. Αυτό είναι λογικό. Δε θέλουμε τους πολλά υποσχόμενους φοιτητές μας να «κολλήσουν» σε ερευνητικά κέντρα που δεν έχουν καλές αποδόσεις και επιδόσεις ή με καθηγητές που δεν έχουν κάνει έρευνα τα τελευταία 20 χρόνια. Βεβαίως και δε θέλουμε να συμβεί αυτό.
Και τώρα φτάνω στο τελευταίο σημείο και νομίζω ότι υπήρξατε πολύ υπομονετικοί να με ακούτε τόση ώρα να εξηγώ τη δική μου εμπειρία. Όμως ίσως η εμπειρία μου να είναι κάτι πολύ μακρινό σε σχέση με τη δική σας και ζητώ συγνώμη αν συνέβη αυτό. Λυπάμαι που έβαλα σε δοκιμασία την υπομονή σας.
Το τελευταίο μου σημείο είναι το εξής: Νομίζω ότι σε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση θα πρέπει να απευθυνόμαστε σ’ ένα συγκεκριμένο ακροατήριο και το ακροατήριο των μεταρρυθμίσεων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολύ διαφορετικό και νομίζουμε ότι είναι η κοινωνία πρώτα-πρώτα που θα υποστηρίξει τη μεταρρύθμιση αν μπορούμε να πείσουμε το ευρύ κοινωνικό σύνολο ότι δεν υπάρχει ελπίδα για τους γιους και τις κόρες τους με το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα διότι υπάρχει ανταγωνισμός, τόσο λυσσαλέος ανταγωνισμός σε παγκόσμιο επίπεδο και θα επιδεινωθεί τόσο τα επόμενα 10 χρόνια που δεν υπάρχει ελπίδα για τα παιδιά τους. Εκτός εάν υπάρξει μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση.
Νομίζω ότι αυτό είναι που θα πρέπει να προσφέρουν οι πολιτικοί στο ευρύ κοινωνικό σύνολο. Και βέβαια μετά υπάρχει αυτή η εκλογική περιφέρεια, το ακροατήριο των ερευνητών, των νέων ερευνητών, των καλών ερευνητών, είτε είναι μεγαλύτερης είτε μικρότερης ηλικίας. Όλοι αυτοί οι πανεπιστημιακοί καθηγητές, οι ικανοί πανεπιστημιακοί καθηγητές οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις έχουν μπουχτίσει αν θέλετε από τις μεταρρυθμίσεις, δεν πιστεύουν δηλαδή σ’ αυτές. Και αυτό είναι ένα επίσης πολύ ζωτικό στοιχείο.
Πρέπει να πιστέψουν ξανά. Από την εμπειρία μου στη χώρα μου, την Πορτογαλία, το σημαντικό στοιχείο ήταν αυτό για τη χρηματοδότηση της έρευνας. Ότι όλοι καταλάβαιναν ότι εδώ κάναμε δουλειά. Την πρώτη φορά που το έκαναν, πριν από χρόνια, έκανα μια δημοσίευση σε όλες τις πορτογαλικές εφημερίδες, της ταξινόμησης κάθε ερευνητικού κέντρου στην Πορτογαλία και το όνομα του Διευθυντή του ερευνητικού κέντρου από δίπλα. Και δημοσιεύθηκε παντού.
Βεβαίως, η πλειοψηφία των αναγνωστών δε μπορούσε καν να καταλάβει τα ονόματα, να διαβάσει τα ονόματα. Όμως το σημαντικό δεν ήταν αυτό. Το σημαντικό ήταν η επιστήμη, που είναι μια κοινή ευθύνη, μια δημόσια ευθύνη. Είπαμε στο κοινό ότι αυτά τα κέντρα δεν είναι καλά και δε θα τα χρηματοδοτήσουμε πλέον. Έτσι λοιπόν απευθυνόμαστε στους Καθηγητές, στους πανεπιστημιακούς, στους φοιτητές, στους ερευνητές, αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Καταλαβαίνω τα προβλήματα και τις αντιρρήσεις που υπάρχουν ενδεχομένως στις συζητήσεις που γίνονται για οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, ιδιαίτερα όταν υπάρχει δημοσιονομική κρίση και δυσκολίες, το καταλαβαίνω, δεν μπορούμε όμως να δεχθούμε να αποκοπεί η νέα γενιά από αυτή την ιδέα του μέλλοντος, δεν μπορούμε να το δεχθούμε αυτό και θα πρέπει να αγωνιστούμε και να τους ακούσουμε και να συζητήσουμε ανοιχτά, θα πρέπει να κινηθούμε ανοιχτά να ενεργούμε ανοιχτά.
Σύμφωνα με την εμπειρία μας αρχικά υπήρχε διχασμός στην ηγεσία των πανεπιστημίων και των πολυτεχνείων. Ήταν Πρυτάνεις εναντίον μας, υπήρχαν άλλοι Πρυτάνεις που ήταν υπέρ μας και ξεκινήσαμε με τις χειρότερες δυνατές πολιτικές συνθήκες κι όταν αρχίσαμε να υλοποιούμε τη μεταρρύθμιση ο επικεφαλής της Συγκλήτου των Πρυτάνεων της Quindra που ήταν φίλος μου είχε πολύ σοβαρά κίνητρα κατά της μεταρρύθμισης αυτής και βεβαίως ήταν ένας πολύ καλός ερευνητής και πολύ καλός Ακαδημαϊκός.
Όμως όλα αυτά κατέστησαν δυνατά, ακριβώς λόγω της αλλαγής που έγινε στο μυαλό των ανθρώπων καθώς και στο μυαλό της ηγεσίας. Μερικοί βρίσκονται ακόμα στη θέση τους, όμως το τοπίο εν γένει άλλαξε.
Κύριε Πρωθυπουργέ, ζητώ συγνώμη για τον μακροσκελή μου λόγο, ξεκίνησα με τον Πλάτωνα, έφερα όμως μαζί μου ένα βιβλίο που έχει γράψει ένας από τους σημαντικότερους Πορτογάλους Ποιητές που πέθανε το 1937. Και το σημαντικότερο, σπούδασε στη Νότια Αφρική και έγραψε μεταξύ άλλων ένα βιβλίο το «this quite» και λέει λοιπόν ο «Φερνάντ Ντουσά» τα ακόλουθα.
«Δεν υπάρχουν επιλύσιμα προβλήματα, κανένας από μας δεν μπορεί να λύσει το γόρδιο δεσμό. Είτε εγκαταλείπουμε την προσπάθεια, ή τον κόβουμε».
Ευχαριστώ πολύ.
Sunday, September 26, 2010
Σύντομα Βιογραφικά της Διεθνούς Συμβουλευτικής Επιτροπής
Σύντομες βιογραφικές πληροφορίες για τα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής για τις αλλαγές στα Ελληνικά Πανεπιστήμια που ανακοινώθηκε χθες στους Δελφούς.
David Naylor Καθηγητής Ιατρικής, ΚΑΝΑΔΑΣΟ David Naylor είναι Πρόεδρος του πανεπιστημίου του Τορόντο από το 2005.
Απέκτησε Master’s στην Ιατρική (MD) από το πανεπιστήμιο του Τορόντο το 1978 και στην συνέχεια Διδακτορικό στην Ιατρική (Dphil) από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης όπου έκανε τις σπουδές του ως Rhodes Scholar.
O Naylor ολοκλήρωσε την εκπαίδευση κλινικής ειδικότητας και εντάχθηκε στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο το 1988.
Υπήρξε Ιδρυτικό στέλεχος και Διευθύνων Σύμβουλος του Ινστιτούτου Κλινικών Αξιολογικών Επιστημών (Clinical Evaluative Sciences) (1991-1998) πριν γίνει Κοσμήτορας της Ιατρικής και Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου του Τορόντο υπεύθυνος για τις Σχέσεις με Ιδρύματα Φροντίδας της Υγείας (1999-2005).
Ο Naylor έχει συμμετάσχει στην συγγραφή περίπου 300 ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων σε ένα φάσμα επιστημονικών τομέων που εκτείνεται σε περιοχές όπως αυτές της κοινωνικής ιστορίας, δημόσιας πολιτικής, της επιδημιολογίας και βιοστατιστικής καθώς και των οικονομικών της υγείας και της κλινικής έρευνας και έρευνας υπηρεσιών υγείας στους περισσότερους τομείς της ιατρικής.
Μεταξύ άλλων τιμητικών διακρίσεων, ο Naylor είναι Μέλος της Βασιλικής Εταιρίας του Καναδά, Ξένο Συνεργαζόμενο Μέλος του Ινστιτούτου Ιατρικής των ΗΠΑ, και Αξιωματούχος της Τάξης του Καναδά.
Gavin Brown (Καθηγητής Μαθηματικών), ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ
Πρύτανης του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ (μέχρι τις 10 Ιουλίου 2008).
Στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας (New South Wales), ο Brown κατείχε μια σειρά ακαδημαϊκών διοικητικών θέσεων, μεταξύ των οποίων του Προέδρου του Τμήματος Θεωρητικών Μαθηματικών, του Προέδρου της Σχολής Μαθηματικών, και του Κοσμήτορα της Σχολής Επιστημών.
Το 1992, έγινε Αναπληρωτής Πρύτανης (για την Έρευνα) στο Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας. Αργότερα, το 1994, έγινε Πρύτανης.
Πρύτανης του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ ανέλαβε το 1996.
Ο Brown είχε ενεργό συμμετοχή στο έργο του Συμβουλίου Έρευνας της Αυστραλίας ως πρόεδρος διαφόρων επιτροπών χρηματοδότησης στο διάστημα 1988-1993 και ως μέλος του Συμβουλίου στο διάστημα 1992-1993.
Εχει συγγράψει πάνω από εκατό ερευνητικές εργασίες και είναι μέλος εκδοτικών επιτροπών πολλών διεθνών –επιστημονικών- περιοδικών.
Το φάσμα των επιστημονικών περιοχών του ερευνητικού του έργου είναι ευρύ και συμπεριλαμβάνει την Θεωρία Μέτρου και την Αλγεβρική Γεωμετρία.
Είναι κάτοχος Master of Arts (με τιμητική διάκριση (1st Class Honours ) και απονομή του Μεταλλίου Duncan) από το Πανεπιστήμιο St Andrews (1963), Διδακτορικού από το Πανεπιστήμιο Newcastle upon Tyne (1966), ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτωρ της Νομικής του Πανεπιστημίου St Andrews το 1977 και Επίτιμος Διδάκτωρ της Νομικής του Πανεπιστημίου Dundee το 2004. To 2006 του απονεμήθηκε ο τίτλος του Αξιωματούχου της Τάξης της Αυστραλίας (Officer of the Order of Australia).
