Ομιλία στην ημερίδα του Υπουργείου Παιδείας με τους Δημάρχους (28/2/2011)

Tweet

Καλό σας μεσημέρι.

Παρατηρώ ότι ο κ. Ντόλιος, αν και εκτός έδρας, έπαιζε τελικά στο δικό του γήπεδο. Είναι προφανές ότι το ενδιαφέρον σας για τα θέματα τα οποία χειρίζεται ο κ. Ντόλιος είναι ίσως μεγαλύτερο από από αυτό για τα θέματα τα οποία χειρίζομαι εγώ. Θα ήθελα όμως να σας πω μερικές σκέψεις για τον ρόλο της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την εκπαίδευση.

Μου δίνεται μία ευκαιρία να κάνω μια αναδρομή στα τελευταία 20 – 30 χρόνια - που εγώ τουλάχιστον έχω μια εικόνα - μιλώντας σε ανθρώπους που ενδεχομένως ξεκινούν τώρα την καριέρα τους στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Υπάρχει μια σχέση, όχι ιδιαίτερα φιλική νομίζω, μεταξύ των στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των εκπαιδευτικών. Και αυτό είναι λίγο παράξενο γιατί σε πολλές περιπτώσεις στελέχη της αυτοδιοίκησης είναι εκπαιδευτικοί. Μπορείτε αν θέλετε, να σηκώσετε τα χέρια όσοι είναι εκπαιδευτικοί; Κοιτάξτε! Είναι εντυπωσιακό. Οι μισοί περίπου είναι εκπαιδευτικοί.

Γιατί λοιπόν, ενώ έχουμε τόσους πολλούς εκπαιδευτικούς στην τοπική αυτοδιοίκηση, διατηρείται διαχρονικά αυτή η αντίθεση; Δεν είναι εύκολο να συνοψίσει κανείς τους λόγους σε λίγα λεπτά. Θα σας πω όμως ορισμένους που θεωρώ σημαντικούς.

Η διεθνής πρακτική έχει δείξει ότι η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει μεγάλο μερίδιο, σημαντικό μερίδιο, στα της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο. Και γεννάται το ερώτημα, αφού αυτή είναι η πρακτική και έχει αποδειχθεί επιτυχής, γιατί στην Ελλάδα - που έχουμε τον μεγαλύτερο αριθμό, το μεγαλύτερο ποσοστό εκπαιδευτικών στην τοπική αυτοδιοίκηση - γιατί στην Ελλάδα πάμε τόσο αργά; Θυμάμαι για παράδειγμα το ’95 που δόθηκε έμφαση στην μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Υπουργείο Παιδείας στην τοπική αυτοδιοίκηση, και κάπου σκόνταψε στην συνέχεια. Νομίζω ότι θα πρέπει να αναζητήσουμε τους λόγους και στις τρείς συνιστώσες του θέματος. Δηλαδή, στους εκπαιδευτικούς, σε αυτούς που έχουν την ευθύνη στην τοπική αυτοδιοίκηση, αλλά και στο Υπουργείο Παιδείας.

Οι εκπαιδευτικοί - για να ξεκινήσω από τους εκπαιδευτικούς - έχουν μια ανησυχία. Και η ανησυχία τους οφείλεται στο ότι ενδεχομένως η μεταφορά αρμοδιοτήτων που τους αφορά στην τοπική αυτοδιοίκηση, μπορεί να χειροτερέψει τις εργασιακές τους σχέσεις.

Η τοπική αυτοδιοίκηση νομίζω ότι πρέπει να διασκεδάζει αυτές τις ανησυχίες και να ξεπεράσει πρακτικές που πολλές φορές προκαλούν τέτοιες ανησυχίες. Επίσης, παρατηρείται συχνά μια μετάθεση ευθυνών από την τοπική αυτοδιοίκηση στην κεντρική κυβέρνηση για θέματα που δεν έπρεπε. Όποια και αν είναι αυτή η κυβέρνηση. Δηλαδή, στην προσπάθεια αντιμετώπισης των δικαιολογημένων, ενδεχομένως, παραπόνων ή διαμαρτυριών των πολιτών, η τοπική αυτοδιοίκηση λέει συχνά «φταίει το Υπουργείο». Είναι δυνατόν να φταίει το υπουργείο για το σπασμένο τζάμι του σχολείου και να περιμένει κανείς από το Υπουργείο να φροντίσει για την αλλαγή του;

