Τελείωσαν χθες με απόλυτη επιτυχία και οι εξετάσεις των εσπερινών Γενικών Λυκείων.
Θα ήθελα και σε αυτή την περίπτωση να ευχαριστήσω την επιτροπή των εξετάσεων, τους εκπαιδευτικούς και το διοικητικό προσωπικό για την συμμετοχή τους και την προσπάθεια που κατέβαλαν για να γίνουν ομαλά οι εξετάσεις. Ακόμα και την ημέρα της απεργίας όλοι έδειξαν να αντιλαμβάνονται την σημασία της απρόσκοπτης διεξαγωγής τους.
Αύριο τελειώνουν και οι εξετάσεις των ημερησίων Γενικών Λυκείων.
Ελπίζω σύντομα να μπορέσω να επανέλθω με σχόλια και παρατηρήσεις επί της ουσίας των εξετάσεων.
Sunday, May 30, 2010
Wednesday, May 26, 2010
Αποζημιώσεις βαθμολογητών-επιτηρητών πανελλαδικών εξετάσεων
Με αφορμή τις ανησυχίες που έχουν εκφρασθεί θα ήθελα να κάνω γνωστό ότι πρoωθείται η σχετική κοινή υπουργική απόφαση και δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας για τους εκπαιδευτικούς.
Η καθυστέρηση που σημειώθηκε οφείλεται στην ανάγκη έκδοσης νέας κοινής υπουργικής απόφασης βάσει του νέου νόμου 3833/2010.
Η καθυστέρηση που σημειώθηκε οφείλεται στην ανάγκη έκδοσης νέας κοινής υπουργικής απόφασης βάσει του νέου νόμου 3833/2010.
Tuesday, May 25, 2010
Τα (τελευταία) πρακτικά του ΕΣΥΠ (ΣΠΔΕ)
Monday, May 24, 2010
Friday, May 21, 2010
Αντιγραφές...
Σημερινό Δελτίο Τύπου του Υπουργείου.
Ανακοινώνεται ότι, σύμφωνα με ενημέρωση που εστάλη στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου, σημειώθηκαν σήμερα στην Ρόδο περιστατικά προσπάθειας δολίευσης των εξετάσεων.
Συγκεκριμένα:
1. Στο ΓΕΛ Ιαλυσού μαθητής συνελήφθη με ενεργοποιημένο το κινητό του, να επιχειρεί την ανάγνωση και αξιοποίηση μηνύματος που έλαβε με τις σωστές απαντήσεις (κλειστού τύπου) στο μάθημα "Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων". Η Πρόεδρος της Λυκειακής Επιτροπής προέβη στην κλήση του αριθμού από τον οποίο απεστάλη το μήνυμα και διαπίστωσε την ταυτότητα του αποστολέα.
Η Πρόεδρος της Λυκειακής Επιτροπής προέβη στις προβλεπόμενες διαδικασίες και τον μηδενισμό του γραπτού, ενώ ο Πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής Εξετάσεων Δωδεκανήσου ενημέρωσε την Εισαγγελία Ρόδου και τον Αστυνομικό Διευθυντή Ιαλυσού, προκειμένου να ενεργοποιηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες για διερεύνηση του περιστατικού.
Στο ίδιο ΓΕΛ συνελήφθη και δεύτερος μαθητής που είχε στην κατοχή του κινητό τηλέφωνο κατά τη διάρκεια εξέτασης μαθήματος. Η Λυκειακή Επιτροπή προέβη στον μηδενισμό του γραπτού.
2. Στο 2ο ΓΕΛ Ρόδου, μαθήτρια συνελήφθη από τον επιτηρητή να επιχειρεί την αντιγραφή από σκονάκι. Η Λυκειακή Επιτροπή προέβη και στην περίπτωση αυτή στον μηδενισμό του γραπτού.
Ανακοινώνεται ότι, σύμφωνα με ενημέρωση που εστάλη στην αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου από την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου, σημειώθηκαν σήμερα στην Ρόδο περιστατικά προσπάθειας δολίευσης των εξετάσεων.
Συγκεκριμένα:
1. Στο ΓΕΛ Ιαλυσού μαθητής συνελήφθη με ενεργοποιημένο το κινητό του, να επιχειρεί την ανάγνωση και αξιοποίηση μηνύματος που έλαβε με τις σωστές απαντήσεις (κλειστού τύπου) στο μάθημα "Αρχές Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων". Η Πρόεδρος της Λυκειακής Επιτροπής προέβη στην κλήση του αριθμού από τον οποίο απεστάλη το μήνυμα και διαπίστωσε την ταυτότητα του αποστολέα.
Η Πρόεδρος της Λυκειακής Επιτροπής προέβη στις προβλεπόμενες διαδικασίες και τον μηδενισμό του γραπτού, ενώ ο Πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής Εξετάσεων Δωδεκανήσου ενημέρωσε την Εισαγγελία Ρόδου και τον Αστυνομικό Διευθυντή Ιαλυσού, προκειμένου να ενεργοποιηθούν οι απαραίτητες διαδικασίες για διερεύνηση του περιστατικού.
Στο ίδιο ΓΕΛ συνελήφθη και δεύτερος μαθητής που είχε στην κατοχή του κινητό τηλέφωνο κατά τη διάρκεια εξέτασης μαθήματος. Η Λυκειακή Επιτροπή προέβη στον μηδενισμό του γραπτού.
2. Στο 2ο ΓΕΛ Ρόδου, μαθήτρια συνελήφθη από τον επιτηρητή να επιχειρεί την αντιγραφή από σκονάκι. Η Λυκειακή Επιτροπή προέβη και στην περίπτωση αυτή στον μηδενισμό του γραπτού.
