Το πλαίσιο των προτάσεων για τις αλλαγές στα πανεπιστήμια

Tweet

Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι η αριστεία στα πανεπιστήμια σπανίως επιτυγχάνεται όταν αυτά λειτουργούν κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο του κράτους.

Αντίθετα, σε όλες τις διεθνείς κατατάξεις παρατηρεί κανείς ότι τα πανεπιστήμια που βρίσκονται στην κορυφή λειτουργούν ουσιαστικά με πλήρη αυτοτέλεια. Μια άλλη εξ ίσου σημαντική παρατήρηση είναι ότι τα περισσότερα από τα πανεπιστήμια που διαπρέπουν στηρίζονται λίγο ή καθόλου στην απευθείας κρατική χρηματοδότηση. Σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου η χρηματοδότηση προέρχεται κυρίως από το κράτος, λογικό είναι να υπάρχει ανάγκη για έλεγχο και κοινωνική λογοδοσία των πανεπιστημίων ώστε ο φορολογούμενος να γνωρίζει αν αξιοποιούνται σωστά τα χρήματά του. Οι παρατηρήσεις αυτές οδηγούν στην ανάγκη εξεύρεσης μιας ισορροπίας μεταξύ της αυτοτέλειας και της κοινωνικής λογοδοσίας.  

 

Η συζήτηση στην Ευρώπη αφορά την εξεύρεση αυτής ακριβώς της ισορροπίας ώστε τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τα αμερικανικά. Οι ειδικοί έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι αυτό θα απαιτήσει 50-60 έτη, αν εν τω μεταξύ δεν προηγηθεί μία ανάδυση της Κίνας.

 

Τα παραπάνω ισχύουν ακόμα περισσότερο για την Ελλάδα. Κοινή είναι η διαπίστωση ότι τα Ελληνικά πανεπιστήμια χρειάζεται να αλλάξουν τρόπο λειτουργίας για να συμβάλουν στην ανόρθωση της χώρας. Οι απαιτούμενες αλλαγές δεν αφορούν μόνο νομοθετικές ρυθμίσεις. Αφορούν και αλλαγές νοοτροπιών και πρακτικών δεκαετιών. Η κυβέρνηση μπορεί να συμβάλει στην αλλαγή αυτή, προωθώντας τις αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές, μετά από δημόσιο διάλογο και ανταλλαγή απόψεων. Βασική αρχή λειτουργίας κάθε πανεπιστημίου πρέπει να είναι να παρέχει ισότητα ευκαιριών σε όλους τους Έλληνες πολίτες,  να διασφαλίζει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, να προάγει την αριστεία και την κριτική σκέψη, να συμβάλλει στην ανάπτυξη της έρευνας και να παρέχει τόσο παιδεία όσο και εκπαίδευση υψηλής ποιότητας.

 

Με βάση τις διαπιστώσεις αυτές, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας οδηγήθηκε στην πρόταση ενός πλαισίου για τις αναγκαίες αλλαγές, το οποίο ανακοινώθηκε στην σύνοδο των Πρυτάνεων στο Δίον εχθές. 

 

Πυλώνες των αλλαγών είναι:

• Η αυτοτέλεια των πανεπιστημίων.

• Η αξιολόγηση και η κοινωνική λογοδοσία.

• Η διεθνοποίηση της λειτουργίας τους/τόνωση της εξωστρέφειας.

• Η σύνδεσή τους με την κοινωνία και την οικονομία και η ανταπόκρισή τους στις σύγχρονες κοινωνικές αλλαγές.

 

Οι κατευθύνσεις στις οποίες θα κινούνται οι αλλαγές θα περιλαμβάνουν:

 

1. ΝΕΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

 

Διοίκηση                                    

Ο μέχρι τώρα τρόπος διοίκησης των πανεπιστημίων είναι εσωστρεφής και παρωχημένος. Χρειάζεται απελευθέρωση από τον σφιχτό εναγκαλισμό του κράτους, σύνδεση με την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα και ισόρροπη συμμετοχή όλων των συνιστωσών της ακαδημαϊκής κοινότητας στο σωστό επίπεδο.