Gudmund Hernes (Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών), ΔΑΝΙΑ
Πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Κοινωνικών Επιστημών, ερευνητής του Νορβηγικού Ινστιτούτου Εργασιακών και Κοινωνικών Ερευνών, και μέλος της Νορβηγικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Επιστημών.
Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας στην Γραμματεία Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού 1980-1981, Υπουργός Παιδείας και Έρευνας και Εκκλησιαστικών και Πολιτιστικών Θεμάτων (εκκλησιαστικές υποθέσεις) 1990, Υπουργός Παιδείας, Έρευνας και Εκκλησιαστικών Θεμάτων 1991-1995, και Υπουργός Υγείας και Κοινωνικών Θεμάτων (για θέματα υγείας) 1995-1996 και 1996-1997.
Ο Hernes είναι κάτοχος Διδακτορικού στην Κοινωνιολογία από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη.
Έγινε Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Bergen στην Νορβηγία το 1969, όπου διετέλεσε, επίσης, Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνιολογίας και Διευθυντής του Πανεπιστημιακού Κέντρου Εκπαίδευσης στην Κοινωνική Έρευνα.
Αργότερα, έγινε Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Όσλο.
Διετέλεσε ακαδημαϊκός εταίρος (fellow) στο Κέντρο Προχωρημένων Μελετών στις Επιστήμες Συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 1974-5, και δύο φορές Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, το 1986 και το 1990.
James Duderstadt (Καθηγητής Επιστημών και Μηχανικής), ΗΠΑ
Επίτιμος Πρόεδρος του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, Καθηγητής Επιστημών και Μηχανικής και Διευθυντής του Προγράμματος της Χιλιετίας (Millennium Project).
Απόφοιτος του Yale (Batchelor , μηχανολόγος Ηλεκτρολόγος) και του Caltech (Μάστερ και Διδακτορικό στις επιστήμες της μηχανικής και την φυσική). Το διδακτικό, ερευνητικό και εκδοτικό έργο του εκτείνεται σε τομείς όπως η πυρηνική φυσική και μηχανική, η εφαρμοσμένη φυσική, η υπολογιστική προσομοίωση, η πολιτική των επιστημών και η πολιτική ανώτατης εκπαίδευσης.
Έχει υπηρετήσει και διατελέσει πρόεδρος πολυάριθμων επιτροπών της Εθνικής Ακαδημίας και Εθνικών επιτροπών στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων και του Εθνικού Συμβουλίου Επιστημών, της Επιτροπής των Εθνικών Ακαδημιών για τις Επιστήμες, την Μηχανική και την Δημόσια Πολιτική, της Συμβουλευτικής Επιτροπής Ερευνών στην Πυρηνική Ενέργεια, του Υπουργείου Ενέργειας της Αμερικής και, τέλος, της Συμβουλευτικής Επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας (NSF) για την Κυβερνοϋποδομή (Cyberinfrastructure), και του Διοικητικού Συμβουλίου Επιστημών Πληροφορικής.
Έχει λάβει πολλά βραβεία συμπεριλαμβανομένων και του Βραβείου E. O. Lawrence για αριστεία στην πυρηνική έρευνα, του Βραβείου Arthur Holly Compton για εξαιρετική διδασκαλία, του Βραβείου Reginald Wilson για επίδειξη εθνικής ηγετικής ικανότητας για την επίτευξη διαφορετικότητας, και του Εθνικού Μεταλλίου Τεχνολογίας για υποδειγματική υπηρεσία στην χώρα.
Σήμερα, συνδιευθύνει το πρόγραμμα Επιστημών, Τεχνολογίας και Δημόσιας Πολιτικής της Σχολής Ford του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και διατελεί διευθυντής του Προγράμματος της Χιλιετίας (Millennium Project), δηλ., ενός ερευνητικού κέντρου που εξερευνά τον αντίκτυπο προηγμένων τεχνολογιών στην κοινωνία, και εδρεύει στο Κέντρο James and Anne Duderstadt του πανεπιστημίου.
Joseph Ritzen (Καθηγητής Οικονομικών), ΟΛΛΑΝΔΙΑ
Ο Jo Ritzen είναι Πρόεδρος του πανεπιστημίου του Maastricht όπου βελτίωσε σημαντικά την διεθνή θέση του πανεπιστημίου (το 50% των φοιτητών του τώρα είναι ξένοι) και την ποιότητα εκπαίδευσης με την υιοθέτηση της μεθόδου επίλυσης προβλημάτων (problem based learning).
Πριν την ανάληψη της σημερινής του θέσης το Φεβρουάριο του 2003, ήταν Αντιπρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Ανάπτυξης της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ανέλαβε την θέση αυτή τον Αύγουστο του 1999.
Τον Ιούλιο του 2001, ανέλαβε τη θέση του Αντιπροέδρου του Δικτύου Ανάπτυξης Ανθρωπίνων Πόρων της Παγκόσμιας Τράπεζας που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες στον οργανισμό και τις χώρες – μέλη του πάνω σε θέματα καινοτόμων προσεγγίσεων με στόχο τη βελτίωση της υγείας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής προστασίας.
Εντάχθηκε στην Τράπεζα ως Ειδικός Σύμβουλος στο Δίκτυο Ανάπτυξης Ανθρωπίνων Πόρων το Σεπτέμβρη του 1998.
Πριν την ενασχόλησή του στην Τράπεζα, διετέλεσε Υπουργός Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών της Ολλανδίας, και υπήρξε ένας από τους μακροβιότερους Υπουργούς Παιδείας παγκοσμίως.
Κατά την διάρκεια της θητείας του ως Υπουργού, υλοποίησε μια σειρά μεταρρυθμίσεων σε όλο το φάσμα του ολλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος.
Έχει επίσης σημαντική συνεισφορά σε διεθνείς οργανισμούς όπως η UNESCO και ο ΟΟΣΑ, ιδιαίτερα στο πεδίο των επιστημών και της κοινωνικής συνοχής.
Πριν ανλάβει Υπουργός το 1989, ο Ritzen κατείχε ακαδημαϊκές θέσεις στο Πανεπιστήμιο Nijmegen και το Πανεπιστήμιο Erasmus στην Ολλανδία, καθώς και στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια – Berkeley και το Ινστιτούτο Διεθνών Θεμάτων Robert M. LaFollette του Πανεπιστημίου Wisconsin-Madison στις ΗΠΑ.
Ο Ritzen απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο σε physical engineering το 1970 από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft και διδακτορικό στα οικονομικά το 1977 από το πανεπιστήμιο Erasmus στο Rotterdam.
Για την διατριβή του σε θέματα εκπαίδευσης, οικονομικής ανάπτυξης και κατανομής του εισοδήματος τού απονεμήθηκε το βραβείο Winkler Prins.
John Sexton (Καθηγητής της Νομικής), ΗΠΑ
Ο John Sexton είναι ο 15ος Πρόεδρος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, κατέχει αυτή την θέση από τις 17 Μαΐου 2002, και είναι ταυτόχρονα Καθηγητής Νομικής στην Έδρα Benjamin Butler της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Από το 1988 έως το 2002 υπηρέτησε ως Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, η οποία εξελίχθηκε σε μία από τις 5 κορυφαίες νομικές σχολές στην χώρα κατά την διάρκεια της θητείας του σύμφωνα με το U.S. News and World Report.
Από την 1η Ιανουαρίου 2003 έως την 1η Ιανουαρίου 2007, διετέλεσε Πρόεδρος του Συμβουλίου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Νέας Υόρκης (Federal Reserve Bank). Το 2006 υπηρέτησε ως πρόεδρος του Συμβουλίου Προέδρων του Ομοσπονδιακού Τραπεζικού Συστήματος (Federal Reserve System's Council of Chairs).
Ο Sexton απέκτησε Batchelor στην ιστορία (1963), Master στη συγκριτική θρησκειολογία (1965), διδακτορικό στην ιστορία της αμερικανικής θρησκείας (1978) από το πανεπιστήμιο Fordham, καθώς και τίτλο Juris Doctor στα νομικά (1979) με διάκριση magna cum laude από τη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ όπου διετέλεσε και εκδότης – συντάκτης της Νομικής Επιθεώρησης του Χάρβαρντ.
Υπήρξε επίσης συνεργάτης του Προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου Warren Burger.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Προέδρου, το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης αύξησε το ακαδημαϊκό δυναμικό στις ανθρωπιστικές και τις εφαρμοσμένες επιστήμες κατά 20%, άνοιξε ένα πολύ επιλεκτικό νέο campus στο Άμπου Ντάμπι – “the world’s honor college” - και έγινε έτσι το πρώτο μεγάλο αμερικανικό πανεπιστήμιο που λειτούργησε ένα ίδρυμα ολοκληρωμένων σπουδών σε liberal arts στο εξωτερικό. Επίσης, το πανεπιστήμιο ολοκλήρωσε με επιτυχία την μεγαλύτερη εκστρατεία εύρεσης κεφαλαίων στην αμερικανική ανώτατη εκπαίδευση (πάνω από 3 δις δολάρια), αύξησε το ποσοστό των φοιτητών του που σπουδάζουν στο εξωτερικό σε πάνω από 40%, άνοιξε αρκετά νέα ακαδημαϊκά κέντρα για σπουδές στο εξωτερικό, και αναγνωρίστηκε από το Ινστιτούτο Διεθνούς Εκπαίδευσης για ότι έστειλε περισσότερους φοιτητές στο εξωτερικό από οποιοδήποτε άλλο πανεπιστήμιο στις ΗΠΑ.
Έχει επίσης καταλάβει σε ηγετικές θέσεις σε μεγάλους οργανισμούς ανώτατης εκπαίδευσης.
Όντας Κοσμήτορας της Νομικής Σχολής του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, ο Sexton υπηρέτησε ως Πρόεδρος της Ένωσης των Αμερικανικών Νομικών Σχολών (Association of American Law Schools).
Ο Sexton είναι πρόεδρος του Αμερικανικού Συμβουλίου για την Εκπαίδευση και της πρόεδρος Ακαδημίας Επιστημών της Νέας Υόρκης ενώ διετέλεσε πρόεδρος της Επιτροπής Ανεξαρτήτων Κολλεγίων και Πανεπιστημίων.
