Ο Νέος νόμος για τα Πανεπιστήμια και οι εκλογές Καθηγητών

Tweet

Στον σχεδιασμό του νέου νόμου για τα Πανεπιστήμια, είχα αφιερώσει αρκετό χρόνο στις ρυθμίσεις για τις εκλογές των καθηγητών. Εκτός των άλλων, οι διαδικασίες για τις εκλογές καθηγητών αποτελούν και μια έμμεση αξιολόγηση του ίδιου του Πανεπιστημίου. Είχα συναντήσει και ανταλλάξει απόψεις με 20 τουλάχιστον Πρόεδρους των καλυτέρων Πανεπιστημίων του κόσμου αλλά και με περισσότερους από 15 υπουργούς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (εν ενεργεία και πρώην).

Οι συζητήσεις αυτές με οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι δεν αρκεί στα εκλεκτορικά σώματα να συμμετέχουν εξωτερικοί εκλέκτορες από άλλα ελληνικά Πανεπιστήμια. Σε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους (με ό,τι αυτό σημαίνει για συμπάθειες και αντιπάθειες) και υπάρχει ένας ακαδημαϊκός εσωστρεφής “πολιτικός” μικρόκοσμος με ισορροπίες, συμμαχίες, εξυπηρετήσεις, και εκδικήσεις που ουδεμία σχέση έχουν με την ουσία της ακαδημαϊκής διαδικασίας [1].

Για να αποκτήσει αξιοπιστία η Ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση ήταν απαραίτητη η υιοθέτηση της πρακτικής των διεθνών εκλεκτορικών σωμάτων (εκλέκτορες από το εξωτερικό) με μικρό αριθμό μελών, ξένων και ανεξάρτητων ώς προς τον ελληνικό μικρόκοσμο. Για την επιτυχία του εγχειρήματος αυτού είχα ήδη εκδόσει υπουργική απόφαση ώστε να επιτρέπεται η τηλεδιάσκεψη για τις συνεδριάσεις εκλεκτορικών σωμάτων (και όχι μόνο). [2]

Αυτό δεν σήμαινε ότι οι καθηγητές του τμήματος δεν θα είχαν άποψη. Αυτή η άποψη όμως θα ήταν συμβουλευτική και όχι καθοριστική. Ετσι θα αποφεύγετο η εσωστρέφεια που έχει οδηγήσει πολλα πανεπιστημιακά τμήματα να είναι τμήματα-παρέες (ή οικογένειες-δυναστείες) [3].

Πίστευα επίσης ότι ο νόμος δεν πρέπει να περιέχει λεπτομέρειες για τα προσόντα που απαιτούνται στις διάφορες βαθμίδες, γιατί αυτά οδήγησαν σε παρομορφώσεις όπου ακόμα και άρθρα σε εφημερίδες «μετρούσαν» ως δημοσιεύσεις. Τα προσόντα αυτά θα έπρεπε να καθορίσει ο οργανισμός του κάθε ιδρύματος ανάλογα με τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του. [4]

Τα πράγματα εξελίχθησαν διαφορετικά. Η σημερινή νομοθεσία αποτελεί –όπως εύστοχα παρατήρησε ένας πανεπιστημιακός πρώην υπουργός- ενα υβρίδιο του δικού μου σχεδιασμού με τις “προσαρμογές” Διαμαντοπούλου και τις ρυθμίσεις Γιαννάκου (μέσω Αρβανιτόπουλου). Το μόνο που μπορώ να πω γι’ αυτό είναι ότι o νόμος, όπως έχει διαμορφωθεί, ούτε στις εκλογές καθηγητών μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά.

Ηδη γίνονται οι πρώτες εκλογές και τα αδιέξοδα είναι προφανή. Πρόκειται ουσιαστικά για εσωτερικές προαγωγές μια και δεν προκηρύσσονται πλέον νέες θέσεις. Στα χαρτιά βέβαια εμφανίζονται ως ανοικτές διαδικασίες, αλλά στην πραγματικότητα πουθενά σχεδόν δεν εμφανίζεται εξωτερικός υποψήφιος.  Οι σχέσεις εξάρτησης εξακολουθούν να υφίστανται. Σπανίως υπάρχουν περισσότεροι απο ένας εκλέκτορες από το εξωτερικό, οι συστατικές επιστολές χρειάζονται επίσημη μετάφραση στα ελληνικά (!) και γίνονται φειγ-βολάν (καταστρατηγώντας την βασική αρχή της εμπιστευτικότητας που πρέπει να τις διέπει), γίνονται εκλογές μαζικά και οι δικηγόροι εξακολουθούν να καθορίζουν αποφασιστικά τις διαδικασίες. Οι οργανισμοί δεν έχουν εκδοθεί με αποτέλεσμα οι εξωτερικές εκλέκτορες να μην γνωρίζουν αν θα πρέπει να ακολουθήσουν κριτήρια του Harvard ή ενός Πανεπιστημίου τριτοκοσμικής χώρας.

Είναι εύκολο να προβλέψει κανείς ότι σύντομα θα έχουμε νέες τροπολογίες  που θα επαναφέρουν πλήρως το προ του 2011 καθεστώς. Με δεδομένο ότι οδηγούμεθα πάλι σε ένα κλειστό σύστημα, θα πρέπει να βρεθούν δικλείδες ασφαλείας που να περιορίζουν όσο το δυνατόν τα περιθώρια αυθαιρεσιών και εσωστρέφειας.

Οπως φαίνεται, στα επόμενα χρόνια θα έχουμε μόνο κρίσεις για εξέλιξη, αφού δύσκολα θα υπάρξουν νέες θέσεις. Από τα συστήματα που μελέτησα στην προετοιμασία του νόμου για τις εξελίξεις καθηγητών το καταλληλότερο νομίζω για τα ελληνικά δεδομένα –με κάποιες προσαρμογές- είναι αυτό που θα περιγράψω στην ανάρτηση που ακολουθεί.

________________________________

[1] Για να είμαι δίκαιος, αυτά είναι χαρακτηριστικά που παρατηρούνται και αλλού. Απλά σε άλλες χώρες τα πανεπιστήμια έχουν διαμορφώσει τις ασφαλιστικές δικλείδες για τον δραστικό περιορισμό τους.

[2] Ενδεικτικό της αντίδρασης ακόμα και σε τέτοιες ήποιες αλλαγές ήταν ότι χρειάστηκαν τρεις μήνες να υπογραφεί από τον συναρμόδιο υπουργό η κοινή υπουργική απόφαση.

[3] Την ίδια λογική είχα ακολουθήσει και στην αξιολόγηση των ερευνητικών προγραμμάτων, με επιτυχία θα έλεγα παρά την λυσσαλέα αντίδραση του συνήθους ακαδημαϊκού κατεστημένου και των φίλων του στα ΜΜΕ (με τα οποία έχουν σχέσεις «στοργής»).

[4] Η επιλογή αυτή είχε και ενα άλλο στόχο: Να σπάσει την ομοιομορφία που είχε παγιδεύσει όλα τα ιδρύματα σε ένα κορσέ κανόνων ρυθμιζόμενων κεντρικά, ενώ είναι πρωτίστως ακαδημαϊκού χαρακτήρα.