Είναι πλέον κοινά αποδεκτό σε όλο τον κόσμο ότι η διοίκηση των πανεπιστημίων δεν μπορεί να αφορά μόνο τα ίδια τα πανεπιστήμια. Αυτό μπορεί -και πρέπει- να γίνεται για τα ακαδημαϊκά θέματα. Όμως η διαμόρφωση των στρατηγικών επιλογών και κατευθύνσεων του πανεπιστημίου αφορά ολόκληρη την κοινωνία, η οποία και χρηματοδοτεί σχεδόν εξ ολοκλήρου τα πανεπιστήμια.

Η πρακτική που ακολουθείται πλέον διεθνώς είναι αυτή του Συμβουλίου Διοίκησης.

Η επιστημονική και κοινωνική συμμετοχή (κατά τα πρότυπα των καλύτερων πανεπιστημίων στο κόσμο) στο συμβούλιο καθώς και οι αρμοδιότητες του, θα αποτελέσουν στοιχεία του διαλόγου.

 

Οικονομικά

Η πλήρης διαχείριση των Οικονομικών των Πανεπιστήμιων, περιλαμβανομένης της μισθοδοσίας, θα περιέλθει στα ίδια τα πανεπιστήμια. Η χρηματοδότηση από το κράτος θα γίνεται επί τη βάσει προγραμματικών συμφωνιών και θα συναρτάται με μια σειρά από μετρήσιμα στοιχεία (πχ. αριθμό εισακτέων, αριθμό πτυχιούχων, την σχέση μεταξύ των δύο παραπάνω, την απορρόφηση πτυχιούχων από την αγορά εργασίας, επιστημονικό αντικείμενο, ερευνητικές επιδόσεις κλπ).

Κάθε χρόνο, τα πανεπιστήμια θα δημοσιεύουν απολογισμούς καθώς και όλα τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία των δραστηριοτήτων τους (αριθμό πτυχιούχων, χρόνο απόκτησης πτυχίου, απολογισμό έρευνας κλπ).

 

Αξιολόγηση

Ανάπτυξη και εδραίωση των διαδικασιών αξιολόγησης με στόχο την βελτίωση, εξέλιξη και αριστεία του ακαδημαϊκού έργου.

 

Υπηρεσίες προς τον φοιτητή

·        Δημιουργία κάρτα φοιτητή που θα του δίνει πρόσβαση σε όλες τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

·        Παροχές προς τους φοιτητές (σίτιση, στέγαση κλπ) θα γίνονται αποκλειστικά από τα ίδια τα πανεπιστήμια.

·        Διεύρυνση του συστήματος των φοιτητικών υποτροφιών και δανείων με βάση τις πραγματικές ανάγκες και την απόδοση των φοιτητών

 

2. ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΣΠΟΥΔΩΝ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΓΟ

 

Σπουδές

·        Βασική Ακαδημαϊκή Μονάδα θα είναι Σχολή που θα απονέμει και τα πτυχία με βάση προγράμματα σπουδών. Τα τμήματα θα υφίστανται ως διοικητικές μονάδες συγκεκριμένων    επιστημονικών πεδίων, αλλά όχι ως στεγανές κιβωτοί για το πρόγραμμα σπουδών ενός φοιτητή.

·        Θα υπάρχει συντονισμός των μεταπτυχιακών σπουδών και προγραμμάτων με τρόπο που θα ορίζει το κάθε ίδρυμα στο πλαίσιο της σχολής μεταπτυχιακών σπουδών.

·        Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στον διεπιστημονικό χαρακτήρα των προγραμμάτων σπουδών τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.

·        Η εισαγωγή των φοιτητών θα γίνεται σε σχολές. Η κατανομή τους στα προγράμματα σπουδών θα γίνεται μετά από το τέλος του α΄ ακαδημαϊκού έτους, ανάλογα με την επίδοση και τις    προτιμήσεις των φοιτητών, χωρίς να αποκλείεται και η αλλαγή προγράμματος σπουδών σε επόμενα έτη.

·        Η διάρκεια των σπουδών θα καθορίζεται με βάση τις διδακτικές μονάδες (σύστημα ECTS) και όχι τα έτη σπουδών.

·        Θα προωθηθεί αλλαγή του σημερινού συστήματος εξεταστικών περιόδων που έχει μετατρέψει το πανεπιστήμιο σε εξεταστικό κέντρο.