Λίντα Κατέχη (Καθηγήτρια Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος και Μηχανικός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών), ΗΠΑ
Η Λίντα Κατέχη έγινε προ έτους η έκτη Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Davis (17 Αυγούστου 2009).
Από την θέση αυτή, επιβλέπει όλες τις πλευρές που συνδέονται με την εκπαιδευτική, ερευνητική και κοινωνική αποστολή του πανεπιστημίου.
Είναι Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανικής, προήδρευσε μέχρι το 2010 της Προεδρικής Επιτροπής για το Εθνικό Μετάλλιο Επιστημών και της Επιτροπής του Υπουργού Εμπορίου για το Εθνικό Μετάλλιο Τεχνολογίας και Καινοτομίας.
Είναι ακαδημαϊκή εταίρος ( fellow) και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Αμερικανικής Ένωσης για την Προαγωγή της Επιστήμης και μέλος πολλών άλλων εθνικών συμβουλίων και επιτροπών.
Προηγουμένως, υπηρέτησε ως κοσμήτορας και αντιπρύτανης ακαδημαϊκών υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο του Illinois στην Urbana-Champaign, διετέλεσε John A. Edwardson κοσμήτορας Μηχανικής και Καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Purdue, και τέλος αναπληρώτρια Κοσμήτορας ακαδημαϊκών υποθέσεων και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης στο Κολλέγιο Μηχανικής και Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Michigan.
Από τα πρώτα χρόνια της ως καθηγήτριας, η Κατέχη επικεντρώθηκε στην διεύρυνση των ευκαιριών για έρευνα για τους προπτυχιακούς φοιτητές και στην βελτίωση της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής εμπειρίας των μεταπτυχιακών, με έμφαση στις υποεκπροσωπούμενες κοινωνικές ομάδες.
Έχει επιβλέψει περισσότερους απο 70 μεταδιδακτορικούς ερευνητές, υποψηφίους διδακτόρες και μεταπτυχιακούς φοιτητές στον ερευνητικό της τομέα.
21 από τους 42 διδακτορικούς φοιτητές που απεφοίτησαν υπό την επίβλεψή της έχουν καταλάβει ακαδημαϊκές θέσεις σε πανεπιστήμια με ερευνητικό προσανατολισμό στις ΗΠΑ και αλλού.
Η εργασία της στο σχεδιασμό ηλεκτρικών κυκλωμάτων της απέφερε πολλά εθνικά και διεθνή βραβεία τόσο με την ιδιότητα του ηγέτη τεχνολογίας όσο και με αυτή του εκπαιδευτή, 17 αμερικανικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, και επιπλέον έξι αιτήσεις για αμερικανικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
Είναι συγγραφέας ή συν-συγγραφέας 10 κεφαλαίων βιβλίων και περίπου 600 δημοσιεύσεων σε περιοδικά και πρακτικά επιστημονικών συμποσίων με σύστημα κριτών.
Ελαβε το πρώτο της πτυχίο ως Ηλεκτρολόγος Μηχανολόγος από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο της Αθήνας το 1977, και master και το διδακτορικό της από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες (UCLA ) το 1981 και 1984 αντίστοιχα.
Το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Davis, είναι ένα από τα δέκα πανεπιστήμια του συστήματος Πανεπιστημίων της Καλιφόρνια και ένα από μια επίλεκτη ομάδα 62 πανεπιστημίων στη βόρεια Αμερική που αποτελούν μέλη της αναγνωρισμένου κύρους Ένωσης Αμερικανικών Πανεπιστημίων.
Patrick Aebischer (Καθηγητής Νευροεπιστήμης (Neuroscience)) ΕΛΒΕΤΙΑ
Πρόεδρος του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στην Λωζάννης (EPFL). Ο Patrick Aebischer εκπαιδεύτηκε ως ιατρός (MD, 1980) και νευροεπιστήμονας (PhD, 1983) στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και του Fribourg, αντίστοιχα, στην Ελβετία. Από το 1984 έως το 1992, εργάστηκε στο τμήμα Βιολογίας και Ιατρικής του Πανεπιστημίου Brown στο Providence (Rhode Island, ΗΠΑ). Αρχικά ως Επίκουρος Καθηγητής (Assistant Professor) της Φυσιολογίας και Βιοφυσικής (Physiology and Biophysics, 1986-1987), ύστερα ώς Επίκουρος Καθηγητής (Assistant Professor) στις Επιστήμες της Ιατρικής (Medical Sciences, 1988-1990), και συγκεκριμένα από κοινού στον τομέα Τεχνητών Οργάνων, Βιοϋλικών και Κυτταρικής Τεχνολογίας (Artificial Organs, Biomaterials and Cellular Technology) και στον τομέα Νευροβιολογίας (Neurobiology). Προήχθη στην βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή στον ίδιο τομέα το 1990, ενώ το 1991 έγινε Πρόεδρος του Τομέα αυτού. Το φθινόπωρο του 1992 επέστρεψε στην Ελβετία ως Καθηγητής Xειρουργικής και Διευθυντής του Χειρουργικού και Ερευνητικού Τμήματος και του Κέντρου Γονιδιακής Θεραπείας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομειακό Κέντρο του Vaud (CHUV) στην Λωζάννη. Ταυτόχρονα, διετέλεσε συνεργαζόμενος Καθηγητής Βιοϋλικών στο τμήμα Επιστήμης Υλικών του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Λωζάννης κατά την περίοδο 1995-2000. Το 1999, ο Patrick Aebischer ορίσθηκε Πρόεδρος του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας (EPFL) στην Λωζάννη, όπου και εξελέγη Καθηγητής της Νευροεπιστήμης (Neuroscience). Ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Πρόεδρος το Μάρτιο 2000. Έκτοτε, έχει αποκτήσει την φήμη ενός εκ των πλέον επιτυχημένων επικεφαλής Ευρωπαϊκών πανεπιστημίων, καθιστώντας το EPFL ένα από τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα πανεπιστήμια στην Ευρώπη και σημείο αναφοράς στην μεταφορά τεχνολογίας (technology transfer), την διεπιστημονικότητα (interdisciplinarity), την σύνδεση της ακαδημίας με την βιομηχανία και την ανεύρεση χρηματοδότησης (fundraising) από μη κρατικές πηγές. Eνδεικτικά, οδήγησε το πανεπιστήμιό του στην κορυφή της Eυρώπης το 2009 (σύμφωνα με την κατάταξη της Σαγκάης) στην κατηγορία των πανεπιστημίων με επίκεντρο τις πολυτεχνικές επιστήμες, την τεχνολογία και την πληροφορική. Ιδιαίτερα σε σχέση με την έμφαση που έδωσε ο Aebischer στην εξωστρέφεια, το EPFL κατετάγη πρώτο το 2010 σε ό,τι αφορά τον διεθνή χαρακτήρα του (international mix), σύμφωνα με την κατάταξη πανεπιστημίων του Times Higher Education Supplement (δείκτη που χρησιμοποιείται ως ένδειξη για το πόσο διεθνής είναι η φυσιογνωμία ενός πανεπιστημίου) (global outlook). H ανέλιξη αυτή θεωρείται ότι σχετίζεται με την πολιτική του Aebischer για την πρόσληψη καθηγητών με μοναδικό κριτήριο την αριστεία και όχι την χώρα προέλευσης, και την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στην διδασκαλία μεταπτυχιακών μαθημάτων (και προαιρετικά προπτυχιακών μαθημάτων) ώστε να είναι το ίδρυμα περισσότερο ελκυστικό σε μη γαλλόφωνους εν δυνάμει φοιτητές και καθηγητές. Η ερευνητική του δραστηριότητα εστιάζεται στην ανάπτυξη προσεγγίσεων κυτταρικής και γονιδιακής μεταβίβασης με στόχο την θεραπεία νευρο-εκφυλιστικών ασθενειών. Είναι Επιστημονικός Εταίρος (Fellow) του Αμερικανικού Ινστιτούτου Ιατρικής και Βιολογικής Μηχανικής, της Ελβετικής Ιατρικής Ακαδημίας και ιδρυτής τριών βιοτεχνολογικών εταιριών.
Lap-Chee Tsui (Καθηγητής Βιολογίας) HONG-KONG
Είναι ο 14ος Πρύτανης του Πανεπιστημίου του Hong Kong. Το Πανεπιστήμιο του Hong Kong καταλαμβάνει την πρώτη θέση μεταξύ όλων των Ασιατικών Πανεπιστημίων στην τελευταία (2010) κατάταξη των πανεπιστημίων παγκοσμίως του Times Higher Education Supplement (21 στον κόσμο).
Πριν από την παρούσα θέση του που ανέλαβε το Σεπτέμβριο του 2002, ο Καθηγητής Tsui ήταν πρώτος-τη-τάξει Γενετιστής και Πρόεδρος (Geneticist-in-Chief and Head ) του Προγράμματος Γενετικής και Γονιδιοματικής Βιολογίας του Ινστιτούτου Έρευνας στο Νοσοκομείο Παίδων του Τορόντο.
Ο Tsui γεννήθηκε στη Σαγκάη και έλαβε το πρώτο πτυχίο και το Master από το Κινεζικό Πανεπιστήμιο του Hong Kong.
Έλαβε το διδακτορικό του από το πανεπιστήμιο του Pittsburgh το 1979. Μετά από μια σύντομη περίοδο εκπαίδευσης στο Εθνικό Εργαστήριο του Oak Ridge, εντάχθηκε στο Τμήμα Γενετικής στο Νοσοκομείο Παίδων.
Απέκτησε διεθνή καταξίωση το 1989 όταν αναγνώρισε το ελαττωματικό γονίδιο που προκαλεί κυστική ίνωση, πράγμα που αποτέλεσε μεγάλη τομή στην γενετική.
Έχει επίσης συνεισφέρει σημαντικά στην μελέτη του ανθρωπίνου γονιδιώματος, ειδικά στο χαρακτηρισμό του χρωμοσώματος 7 και στην αναγνώριση επιπρόσθετων ελαττωματικών γονιδίων. Έχει συγγράψει 300 επιστημονικές εργασίες, και έχει κατόπιν προσκλήσεως συγγράψει 65 κεφάλαια σε βιβλία και επιστημονικά άρθρα.
Ο Tsui έχει λάβει πολλά βραβεία και διακρίσεις για την σημαίνουσα δουλειά του τα τελευταία χρόνια.
Οι διακρίσεις περιλαμβάνουν: Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας του Καναδά, Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας του Λονδίνου, Εταίρος της Κινεζικής Ακαδημίας, Ξένος Συνεργάτης της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (ΗΠΑ), και Ξένο Μέλος της Κινεζικής Ακαδημία Επιστημών.