Χρειάζεται λοιπόν, κατά την γνώμη μου, και η τοπική αυτοδιοίκηση να αναλάβει συνειδητά ένα μεγαλύτερο μέρος ευθύνης για το τι συμβαίνει στα σχολεία. Γιατί πράγματι, όπως ελέχθη και προηγουμένως από κάποιον δήμαρχο – πράγματι, οι γονείς είναι εκείνοι που ξέρουν καλύτερα από οποιονδήποτε τι είναι καλό για τα παιδιά. Και οι γονείς είναι μέλη της δικής σας κοινωνίας, της τοπικής κοινωνίας σε κάθε Δήμο, σε κάθε Περιφέρεια.

Ταυτόχρονα, έχουμε και εμείς ευθύνες, διαχρονικά – εννοώ οι πολιτικές ηγεσίες. Γιατί; Γιατί μιλούσαμε ενδεχομένως για εκχώρηση αρμοδιοτήτων, αλλά στην πραγματικότητα διατηρούσαμε αυτό που εγώ ονομάζω σχέσεις «στοργής» μεταξύ πολιτικών ηγεσιών και ηγεσιών των εκπαιδευτικών, αλλά και της αυτοδιοίκησης. Σχέσεων που εξυπηρετούνταν με την συσσώρευση εξουσίας στο Κέντρο και στο Υπουργείο Παιδείας.

Σήμερα όμως, βρισκόμαστε σε μια χρονική στιγμή που ολόκληρη η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας θέλει να μεταφέρει και την ουσία των αρμοδιοτήτων και τον τύπο των αρμοδιοτήτων όσο το δυνατόν περισσότερο στην τοπική αυτοδιοίκηση. Γιατί δεν μας ενδιαφέρουν αυτές οι «σχέσεις στοργής» στις οποίες αναφέρθηκα προηγουμένως, για πολλούς λόγους αλλά και γιατί είναι αδιέξοδες.

Αυτής της μορφής τα προβλήματα και οι αδυναμίες φάνηκαν και σε πολλές παρατηρήσεις και σχόλια που έγιναν εδώ, σήμερα. Φαίνεται ότι εξακολουθεί να υπάρχει ισχυρή εξάρτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης από το κράτος - όχι μόνο από το Υπουργείο Παιδείας αλλά και από το Υπουργείο Εσωτερικών – και οι ανησυχίες που διατυπώθηκαν σχετικά με εγκυκλίους και εκχωρήσεις αρμοδιοτήτων και διάθεση πιστώσεων είναι ενδεικτικές.

Χρειαζόμαστε λοιπόν μια κοινή προσπάθεια. Μια ουσιαστική προσπάθεια για να έρθουν αρμοδιότητες σε εσάς, και εσείς αυτές τις αρμοδιότητες να τις αξιοποιείτε σωστά - θα έλεγα καλύτερα από όσο μπορεί μια κεντρική διοίκηση του Υπουργείου – ώστε να βελτιωθεί αυτό που όλοι θέλουμε. Και εσείς και εμείς. Να βελτιωθεί το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Και η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης δεν βελτιώνεται αν απλώς διαμαρτυρόμαστε για επιμέρους θέματα χωρίς να βλέπουμε την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Ένα μεγάλο κομμάτι αυτής της στρεβλής σχέσης είναι και το θέμα της μεταφοράς των μαθητών. Και εδώ είναι η δική σας συνεισφορά και συμβολή που θα αποτρέψει μια κατάσταση που τελικά ποιόν εξυπηρετεί; Εξυπηρετεί τον μαθητή; Εξυπηρετεί τον Έλληνα φορολογούμενο; Εξυπηρετείται η τοπική κοινωνία; Εξυπηρετείται το κράτος; Νομίζω κανείς. Μάλλον κάποιοι εξυπηρετούνται, αλλά αυτοί εξυπηρετούνται γιατί είναι μέρος αυτών των σχέσεων που είπα προηγουμένως. Και αυτές τις σχέσεις πρέπει να σπάσουμε.