·        Θα υιοθετηθεί το ψηφιακό  σύγγραμμα  που θα είναι ελεύθερα διαθέσιμο στο διαδίκτυο.

·        Θα διαμορφωθεί σύστημα πιστοποίησης των προγραμμάτων σπουδών, το οποίο θα πιστοποιήσει όλα τα υπάρχοντα προγράμματα και οποιαδήποτε άλλα προταθούν στο μέλλον. Το    Υπουργείο Παιδείας δεν θα έχει πλέον εμπλοκή στην δημιουργία των προγραμμάτων αυτών.

·        Θα οργανωθούν κέντρα αριστείας και σε συνεργασία μεταξύ των ιδρυμάτων.

·        Θα υπάρξει αναδιάρθρωση του θεσμού της πρακτικής άσκησης και των ευκαιριών εμπειρίας των φοιτητών.

·        Τα προγράμματα δια βίου μάθησης θα αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο των πανεπιστημιακών σπουδών και στοιχείο σύνδεσής τους με τις τοπικές κοινωνίες.

 

Έρευνα

·        Η χρηματοδότηση της έρευνας θα γίνεται με βάση 2 στρατηγικούς πυλώνες: Χρηματοδότηση με βάση εθνικές στρατηγικές (π.χ πράσινη ανάπτυξη), και χρηματοδότηση με  αποκλειστικό στοιχείο την αριστεία.

·        Η αξιολόγηση των ερευνητικών προτάσεων θα γίνεται αποκλειστικά από ξένους κριτές.

·        Σε κάθε περιοχή, θα υπάρχει συντονισμός και συνεργασία των ερευνητικών δραστηριοτήτων μεταξύ των πανεπιστημίων και των Ερευνητικών Κέντρων

·        Θα υποστηριχθεί η καινοτόμος επιχειρηματικότητα με χρηματοδότηση επιχειρήσεων που βασίζονται σε πατέντες και καινοτόμα προγράμματα πανεπιστημιακών εργαστηρίων.

 

  3. ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ

 

·        Θα ενισχυθούν προγράμματα διεθνών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών που θα προσελκύουν και ξένους φοιτητές.

·        Η εκλογή των καθηγητών θα γίνεται από διεθνή εκλεκτορικά σώματα. 

·        Θα υπάρχει δυνατότητα εκλογής και ξένων καθηγητών.

·        Θα παρέχεται η δυνατότητα ταυτόχρονης κατοχής καθηγητικής θέσης σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια (dual appointments) ώστε οι διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι επιστήμονες να    μπορούν να προσφέρουν την εμπειρία τους στα ελληνικά πανεπιστήμια χωρίς να υποχρεώνονται να εγκαταλείπουν την θέση τους.

·        Θα παρέχεται η δυνατότητα ίδρυσης καθηγητικών θέσεων με χορηγία.

·        Θα ενθαρρυνθεί η ίδρυση παραρτημάτων των Ελληνικών Πανεπιστημίων σε άλλες χώρες.

·        Θα υιοθετηθεί και θα εφαρμοσθεί το εθνικό πλαίσιο προσόντων (NQF) κατά τα πρότυπα του αντίστοιχου ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων.

 

 

 4. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΗ (ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ   ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ)

 

 Αναπόσπαστο τμήμα των θεσμικών αλλαγών δεν μπορεί παρά να αποτελεί ή με ακαδημαϊκά, κοινωνικά, οικονομικά κριτήρια αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού και ερευνητικού ιστού της χώρας.

Θέμα συζήτησης θα αποτελέσει το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός συμβουλίου σε κάθε περιφέρεια για τον καλύτερο συντονισμό, συνεργασία και εν τέλει αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων όλων των ιδρυμάτων κάθε περιφέρειας (Πανεπιστήμια , ΤΕΙ Ερευνητικά Κέντρα και ΙΕΚ).

 

Οι αλλαγές που προωθούνται θα αλλάξουν πλήρως την εικόνα του πανεπιστημίου. Για να πετύχουν, χρειάζονται την βοήθεια όλων όσων θέλουν να δουν το ελληνικό πανεπιστήμιο να πρωταγωνιστεί διεθνώς.