Εκτός από τα πολλά εθνικά και διεθνή βραβεία, του έχουν απονεμηθεί τιμητικοί διδακτορικοί τίτλοι από τα πανεπιστήμια: University of King's College, University of New Brunswick, The Chinese University of Hong Kong, St. Francis Xavier University, York University, Tel Aviv University, University of Toronto, University of Aberdeen and King's College London και University of Edinburgh.
Σήμερα, είναι μέλος της Εισηγητικής Επιτροπής Δικαστικών Αξιωματούχων, της Εκτελεστικής Γραμματείας της Επιτροπής για τη Στρατηγική Ανάπτυξη και της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τη Διαφθορά.
Επίσης, έλαβε τους τιμητικούς τίτλους στην Τάξη του Καναδά (Αξιωματούχος), την Τάξη του Οντάριο, στην τάξη των Ιπποτών της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλίας, και έλαβε τον τίτλο της Δικαιοσύνης της Ειρήνης (Justice of the Peace (HKSAR)). (Order of Canada (Officer), the Order of Ontario, Knight of the Légion d'Honneur of France, and the title of Justice of the Peace (HKSAR)).
Η επιτροπή θα είναι άμισθη.
Ομιλία στην Συνάντηση των Δελφών (26/9/10)
Όταν κάποιος μιλάει τελευταίος δεν πρέπει να επαναλαμβάνει πράγματα που έχουν λεχθεί. Νομίζω ότι μπορώ να συνοψίσω την σημερινή ημέρα σε δύο ενότητες, στην πρωϊνή και στην απογευματινή. Στην πρωϊνή όπου ο Πρωθυπουργός και η Υπουργός έθεσαν τις κατευθυντήριες γραμμές των προτάσεων της κυβέρνησης για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ακούσαμε και τις εμπειρίες υπουργών οι οποίοι έχουν περάσει από παρόμοιες μεταβατικές φάσεις. Αυτό ήταν το πρωϊνό κομμάτι.
Το απογευματινό ήταν οι τοποθετήσεις που ακολούθησαν, και εγώ θα τις επιμέριζα σε τρεις γενικές ενότητες. Μία απαρτιζόμενη από τοποθετήσεις ακαδημαϊκών, πανεπιστημιακών ή διδασκόντων σε ΤΕΙ, οι οποίοι έδειξαν κάποια ανησυχία για το τι πρόκειται να γίνει - ανησυχία πιστεύω καλοπροαίρετη με μια πίστη ή με μια επιμονή στην ακαδημαϊκή πλευρά του Πανεπιστημίου. Ύστερα, υπήρξαν τοποθετήσεις πανεπιστημιακών που δείχνουν ότι θέλουν να πάμε μπροστά και γρήγορα. Και τέλος, τοποθετήσεις από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων, που έδειξαν να εκτιμούν αρνητικά την κατάσταση στην οποία κινούνται τα Πανεπιστήμια και να ζητούν άμεσα αλλαγές.
Κλείνοντας, και σε κάποιον βαθμό συνοψίζοντας, θα ήθελα να σκεφτούμε γιατί πάμε εκεί που είπε ο Πρωθυπουργός και η Υπουργός. Είναι φανερό -και τέτοιες συναντήσεις με την μορφή που έγιναν σήμερα το αναδεικνύουν- ότι η πορεία της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν είναι συντονισμένη με τις εξελίξεις της κοινωνίας. Δεν ακολουθεί καν την κατεύθυνση που ζητά η κοινωνία. Ποιά είναι κατά τη γνώμη μου η επιθυμητή κατεύθυνση αυτή την στιγμή –τουλάχιστον σε ότι αφορά τους φοιτητές- αν μπορεί να το συνοψίσει κανείς σε δύο λέξεις;
Εγώ θα έλεγα, ότι η απαίτηση μπορεί να συνοψισθεί στην εξής απλή φράση: πτυχία με αντίκρυσμα. Και θεωρώ ότι το ζητούμενο αυτό θα πρέπει να γίνει το επίκεντρο της προσπάθειας, και της διαβούλευσης. Αυτό οδηγεί στην εξειδίκευση, στις επί μέρους παραμέτρους, όπως π.χ εάν θα πρέπει να είναι έτσι η διοίκηση ή αλλιώς, τι χαρακτήρα πρέπει να έχει η διεθνοποίηση, τι χαρακτήρα θα έχει η πρόσβαση και η κινητικότητα των παιδιών μας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Θέλουμε –δηλαδή, η κοινωνία θέλει- Πανεπιστήμια που να βγάζουν πτυχιούχους οι οποίοι να στέκονται σε μια παγκόσμια αγορά, όχι μόνο στην ελληνική.
Εδώ, πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος είναι ο ρόλος του κράτους. Ο ρόλος του κράτους είναι η προστασία του καταναλωτή. Για να είμαι ειλικρινής δεν μου αρέσει ο όρος καταναλωτής, όμως τι προσπαθώ να πώ: μην ξεχνάμε ποιός πληρώνει σήμερα. Αποκλειστικά και μόνο πληρώνει ο πολίτης. Οι φοιτητές και οι γονείς του είναι αυτοί που πληρώνουν το κράτος για το αγαθό αυτό της τριτοβάθμιας παιδείας. Και υπό αυτήν την έννοια μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει την λέξη καταναλωτής.
Και βέβαια, πληρώνει σε πολλές περιπτώσεις και ο ίδιος ο φοιτητής ή η οικογένειά του πρόσθετα κόστη πέραν τον φόρων, διότι δεν επαρκεί η κρατική χρηματοδότηση για να έχει το αποτέλεσμα που θέλει ο νέος και η οικογένειά του. Και εδώ θα μου επιτρέψετε μία παρένθεση. Ελέχθη προηγουμένως, κάποιος από τους ομιλητές είπε να δούμε οικονομικά τι μας συμφέρει καλύτερα. Ποιο είναι το κόστος του να μείνει κανείς εδώ ή να πάει έξω να σπουδάσει. Έχω κάποια στοιχεία, αλλά νομίζω ότι είναι πιο ενδιαφέρον να σας πω μια εμπειρία. Σε κάποια εκδήλωση πριν από 1.5 χρόνο, με πλησίασε μία μητέρα από την Κύπρο η οποία μου είπε το εξής: Έχω δύο παιδιά, το ένα μου παιδί σπουδάζει στο Πολυτεχνείο στην Αθήνα. Η κόρη μου δεν πέτυχε στις εξετάσεις και σπούδασε σε ένα Πανεπιστήμιο στην Αγγλία. Όχι από τα πλέον γνωστά. Η κόρη μου τελείωσε στα 3 χρόνια, αλλά για να πάρει και το Master έκανε και άλλο έναν χρόνο για να ισοτιμηθεί το πτυχίο και δουλεύει τώρα. Ο γιος μου έχουν περάσει 8 χρόνια και ακόμα σπουδάζει. Δωρεάν, υποθετικά, όμως το κόστος για τις σπουδές του γιού μου κατέληξε να είναι πολύ υψηλότερο από το κόστος για τις σπουδές της κόρης μου. Καταλαβαίνει, λοιπόν, κανείς ότι η εξαιρετικά σημαντική διάσταση που έχει να κάνει με την οικονομική πλευρά για τον αποδέκτη –για να μην τον πώ πάλι καταναλωτή- που είναι ο μαθητής και οι γονείς του, δεν λειτουργεί σωστά. Δε μπορούμε να το αγνοήσουμε αυτό το πράγμα. Γι’ αυτό λοιπόν χρειαζόμαστε να ξαναδούμε τρόπους λειτουργίας του Πανεπιστημίου.
Κοιτάζοντας τα δύο ζητήματα αυτά, την οικονομική πλευρά σε σχέση με το αποτέλεσμα που παίρνει ο αποδέκτης – το τι αντίκρυσμα έχει το πτυχίο- βλέπουμε ότι το κράτος δεν καταφέρνει να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή του. Και αιτία για την κατάσταση αυτή είναι η απόλυτη, η προς τα κάτω εξισωτική ομοιομορφία που επιβάλλει το υπάρχον σύστημα σε κάθε έκφανση της τριτοβάθμιας παιδείας. Η ομοιομορφία μας έχει οδηγήσει σ’ ένα αδιέξοδο. Παραδείγματος χάριν, μετατρέπουμε, σπρώχνουμε σταδιακά όλα τα τριτοβάθμια Ιδρύματα σε μια ενιαία κατεύθυνση –ενίοτε τα μετατρέπουμε με συνοπτικές διαδικασίες- σε μια κατεύθυνση, για να τα φέρουμε όλα σε ίδιο επίπεδο υποτίθεται. Γιατί ένα και μοναδικό ίδιο επίπεδο; Για να έχουμε σχεδόν το 100% των νέων μας να εισάγονται σε πανεπιστημιακού τύπου Ιδρύματα - και να έχουμε μάλιστα και κάποιες κενές θέσεις – και συνάμα να έχουμε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αντίστοιχα που τελειώνουν τα τριτοβάθμια Ιδρύματα σε 4-5 χρόνια - τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Και βέβαια να έχουμε και ως αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος, αυτήν που έχουμε; Δε νομίζω ότι κανείς θα διαφωνήσει ότι αυτό δεν είναι μια σωστή λειτουργία. Εδώ είναι που χρειαζόμαστε ευελιξία - και χρησιμοποιώ τον όρο «ευελιξία» σε αντιδιαστολή με τον όρο «ανομοιομορφία». Ευελιξία, και αν θέλετε ποικιλομορφία διαφορετικών επιλογών και επιπέδων μετά το λύκειο.
Και μία ακόμη πλευρά είναι τα επαγγελματικά δικαιώματα. Είναι μια άλλη έκφανση της στρέβλωσης. Ικανοποιήσαμε την επιθυμία πολιτική, τοπική ή οποιαδήποτε άλλη και φτιάξαμε, απλώσαμε Πανεπιστήμια, Τμήματα κτλ., και τελικά ποιό είναι το αντίκρυσμα;
Ταυτόχρονα όμως, κοινωνικές ομάδες με ισχύ, θέλουν περιορισμένη αγορά εργασίας. Αυτή την περιορισμένη αγορά εργασίας την δεκαετία του ’80 την οριοθετούσαμε με τεχνητές ρυθμίσεις, παραδείγματος χάριν με το ΔΙΚΑΤΣΑ. Όταν έρχονταν τα παιδιά πίσω, τους λέγαμε «σε δυο τρία χρόνια θα δώσεις εξετάσεις». Κάτι παρόμοιο κάνουμε κι εδώ με τα επαγγελματικά δικαιώματα τώρα. Είναι ένας έμμεσος τρόπος, αφού από την μία μεριά κάνουμε την στρεβλή ανάπτυξη, από την άλλη να περιορίσουμε την αγορά εργασίας.