Επιπροσθέτως, δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συνεχισθεί η κατάσταση που ο Δήμαρχος των Λειψών έθεσε πολύ ωραία προηγουμένως, να φεύγει η μητέρα με το παιδί από το νησί για να πάει στο κέντρο, για να έχει το παιδί καλύτερη εκπαίδευση. Δεν είναι μόνο η μετακίνηση του παιδιού και της μητέρας, είναι και ο θεσμός της οικογένειας που πλήττεται αφού όλοι βάζουμε πάνω από όλα την εκπαίδευση των παιδιών μας. Και εκεί, πιστεύω, ότι πρέπει όλοι να συμβάλουμε. Όλοι. Γιατί ακούγεται παράξενα πολλές φορές στα νησιά να περνούν μήνες, να έχουν φύγει οι εκπαιδευτικοί από την θέση τους και να μην επιστρέφουν γιατί κάποια ενδιάμεσα επίπεδα εξουσίας τους καλύπτουν. Και εδώ λοιπόν η δική σας η συμβολή είναι σημαντική.

Έγινε αναφορά στην αρχή της ημερίδας από την Υπουργό στις μεταρρυθμίσεις που έχει γίνει προσπάθεια να γίνουν και απέτυχαν. Εγώ θέλω να δώσω μια εξήγηση για την αποτυχία αυτή. Κατά την γνώμη μου, η αποτυχία οφείλεται στο γεγονός ότι αυτές οι προσπάθειες γίνονταν πάντα με κριτήριο την εσωτερική διευθέτηση καταστάσεων και προβλημάτων που είχαν δημιουργηθεί από λανθασμένες αποφάσεις και παραλείψεις. Δεν αντιμετώπιζαν δηλαδή στην ρίζα του το ουσιαστικό και το γενικό πρόβλημα, αλλά επιμέρους εκφάνσεις του που εμείς οι ίδιοι είχαμε δημιουργήσει με τις αποφάσεις μας.

Είναι νομίζω λοιπόν καιρός να αλλάξουμε αυτή την πρακτική, να δούμε τα προβλήματα στην ουσία τους. Σε αυτήν την προσπάθεια, πρέπει να συμβάλλετε και εσείς τώρα που κάνετε ένα καινούργιο ξεκίνημα στις θέσεις που έχετε, στις θέσεις ευθύνης. Να συμβάλλετε ουσιαστικά.

Γιατί νομίζω ότι σήμερα - και θα κλείσω με αυτό - είδαμε και μια άλλη διάσταση των δυνατοτήτων σας να αλλάξουν στρεβλές πρακτικές στην κοινωνία μας. Έχουμε παρατηρήσει σε αρκετές περιπτώσεις, την ικανότητα μικρών ομάδων να διακόπτουν διαδικασίες αξιοποιώντας την ευχέρεια που τους παρέχουν τα μέσα ενημέρωσης και η προβολή από τα μέσα ενημέρωσης. Είναι μια ικανότητα αξιοποίησης των δυνατοτήτων που τους δίνει το ίδιο εκείνο σύστημα, που αυτοί οι οποίοι διαμαρτύρονται το αντιστρατεύονται. Εκμεταλλεύονται, όμως, αυτήν την δυνατότητα. Και τι έγινε σήμερα; Κάτι που το είδαμε για πρώτη φορά. Άνθρωποι όπως εσείς, που εκφράζετε τις κοινωνίες σας, διαφωνήσατε με την πρακτική τορπιλισμού εκδηλώσεων και συζητήσεων μέσω δυναμικών –για να το πώ ήπια- διακοπών «ετσιθελικού» τύπου, όπως αυτή που επιχειρήθηκε σήμερα από τους πέντε διαμαρτυρόμενους εκπαιδευτικούς. Αντιδράσατε, και δεν επιτρέψατε να χαλάσει η διαδικασία. Νομίζω ότι αυτή σας η συνεισφορά σήμερα είναι εξαιρετικά σημαντική για να μπαίνουν τα πράγματα στην σωστή τους διάσταση και αυτοί που αποτελούν μία μειοψηφία να σέβονται το δικαίωμα της πλειοψηφίας να διατυπώνει και αυτή τις απόψεις της.

Φυσικά και θέλουμε να τους ακούσουμε και εκείνους. Όμως οι διαμαρτυρίες τους μπορούν να συνεισφέρουν στην βελτίωση της πολιτείας μας όταν γίνονται με τρόπο που δεν αφαιρεί από τους υπόλοιπους την δυνατότητα να ακούν απρόσκοπτα αυτό που επιλέγουν να ακούσουν και να ανταλλάσσουν απόψεις ελεύθερα και χωρίς βία – είτε πνευματική, είτε ψυχολογική είτε άλλης φύσεως.

Σας ευχαριστώ