Ευελιξία λοιπόν για πτυχία με αντίκρυσμα.
Ύστερα εξωστρέφεια, για να στεκόμαστε και διεθνώς. Τι σημαίνει εξωστρέφεια; Σήμερα εδώ ελέχθη ότι έχουμε προγράμματα τα οποία γίνονται στα αγγλικά, έχουμε κοινά διεθνή προγράμματα κτλ. Ναι, τα έχουμε. Αλλά εξωστρέφεια, ή αν θέλετε διεθνοποίηση, δεν είναι μόνο αυτό. Η διεθνοποίηση είναι να έχεις ένα κάποιο ισοζύγιο εισροών και εκροών. Πώς μπολιάζεις το εκπαιδευτικό σύστημα με ανθρώπους με εμπειρίες από άλλα συστήματα – είτε φοιτητές είτε ακόμα και καθηγητές. Εμάς το ισοζύγιο είναι απόλυτα ετεροβαρές. Απόλυτα ετεροβαρές.
Έχει παρεξηγηθεί κάτι που είχα πει προ καιρού για την έννοια της μαζικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Δεν είχε την έννοια ότι θα πρέπει κανείς να αποδεχθεί υποχρεωτικά την λογική της μαζικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είχε την έννοια ότι θα πρέπει να μας προβληματίσει αν όλοι θα πρέπει να πηγαίνουν στα Πανεπιστήμια. Αν πρέπει να ταυτίζουμε την μαζική τριτοβάθμια με την μαζική πανεπιστημιακή παιδεία. Και ξέρετε, το επιχείρημα ή η λογική ότι πρέπει και κάποιοι να πηγαίνουν στις Τεχνικές Σχολές –όσες έχουμε αφήσει με τέτοιον χαρακτήρα- σωστό είναι αλλά δεν μπορούμε να το λέμε έτσι αόριστα. Επειδή το λέει η Υπουργός ή ο Υφυπουργός δεν σημαίνει κάτι. Θα πρέπει να έχουμε αξιόπιστες Τεχνικές Σχολές, θα πρέπει να έχουμε κατά τη γνώμη μου μια ποικιλία δυνατοτήτων σε μεταδευτεροβάθμιο επίπεδο όπου όλοι θα βρίσκουν πρόσβαση ανάλογα με τις δυνατότητές τους. Δε θα περιμένουμε από όλους να έχουν πρόσβαση στο ανώτατο δυνατό επίπεδο, γιατί δεν μπορούν όλοι να έχουν πρόσβαση στο ανώτατο δυνατό επίπεδο. Ποια ήταν η στρατηγική μας και η τακτική πολλών –και εδώ μέσα; Η λογική μας είναι γενικά ότι η ποιότητα μεταφράζεται σε έτη σπουδών. Και λέμε: Οπου έχουμε 5 χρόνια σπουδών πρέπει να πάρουμε master, επειδή ήμασταν ΤΕΙ και είχαμε 3 χρόνια, να τα κάνουμε 4 χρόνια για να γίνουμε πανεπιστήμια. Και έχουμε 4 χρόνια αυτές τις σπουδές Τουριστικών Επαγγελμάτων, νομίζω ότι και των Αισθητικών είναι 4 χρόνια στα ΤΕΙ. Γιατί 4 χρόνια; Για ποιο λόγο;
Τι είναι εκείνο που κάνει τις σπουδές σε πολλά αντικείμενα να είναι απαραίτητα 4 χρόνια; Ιδιαίτερα μάλιστα όταν δεν είναι σαφές, τουλάχιστον οι ακαδημαϊκοί εδώ μέσα γνωρίζουν πόσος είναι ο χρόνος κάθε ακαδημαϊκό έτος που αφιερώνεται στην ακαδημαϊκή διαδικασία, και πόσος είναι αυτός που αφιερώνεται στην εξέταση. Είναι λοιπόν η έκταση του χρόνου εκείνη που διασφαλίζει την ποιότητα;
Αυτή είναι μία ακόμα λογική που μας οδήγησε στην έλλειψη ποιότητας και στον πληθωρισμό πτυχίων. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια αλλαγή φυσιογνωμίας. Η αλλαγή φυσιογνωμίας περιγράφηκε το πρωί και δεν χρειάζεται να επανέλθω. Θέλω όμως να πω ότι κατά τη γνώμη μου χρειαζόμαστε και κάποιες μονάδες «ελίτ». Τις χρειαζόμαστε. Τις χρειαζόμαστε γιατί: γιατί αυτοί οι οποίοι έχουν αυτές τις ικανότητες, ψάχνουν να βρουν διέξοδο και αν δεν τη βρουν εδώ, θα την βρουν κάπου αλλού. Χρειαζόμαστε τα ταλέντα. Να τα προσελκύουμε, να τα αναδεικνύουμε και να τα κρατάμε. Και τα ταλέντα δεν τα βρίσκει κανείς με κλήρωση ή μέσω του ΑΣΕΠ. Τα ταλέντα χρειάζεται να τα βοηθήσει, να τους δώσει εκείνα τα εφόδια με τα οποία μπορούν να γίνουν χρήσιμα για την ελληνική κοινωνία.
Ελέχθη το πρωί, από τον Πρόεδρό του και μου προκάλεσε ενδιαφέρον το εξής: Το Dublin City College είναι μια μονάδα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσα σε μια μεγάλη πόλη, στην πρωτεύουσα. Είπε ότι ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό παιδιών από την γύρω περιοχή της έδρας του πανεπιστημίου σπουδάζουν εκεί.
Ας δούμε τώρα και την δική μας πλευρά, την δημιουργία ιδρυμάτων ανά την περιφέρεια. Έχουν τα παιδιά κάποιο λόγο να επιλέξουν τριτοβάθμιο ίδρυμα κοντά στο σπίτι τους; Η λειτουργία των ιδρυμάτων αυτών σε τι βαθμό αντανακλά τις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, των αντιστοίχων περιφερειών;
Αν δούμε τα στοιχεία, υπάρχει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα που το έχουμε χρησιμοποιήσει επανειλημμένα και η Υπουργός και εγώ, με τις Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων, όπως λέγονται, οι οποίες είχαν όλες κενά φέτος. Αν κοιτάξει κανείς λίγο παραπάνω τους αριθμούς, βλέπει στην Ρόδο ότι 9 μόνο απ’ όσους μπήκαν είναι από την Ρόδο. Στο Ηράκλειο, 12 μόνο. Αν λοιπόν την φτιάξαμε την Σχολή, της δώσαμε ένα ωραίο όνομα, είπαμε την τοποθετούμε εκεί γιατί είναι τουριστικό μέρος και κανείς ντόπιος δεν την επιλέγει, κάτι πάει στραβά.
Ύστερα, το ζήτημα της πιστοποίησης, κάτι που ποτέ δεν κάναμε γιατί δεν διευκόλυνε τις πολιτικές ηγεσίες. Πριν φτιάξεις ένα πρόγραμμα να δεις ποια είναι τα κριτήρια εκείνα, ποια είναι τα εχέγγυα που θα κάνει αυτό το πρόγραμμα να έχει κατ' αρχήν μία απήχηση τόσο στους νέους όσο και στην οικονομία, όσο και στην κοινωνία;
Θα ήθελα να επανέλθω στο ζήτημα της αλλαγής της φυσιογνωμίας της διοίκησης. Οι αλλαγές που θα προωθήσουμε δεν έχουν τα χαρακτηριστικά της αλλαγής που επεδίωκαν πολλοί που σήμερα δεν είναι εδώ, ή που επέλεξαν προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες. Αλλαγή που να λέει οι Πρυτάνεις εκλέγονται μία φορά για 4 χρόνια ή εκλέγονται δύο φορές για 3 χρόνια. Αυτό μόνο σε εξυπηρέτηση συγκεκριμένων ανθρώπων μπορεί να αποβλέπει.
Γιατί δεν είναι η εμπειρία των δύο τριετιών που θα κάνει τον Πρύτανη να είναι καλός, ή της τετραετίας ή της πενταετίας.
Εχω ξαναπεί, δεν είμαστε ένα μικρό γαλατικό χωριό. Το Πανεπιστήμιο δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Σε όλο τον κόσμο πια η τάση είναι να παύει να είναι ένα Πανεπιστήμιο που λειτουργεί μόνο για να παρέχει ένα επίπεδο σπουδών υψηλό ή όχι, αλλά για να παρέχει μόνο σπουδές. Είναι για να βοηθάει αυτούς που σπουδάζουν εκεί να έχουν ένα καλύτερο μέλλον.
Ποια μπορεί να είναι η δομή του Συμβουλίου Διοίκησης και του τρόπου που αυτό συνεργάζεται με το εσωτερικό του Πανεπιστημίου; Πράγματι υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις, και αυτές θα πρέπει να τεθούν επί τάπητος στον διάλογο που θα επακολουθήσει, μπορεί να αποτελέσει θέμα συζήτησης. Θέλω όμως σε αυτό το σημείο να διευκρινίσω κάτι. Τι σημαίνει διάλογος; Πολλές φορές νομίζω ότι υπάρχει μια σύγχυση με τον όρο «διάλογος».
Διάλογος σημαίνει ότι κατατίθενται επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα και σε κάποια στιγμή κάποιος αποφασίζει. Αυτός ο κάποιος είναι συγκεκριμένος και του έχει δώσει εντολή ο Ελληνικός λαός. Διάλογος δεν σημαίνει τα δικά μου τα επιχειρήματα είναι αυτά, τα δικά σου είναι εκείνα, ας πάρουμε κάποια δικά σου και κάποια δικά μου για να βγάλουμε κάτι στο οποίο θα συμφωνούμε και οι δύο – αφήστε που κατά τεκμήριο αυτό στο οποίο θα καταλήγαμε δεν θα ήταν και το βέλτιστο.
Η χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα. Δε νομίζω ότι θα μπορέσουμε να το λύσουμε με τις προσπάθειες που κάνουμε. Εκ των πραγμάτων, τα κράτη πια έχουν δυσκολίες -ακόμα και τα πιο κοινωνικά ευαίσθητα- να καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες για μία ποιοτική εκπαίδευση. Και το τονίζω αυτό, ποιοτική εκπαίδευση. Επομένως, οι προτάσεις που έχουν γίνει είτε για δωρεές, είτε για άλλης μορφής τρόπους ενίσχυσης του Πανεπιστημίου, νομίζω ότι είναι σημαντικές.
Για να ολοκληρώσω, γιατί πραγματικά νομίζω ότι είμαστε όλοι κουρασμένοι, θέλω να προσπαθήσω να διασκεδάσω εν μέρει ανησυχίες που διατυπώθηκαν από τον κ. Μυλόπουλο, αλλά και από άλλους ομιλητές, για το τι μοντέλο θέλουμε. Μου έκανε εντύπωση ότι οι τρεις άνθρωποι για τους οποίους διέγνωσα μία κάποια αντίρρηση στην αλλαγή τρόπου διοίκησης, αναφέρθηκαν στα μοντέλα της Γαλλίας και της Γερμανίας.
Καταρχήν, φοβάμαι ότι σε σχέση με το σύστημα της Γαλλίας έχουμε χάσει κάποια επεισόδια. Αλλού είναι τώρα τα πράγματα στην Γαλλία, ιδιαίτερα με τις αλλαγές που έγιναν πρόσφατα. Αλλά το να πάρουμε ως παράδειγμα μία χώρα η οποία με μεγάλες δυσκολίες – στη Γερμανία αναφέρομαι τώρα – προσπαθεί και αυτή να αλλάξει μέσα σε ένα άκρως συντηρητικό σύστημα και σε μία άκρως συντηρητική λογική, δεν είναι το καλύτερο παράδειγμα.
Πρέπει να δούμε και άλλες χώρες, μπορούμε να δούμε και την Δανία και την Φιλανδία και την Σουηδία, Ολλανδία, Αυστρία. Και εδώ, επειδή διατυπώθηκε κατά κάποιο τρόπο μια έμμεση κριτική, «μα γιατί φέρατε τον Πορτογάλο Υπουργό», είπε η Υπουργός ότι είχε και άλλους Υπουργούς που περίμενε να έρθουν, για να συνεισφέρουν και αυτοί με τις δικές τους εμπειρίες.
Και βέβαια θέλουμε να έχουμε εμπειρίες και να τις συζητήσουμε αυτές τις εμπειρίες και να δούμε ποιες επιλογές είναι πιο αποτελεσματικές και οι πιό κατάλληλες για τον τόπο. Γιατί φαντάζομαι όλους μας αυτό μας ενδιαφέρει.
Αναφέρθηκε ο Πρωθυπουργός σε μία διεθνή Συμβουλευτική Επιτροπή την οποία θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε.
Γιατί θέλουμε να την χρησιμοποιήσουμε; Δεν θέλουμε να την χρησιμοποιήσουμε για να έρθει να μας πει κάντε αυτό ή εκείνο, αλλά γιατί θα δώσει την ευκαιρία ακριβώς να ακούσουμε και μία ευρύτερη άποψη, να έχουμε εικόνα από πολλές διαφορετικές δομές και διεθνείς τάσεις. Γιατί τα πανεπιστήμια πηγαίνουν εκεί που πηγαίνουν, και συνάμα και εκείνοι να δουν το τι κάνουμε εμείς και πώς μπορούν να μας δώσουν την γνώμη τους, όχι την απόφασή τους.
Μπορώ να ανακοινώσω σήμερα τα ονόματα αυτών οι οποίοι δέχθηκαν να συμμετέχουν. Και δέχθηκαν να συμμετέχουν γιατί αναγνωρίζουν ότι στην Ελλάδα γίνεται μία μεγάλη προσπάθεια. Μία μεγάλη προσπάθεια για ριζικές ανατροπές και αλλαγές. Και άνθρωποι οι οποίοι έχουν εξαιρετικά περιορισμένο χρόνο, με πολύ μεγάλες υποχρεώσεις, λένε ναι, πρέπει να βοηθήσουμε.
Η επιτροπή απαρτίζεται από πρυτάνεις και προέδρους μερικών από τα γνωστότερα πανεπιστήμια του κόσμου στην Ευρώπη, την Αμερική, την Αυστραλία και την Ασία αλλά και πρώην υπουργούς παιδείας που υλοποίησαν επιτυχείς μεταρρυθμίσεις στην χώρα τους.
Η σύνθεση της επιτροπής είναι τέτοια ώστε να αντιπροσωπεύονται ορισμένα από τα κυριώτερα επιστημονικά αντικείμενα, καθώς και ένα μεγάλο εύρος (γεωγραφικά και δομικά) διαφορετικών πανεπιστημιακών συστημάτων, δημοσίων ή ιδιωτικών.
Η επιτροπή θα ενημερωθεί για τον σημερινό τρόπο λειτουργίας των ελληνικών Πανεπιστημίων και τις αλλαγές που προτείνονται και θα συμβουλεύει την κυβέρνηση σε σχέση με τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις που καθιστούν τα πανεπιστήμια ανταγωνιστικά διεθνώς.
Η επιτροπή θα επισκεφθεί την Ελλάδα και θα συναντήσει τους αρχηγούς των κομμάτων, τους φορείς της πανεπιστημιακής ζωής, κοινωνικούς φορείς και άλλους φορείς που σχετίζονται με την εκπαίδευση και θα υποβάλει έκθεση στην οποία θα καταγράφονται οι διαπιστώσεις της και οι προτάσεις της.
Η επιτροπή απαρτίζεται από τους:
- David Naylor (Καναδάς), Πρόεδρο του Πανεπιστημίου του Toronto.
- Gavin Brown (Αυστραλία), πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ.
- Gudmund Hernes (Νορβηγία), Πρώην Υπουργό Παιδείας και Έρευνας, Πρώην Υπουργό Υγείας και Πρόεδρο του διεθνούς Συμβουλίου Κοινωνικών Ερευνών.
- James J. Duderstadt (ΗΠΑ), Επίτιμο Πρόεδρο του Πανεπιστημίου του Michigan.
- Jo Ritzen (Ολλανδία), Πρώην Υπουργό Παιδείας και Πρόεδρο του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ.
- John Sexton (ΗΠΑ), Πρόεδρο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
- Λίντα Κατέχη (Linda P.B. Katehi) (ΗΠΑ), Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Davis. (Η κ. Κατέχη θα είναι και συντονίστρια της επιτροπής).
- Patrick Aebischer (Ελβετία), Πρόεδρο του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας στην Λωζάννη.
- Lap-Chee Tsui (Hong Kong), Πρύτανη και Πρόεδρο του Πανεπιστημίου του Hong Kong.
Η επιτροπή θα είναι άμισθη.
Kλείνοντας, θέλω να πω κάτι, ως Πανεπιστημιακός τώρα: Είναι, κατά την γνώμη μου, οι ίδιοι οι Πανεπιστημιακοί, που μπορούν να κάνουν αυτή την αλλαγή. Είναι οι ίδιοι που όταν αποφασίσουν ότι έχει έρθει η ώρα για ν’ αλλάξει κάτι, θα είναι μπροστά από την πολιτική ηγεσία. Δε θα είναι σε αντιπαράθεση με την πολιτική ηγεσία.
Ευχαριστώ.
Thursday, September 23, 2010
Tuesday, September 21, 2010
Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας
Ανακοινώθηκε η νέα σύνθεση του Εθνικού Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ).
Η νέα σύνθεση αντικατοπτρίζει τις βασικές πολιτικές αρχές που προωθούνται στον χώρο της έρευνας, αλλά και τις τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: ποιότητα, αξιοκρατία και εξωστρέφεια.
Είναι φυσικό να μην μπορεί να καλυφθεί όλο το φάσμα της ερευνητικής δραστηριότητας με ένα ολιγομελές συμβούλιο. Είναι επίσης βέβαιο ότι υπάρχουν και άλλοι εξαιρετικοί επιστήμονες στην χώρα και το εξωτερικό που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσπάθεια αυτή.
Στόχος όμως ήταν να υπάρχει μία αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση ερευνητικών αντικειμένων, με την ευρεία έννοια, εντός των προναφερθέντων περιορισμών. Επίσης, στις επιλογές δόθηκε έμφαση όχι μόνο στην αριστεία σε ερευνητικό επίπεδο, αλλά και στην εμπειρία της διαχείρισης της έρευνας. Περισσότερο αναλυτικά, ορισμένες από τις "διαστάσεις" στις οποίες επιχειρήθηκε να να υπάρχει ευρύτητα είναι οι εξής:
Σύντομα βιογραφικά σημειώματα στα Ελληνικά μπορούν να βρεθούν εδώ.
Η νέα σύνθεση αντικατοπτρίζει τις βασικές πολιτικές αρχές που προωθούνται στον χώρο της έρευνας, αλλά και τις τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: ποιότητα, αξιοκρατία και εξωστρέφεια.
Είναι φυσικό να μην μπορεί να καλυφθεί όλο το φάσμα της ερευνητικής δραστηριότητας με ένα ολιγομελές συμβούλιο. Είναι επίσης βέβαιο ότι υπάρχουν και άλλοι εξαιρετικοί επιστήμονες στην χώρα και το εξωτερικό που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην προσπάθεια αυτή.
Στόχος όμως ήταν να υπάρχει μία αντιπροσωπευτική εκπροσώπηση ερευνητικών αντικειμένων, με την ευρεία έννοια, εντός των προναφερθέντων περιορισμών. Επίσης, στις επιλογές δόθηκε έμφαση όχι μόνο στην αριστεία σε ερευνητικό επίπεδο, αλλά και στην εμπειρία της διαχείρισης της έρευνας. Περισσότερο αναλυτικά, ορισμένες από τις "διαστάσεις" στις οποίες επιχειρήθηκε να να υπάρχει ευρύτητα είναι οι εξής:
- Επιστήμονες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό.
- Τομέας ερευνητικής δραστηριότητας.
- Δραστηριοποίηση εντός και εκτός της ακαδημίας.
- Αριστεία στην έρευνα και στην διαχείριση της έρευνας.
- Ακαδημαϊκό υπόβαθρο από διαφορετικά ακαδημαϊκά συστήματα.
- Ακαδημαϊκή δραστηριοποίηση σε διαφορετικά ακαδημαϊκά συστήματα.
- Σταμάτης Κριμιζής [Πρόεδρος, Επιστήμες του Διαστήματος]
- Γιώργος Χρούσος [Αντιπρόεδρος, Ιατρική]
- Κωνσταντίνος Δαφέρμος [Μαθηματικά, Μηχανική]
- Γιάννης Ηλιόπουλος [Φυσική]
- Δώρος Θεοδώρου [Χημεία, Επιστήμη των Υλικών, Χημική Μηχανική]
- Amadeo Odoni [Αεροναυπηγική, Περιβαλλοντικές Επιστήμες, Επιχειρησιακή Έρευνα]
- Άρης Πατρινός [Γενετική]
- Γιώργος Παυλάκης [Μοριακή Βιολογία, Γενετική Μηχανική]
- Άρτεμις Σιμοπούλου (Artemis Simopoulos) [Ιατρική, Επιστήμες Διατροφής]
- Kevin Featherstone [Πολιτικές Επιστήμες]
- Μιχάλης Χαλιάσος [Οικονομικά]
Σύντομα βιογραφικά σημειώματα στα Ελληνικά μπορούν να βρεθούν εδώ.
Thursday, September 16, 2010
Συνέντευξη στην εφημερίδα Μetro
Η συνέντευξη.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Με την κατάργηση της βάσης του 10 για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση, είδαμε φέτος την εισαγωγή υποψηφίων οι οποίοι στις πανελλαδικές εξετάσεις απλά έδωσαν το «παρών» γράφοντας μόνο το όνομά τους. Δεν θεωρείτε πως κάτι τέτοιο κινδυνεύει από μόνο του να απαξιώσει ένα θεσμό που το υπουργείο προσπαθεί να αναβαθμίσει με διαβουλεύσεις, διαλόγους και νομοσχέδια;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Περιμέναμε ότι θα υπήρχαν και υποψήφιοι που θα μπορούσαν να εισαχθούν χωρίς να έχουν πραγματικά αποδώσει στις εξετάσεις. Οι επιλογές μας όμως ήταν δύο: Ή να σταματήσουμε να υποκρινόμαστε στον Ελληνικό λαό ότι επιδιώκουμε την αξιοκρατία αναδεικνύοντας την πλήρη έκταση του προβλήματος ή να θέσουμε πάλι ένα τεχνητό όριο (αλήθεια ποιό; Το 5, το 7 ή το 15;) διαιωνίζοντας μία ψευδαίσθηση ποιότητας και αξιοκρατίας. Αν πράγματι υπάρχει απαξίωση, αυτήν πρέπει να την αναζητήσουμε σε πολλούς άλλους παράγοντες και όχι στην κατάργηση ή μη της βάσης του 10. Θα πρέπει να την αναζητήσουμε εξηγώντας γιατί, ενώ έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό νέων που εισάγονται στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση από οποιαδήποτε άλλη χώρα, είμαστε 118οι στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σύμφωνα με την τελευταία διεθνή έκθεση για την ανταγωνιστικότητα. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί, ενώ έχουμε ένα τόσο μεγάλο ποσοστό εισακτέων, έχουμε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά νέων που τελειώνουν τις σπουδές τους σε εύλογο χρόνο. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί, 4 μήνες τον χρόνο τα Πανεπιστήμια ασχολούνται με εξετάσεις και όχι με εκπαίδευση. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να εγκρίνει με καθαρά γραφειοκρατικά κριτήρια την ίδρυση μεταπτυχιακών προγραμμάτων (υπενθυμίζω ότι σήμερα λειτουργούν περισσότερα από 600 τέτοια προγράμματα χωρίς κανένα ουσιαστικό έλεγχο). Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί το Κράτος, χρησιμοποιώντας τα χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου, ίδρυσε τόσα πολλά Τμήματα σε όλη την χώρα που όχι μόνο δεν έχουν απήχηση αλλά ούτε καν γεμίζουν τις διαθέσιμες θέσεις αφού δεν προκαλούν κανένα ενδιαφέρον στους απόφοιτους του Λυκείου. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί τμήματα τουριστικών σπουδών με μακροχρόνια (τετραετή) προγράμματα που λειτουργούν σε κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς όπως την Ρόδο και την Κρήτη, δεν έχουν την απήχηση στους νέους. Και πολλά άλλα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα μπορούσατε να κάνετε πιο σαφές στον κόσμο το θέμα των πιστωτικών μονάδων; Δεδομένου ότι η υπουργός Παιδείας, έχει ξεκαθαρίσει πως «καμία σχέση δεν έχει όλη αυτή η διαδικασία με την διαδικασία πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ»;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι πιστωτικές μονάδες (εγώ προτιμώ τον όρο εκπαιδευτικές μονάδες) είναι κάτι πολύ ευρύτερο από την κλασσική πρακτική μάθημα – εξέταση. Η εκπαίδευση σήμερα είναι κάτι πολύ ευρύτερο: Εμπειρίες και δεξιότητες εκτός του φορμαλιστικού τρόπου απόκτησης γνώσης που είναι: παράδοση του καθηγητή από την έδρα, διάβασμα ενός βιβλίου από τον φοιτητή και πιστοποίηση της γνώσης του βιβλίου αυτού με μία τελική εξέταση. Αυτά μπορούν να συνεχίσουν να αποτελούν μέρος της εκπαίδευσης και της απόκτησης προσόντων –αφού βέβαια διορθωθούν και σταματήσει η στείρα απομνημόνευση-αλλά δεν πρέπει να περιοριστούμε σε αυτά. Η συμμετοχή ενός προπτυχιακού φοιτητή σε ένα διεθνές συνέδριο ή σε ένα θερινό σχολείο, η πρακτική άσκηση σε μια επιχείρηση ή ένα οργανισμό σχετικό με τις σπουδές του και πολλές άλλες παρόμοιες και χρήσιμες δραστηριότητες πρέπει να προσμετρώνται στα προσόντα ενός νέου που εκπαιδεύεται και να ανταμείβονται ανάλογα με τον χρόνο που απαιτούν και το αποτέλεσμα που έχουν.
Η άλλη διάσταση των πιστωτικών μονάδων σχετίζεται με την κινητικότητα μεταξύ των εκπαιδευτικών βαθμίδων και ιδρυμάτων. Οι εκπαιδευτικές βαθμίδες και τα ιδρύματα δεν μπορεί -και δεν πρέπει- να έχουν μεταξύ τους στεγανά. Κάποιος που ολοκληρώνει ένα πρόγραμμα σπουδών σε ένα Τμήμα ΤΕΙ πρέπει να έχει την ευχέρεια να παρακολουθήσει σπουδές σε ένα αντίστοιχο Τμήμα Πανεπιστημίου αναγνωρίζοντας όμως και μεταφέροντας όλη την προηγούμενη εμπειρία και γνώσεις που έχει αποκτήσει χωρίς να χρειάζεται να τις επαναλάβει από την αρχή. Το ίδιο ισχύει για τους νέους που ολοκληρώνουν την μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (ΙΕΚ σήμερα, τοπικά κολλέγια, ενδεχομένως, αύριο). Δεν είναι δυνατόν ο μόνος τρόπος να συνεχίσει κανείς τις σπουδές του σε άλλη βαθμίδα ή σε άλλο ίδρυμα να είναι οι Πανελλήνιες εξετάσεις που γίνονται μία φορά τον χρόνο και που ουσιαστικά επανεξετάζουν τους νέους στα ίδια πράγματα ανεξάρτητα από τις εμπειρίες και τις γνώσεις που έχουν εν τω μεταξύ αποκτήσει. Δεν μπορεί δηλαδή το κράτος να κρατά σφουγγάρι και να σβήνει οτιδήποτε έχει κάνει κανείς όταν θέλει να κάνει κάτι παραπάνω στην ζωή του. Οι πιστωτικές μονάδες είναι κάτι σαν ένα βιβλιάριο γνώσεων. Όσο περισσότερο σπουδάζει ή δουλεύει κανείς τόσο πρέπει να μπορεί να αποταμιεύει γνώσεις και εμπειρίες που να αναγνωρίζονται και να μπορούν να αξιοποιηθούν στο μέλλον.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Έρευνες δείχνουν συνεχώς την απογοήτευση των Ελλήνων φοιτητών προς τα Δημόσια Ιδρύματα και την ολοένα και αυξανόμενη προτίμηση για σπουδές στο εξωτερικό. Σας ανησυχεί αυτό; Θεωρείτε πως υπάρχει τρόπος – και χρόνος – να αντιστραφεί αυτή η εικόνα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, υπάρχει και τρόπος και χρόνος. Δεν είμαι εδώ για να ανησυχώ αλλά για να προωθώ πολιτικές που να αλλάζουν τέτοιες αρνητικές καταστάσεις και εικόνες. Δεν με ενδιαφέρει η εικόνα, αλλά η ουσία. Γι’ αυτό άλλωστε υποστήριξα την κατάργηση της βάσης του 10. Γιατί η βάση του 10 ήταν εικόνα και όχι ουσία.
Ο τρόπος να αντιστραφεί το ρεύμα αυτό είναι να βελτιώσουμε την παρεχόμενη εκπαίδευση στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ με τρόπο που να τα κάνουν ελκυστικά για όλους τους νέους. Μάλιστα, να τα κάνουν ελκυστικά όχι μόνο για τα Ελληνόπουλα που θέλουν να σπουδάσουν αλλά και για νέους πολίτες άλλων χωρών που για τον οποιοδήποτε λόγο επιθυμούν να σπουδάσουν σε μια άλλη χώρα. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να παρέχει όλες εκείνες τις δυνατότητες ώστε τα Ελληνικά Τριτοβάθμια Ιδρύματα να αποτελούν πόλο έλξης για ξένους φοιτητές. Η διεθνής αγορά εκπαίδευσης πλησιάζει σήμερα σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς τα 4 δις ευρώ ετησίως. Η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι συνέχεια στο αρνητικό ισοζύγιο με πληθώρα Ελλήνων νέων να σπουδάζουν στο εξωτερικό και ελάχιστους ξένους να επιλέγουν τα Ελληνικά Εκπαιδευτικά ιδρύματα. Δεν ισχυρίζομαι με κανέναν τρόπο ότι δεν πρέπει να υπάρχουν ευκαιρίες και δυνατότητες για νέους Έλληνες να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Αντίθετα μάλιστα, θα έλεγα ότι αυτό είναι χρήσιμο γιατί αποκτούν εμπειρίες και γνώσεις που διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Αυτό όμως που λέω είναι ότι κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είναι το αποτέλεσμα επιλογής τους μεταξύ αξιόπιστων εναλλακτικών δυνατοτήτων -δηλαδή, μεταξύ του να σπουδάσουν σε ένα καλό Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ή να πάνε στο εξωτερικό- και όχι το αποτέλεσμα ενός μονόδρομου όπου, αν κάποιος θέλει να σπουδάσει σε ένα Ίδρυμα που να του προσφέρει πραγματικά δυνατότητες και ευκαιρίες, δεν θα του επιτρέψει να έχει άλλη επιλογή από το να μεταναστεύσει στο εξωτερικό.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Με την κατάργηση της βάσης του 10 για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση, είδαμε φέτος την εισαγωγή υποψηφίων οι οποίοι στις πανελλαδικές εξετάσεις απλά έδωσαν το «παρών» γράφοντας μόνο το όνομά τους. Δεν θεωρείτε πως κάτι τέτοιο κινδυνεύει από μόνο του να απαξιώσει ένα θεσμό που το υπουργείο προσπαθεί να αναβαθμίσει με διαβουλεύσεις, διαλόγους και νομοσχέδια;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Περιμέναμε ότι θα υπήρχαν και υποψήφιοι που θα μπορούσαν να εισαχθούν χωρίς να έχουν πραγματικά αποδώσει στις εξετάσεις. Οι επιλογές μας όμως ήταν δύο: Ή να σταματήσουμε να υποκρινόμαστε στον Ελληνικό λαό ότι επιδιώκουμε την αξιοκρατία αναδεικνύοντας την πλήρη έκταση του προβλήματος ή να θέσουμε πάλι ένα τεχνητό όριο (αλήθεια ποιό; Το 5, το 7 ή το 15;) διαιωνίζοντας μία ψευδαίσθηση ποιότητας και αξιοκρατίας. Αν πράγματι υπάρχει απαξίωση, αυτήν πρέπει να την αναζητήσουμε σε πολλούς άλλους παράγοντες και όχι στην κατάργηση ή μη της βάσης του 10. Θα πρέπει να την αναζητήσουμε εξηγώντας γιατί, ενώ έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό νέων που εισάγονται στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση από οποιαδήποτε άλλη χώρα, είμαστε 118οι στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σύμφωνα με την τελευταία διεθνή έκθεση για την ανταγωνιστικότητα. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί, ενώ έχουμε ένα τόσο μεγάλο ποσοστό εισακτέων, έχουμε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά νέων που τελειώνουν τις σπουδές τους σε εύλογο χρόνο. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί, 4 μήνες τον χρόνο τα Πανεπιστήμια ασχολούνται με εξετάσεις και όχι με εκπαίδευση. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει να εγκρίνει με καθαρά γραφειοκρατικά κριτήρια την ίδρυση μεταπτυχιακών προγραμμάτων (υπενθυμίζω ότι σήμερα λειτουργούν περισσότερα από 600 τέτοια προγράμματα χωρίς κανένα ουσιαστικό έλεγχο). Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί το Κράτος, χρησιμοποιώντας τα χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου, ίδρυσε τόσα πολλά Τμήματα σε όλη την χώρα που όχι μόνο δεν έχουν απήχηση αλλά ούτε καν γεμίζουν τις διαθέσιμες θέσεις αφού δεν προκαλούν κανένα ενδιαφέρον στους απόφοιτους του Λυκείου. Θα πρέπει να εξηγήσουμε γιατί τμήματα τουριστικών σπουδών με μακροχρόνια (τετραετή) προγράμματα που λειτουργούν σε κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς όπως την Ρόδο και την Κρήτη, δεν έχουν την απήχηση στους νέους. Και πολλά άλλα.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα μπορούσατε να κάνετε πιο σαφές στον κόσμο το θέμα των πιστωτικών μονάδων; Δεδομένου ότι η υπουργός Παιδείας, έχει ξεκαθαρίσει πως «καμία σχέση δεν έχει όλη αυτή η διαδικασία με την διαδικασία πρόσβασης στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ»;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι πιστωτικές μονάδες (εγώ προτιμώ τον όρο εκπαιδευτικές μονάδες) είναι κάτι πολύ ευρύτερο από την κλασσική πρακτική μάθημα – εξέταση. Η εκπαίδευση σήμερα είναι κάτι πολύ ευρύτερο: Εμπειρίες και δεξιότητες εκτός του φορμαλιστικού τρόπου απόκτησης γνώσης που είναι: παράδοση του καθηγητή από την έδρα, διάβασμα ενός βιβλίου από τον φοιτητή και πιστοποίηση της γνώσης του βιβλίου αυτού με μία τελική εξέταση. Αυτά μπορούν να συνεχίσουν να αποτελούν μέρος της εκπαίδευσης και της απόκτησης προσόντων –αφού βέβαια διορθωθούν και σταματήσει η στείρα απομνημόνευση-αλλά δεν πρέπει να περιοριστούμε σε αυτά. Η συμμετοχή ενός προπτυχιακού φοιτητή σε ένα διεθνές συνέδριο ή σε ένα θερινό σχολείο, η πρακτική άσκηση σε μια επιχείρηση ή ένα οργανισμό σχετικό με τις σπουδές του και πολλές άλλες παρόμοιες και χρήσιμες δραστηριότητες πρέπει να προσμετρώνται στα προσόντα ενός νέου που εκπαιδεύεται και να ανταμείβονται ανάλογα με τον χρόνο που απαιτούν και το αποτέλεσμα που έχουν.
Η άλλη διάσταση των πιστωτικών μονάδων σχετίζεται με την κινητικότητα μεταξύ των εκπαιδευτικών βαθμίδων και ιδρυμάτων. Οι εκπαιδευτικές βαθμίδες και τα ιδρύματα δεν μπορεί -και δεν πρέπει- να έχουν μεταξύ τους στεγανά. Κάποιος που ολοκληρώνει ένα πρόγραμμα σπουδών σε ένα Τμήμα ΤΕΙ πρέπει να έχει την ευχέρεια να παρακολουθήσει σπουδές σε ένα αντίστοιχο Τμήμα Πανεπιστημίου αναγνωρίζοντας όμως και μεταφέροντας όλη την προηγούμενη εμπειρία και γνώσεις που έχει αποκτήσει χωρίς να χρειάζεται να τις επαναλάβει από την αρχή. Το ίδιο ισχύει για τους νέους που ολοκληρώνουν την μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση (ΙΕΚ σήμερα, τοπικά κολλέγια, ενδεχομένως, αύριο). Δεν είναι δυνατόν ο μόνος τρόπος να συνεχίσει κανείς τις σπουδές του σε άλλη βαθμίδα ή σε άλλο ίδρυμα να είναι οι Πανελλήνιες εξετάσεις που γίνονται μία φορά τον χρόνο και που ουσιαστικά επανεξετάζουν τους νέους στα ίδια πράγματα ανεξάρτητα από τις εμπειρίες και τις γνώσεις που έχουν εν τω μεταξύ αποκτήσει. Δεν μπορεί δηλαδή το κράτος να κρατά σφουγγάρι και να σβήνει οτιδήποτε έχει κάνει κανείς όταν θέλει να κάνει κάτι παραπάνω στην ζωή του. Οι πιστωτικές μονάδες είναι κάτι σαν ένα βιβλιάριο γνώσεων. Όσο περισσότερο σπουδάζει ή δουλεύει κανείς τόσο πρέπει να μπορεί να αποταμιεύει γνώσεις και εμπειρίες που να αναγνωρίζονται και να μπορούν να αξιοποιηθούν στο μέλλον.
ΕΡΩΤΗΣΗ: Έρευνες δείχνουν συνεχώς την απογοήτευση των Ελλήνων φοιτητών προς τα Δημόσια Ιδρύματα και την ολοένα και αυξανόμενη προτίμηση για σπουδές στο εξωτερικό. Σας ανησυχεί αυτό; Θεωρείτε πως υπάρχει τρόπος – και χρόνος – να αντιστραφεί αυτή η εικόνα;
ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, υπάρχει και τρόπος και χρόνος. Δεν είμαι εδώ για να ανησυχώ αλλά για να προωθώ πολιτικές που να αλλάζουν τέτοιες αρνητικές καταστάσεις και εικόνες. Δεν με ενδιαφέρει η εικόνα, αλλά η ουσία. Γι’ αυτό άλλωστε υποστήριξα την κατάργηση της βάσης του 10. Γιατί η βάση του 10 ήταν εικόνα και όχι ουσία.
Ο τρόπος να αντιστραφεί το ρεύμα αυτό είναι να βελτιώσουμε την παρεχόμενη εκπαίδευση στα Πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ με τρόπο που να τα κάνουν ελκυστικά για όλους τους νέους. Μάλιστα, να τα κάνουν ελκυστικά όχι μόνο για τα Ελληνόπουλα που θέλουν να σπουδάσουν αλλά και για νέους πολίτες άλλων χωρών που για τον οποιοδήποτε λόγο επιθυμούν να σπουδάσουν σε μια άλλη χώρα. Η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να παρέχει όλες εκείνες τις δυνατότητες ώστε τα Ελληνικά Τριτοβάθμια Ιδρύματα να αποτελούν πόλο έλξης για ξένους φοιτητές. Η διεθνής αγορά εκπαίδευσης πλησιάζει σήμερα σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς τα 4 δις ευρώ ετησίως. Η Ελλάδα δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι συνέχεια στο αρνητικό ισοζύγιο με πληθώρα Ελλήνων νέων να σπουδάζουν στο εξωτερικό και ελάχιστους ξένους να επιλέγουν τα Ελληνικά Εκπαιδευτικά ιδρύματα. Δεν ισχυρίζομαι με κανέναν τρόπο ότι δεν πρέπει να υπάρχουν ευκαιρίες και δυνατότητες για νέους Έλληνες να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Αντίθετα μάλιστα, θα έλεγα ότι αυτό είναι χρήσιμο γιατί αποκτούν εμπειρίες και γνώσεις που διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Αυτό όμως που λέω είναι ότι κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είναι το αποτέλεσμα επιλογής τους μεταξύ αξιόπιστων εναλλακτικών δυνατοτήτων -δηλαδή, μεταξύ του να σπουδάσουν σε ένα καλό Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα ή να πάνε στο εξωτερικό- και όχι το αποτέλεσμα ενός μονόδρομου όπου, αν κάποιος θέλει να σπουδάσει σε ένα Ίδρυμα που να του προσφέρει πραγματικά δυνατότητες και ευκαιρίες, δεν θα του επιτρέψει να έχει άλλη επιλογή από το να μεταναστεύσει στο εξωτερικό.
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