Thursday, May 20, 2010
Οι εξετάσεις σήμερα
Διεξήχθησαν σήμερα κανονικά οι εξετάσεις της Δ' τάξης των εσπερινών γενικών Λυκείων σε όλα τα εξεταστικά κέντρα της χώρας με εξαίρεση το εσπερινό λύκειο Χίου. Εκεί, ομάδα εκπαιδευτικών εμπόδισε τους τρεις υποψηφίους, την Λυκειακή επιτροπή και τους επιτηρητές των εξετάσεων να εισέλθουν στο εξεταστικό κέντρο. Η εξετάση για τους τρεις αυτούς μαθητές θα πραγματοποιηθούν σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Wednesday, May 19, 2010
Απάντηση στην Βουλή για τα νέα Τμήματα
Απάντηση σε ερώτηση του βουλευτή κ. Μουσουρούλη (18/5/2010)
Ευχαριστώ, κυρία Πρόεδρε.
Ευχαριστώ τον κ. Μουσουρούλη γιατί πέρα από την γραπτή ερώτηση, με την ερώτηση που κατέθεσε εδώ, μου δίνει την ευκαιρία να εξηγήσω περισσότερο την πολιτική που ακολουθούμε στο Υπουργείο Παιδείας σε σχέση με την δημιουργία νέων τμημάτων.
Το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνω είναι μια διευκρίνιση. Δεν ανεστάλη η λειτουργία του Τμήματος. Πρόκειται για μια πολιτική απόφαση, όπως είχα πει και στην γραπτή απάντηση, να μην λειτουργήσουν νέα Τμήματα στα Πανεπιστήμια.
Η απόφαση αυτή δεν ήταν μια εύκολη απόφαση. Και δεν ήταν εύκολη απόφαση γιατί πράγματι για πολλά από αυτά τα Τμήματα που είχαν προχωρήσει, κατά κάποιο τρόπο, και είχαν υπάρξει συζητήσεις, είναι γνωστό -και το ξέρουμε και εμείς- ότι υπάρχει ενδιαφέρον τόσο από τις τοπικές κοινωνίες και τους εκπροσώπους τους όσο και από τα Ιδρύματα στα οποία θα λειτουργούσαν τα Τμήματα αυτά.
Όμως πιστεύω ότι υπάρχουν μερικά βασικά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντήσει κανείς πριν αποφασίσει να προχωρήσει σε ίδρυση Τμημάτων. Και μεταξύ αυτών των ερωτημάτων είναι και το εξής: Λειτουργούν σήμερα στα Πανεπιστήμια 280 Τμήματα. Υπάρχουν άλλα 212, νομίζω, Τμήματα στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Αναρωτιέται κανείς: αυτός ο μεγάλος αριθμός Τμημάτων τι έχει προσφέρει στη λειτουργία του Πανεπιστημίου, τι έχει προσφέρει στην ελληνική κοινωνία; Είναι αυτή η προσέγγιση εκείνη που θα βελτιώσει τη λειτουργία των Πανεπιστημίων και θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες των τοπικών κοινωνιών;
Αν μου επιτρέπετε, θα απευθύνω και εγώ ένα ερώτημα: Τι είναι εκείνο το οποίο θα διαφοροποιούσε τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Αιγαίου, εάν λειτουργούσε αυτό το Τμήμα; Οτιδήποτε είναι αυτό, αναρωτιέμαι -και θα απαντήσω στη δευτερολογία μου- αν θα μπορούσε να γίνει με έναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς το υπερβολικό κόστος που προκαλεί στον κρατικό προϋπολογισμό η δημιουργία ενός Τμήματος.
Σας ευχαριστώ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Ροδούλα Ζήση): Ευχαριστούμε τον κύριο Υπουργό. Το λόγο έχει τώρα ο ερωτών Βουλευτής κ. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ: Ευχαριστώ πολύ, κυρία Πρόεδρε.
Κύριε Υπουργέ, λυπάμαι αλλά η απάντηση δεν με ικανοποιεί. Καταρχήν τα ερωτήματα αυτά πρέπει να τεθούν στον Πρύτανη, ο οποίος κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να είχε κληθεί από τον αγαπητό συνάδελφο του ΠΑΣΟΚ και Πρόεδρο της Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων να συζητήσει στρατηγικά θέματα και θέματα ανάπτυξης και πολιτικής του Πανεπιστημίου του Αιγαίου…….
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Ροδούλα Ζήση): Ευχαριστούμε τον κύριο Μουσουρούλη.
Κύριε Υπουργέ, έχετε το λόγο για να απαντήσετε.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΡΕΤΟΣ (Υφυπουργός Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων):
Νομίζω ότι η επιχειρηματολογία σας στηρίζεται στην υπόθεση ότι υπάρχουν άλλοι λόγοι εκτός από τους ουσιαστικούς εκπαιδευτικούς που προκάλεσαν αυτήν την απόφαση. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος.
Θα σας κάνω καταρχήν μια ερώτηση και στη συνέχεια θα κάνω μια τοποθέτηση για να δείτε πώς αντιμετωπίζουμε αυτό το θέμα. Υπάρχει χώρα στον κόσμο που ιδρύονται νέα Τμήματα; Εάν μπορείτε να μου εμφανίσετε μια χώρα από την πλουσιότερη έως την φτωχότερη που δημιουργούνται νέα Τμήματα, θα είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Υπάρχει χώρα στον κόσμο που δημιουργείται Πανεπιστήμιο με τροπολογία σε νόμο; Εάν υπάρχει μια τέτοια χώρα θα είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Θέλετε να σας πω λεπτομέρειες για ποιο Πανεπιστήμιο αναφέρομαι; Φαντάζομαι το ξέρετε.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ: Ό,τι χρειάζεται να κλείσει…
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΡΕΤΟΣ (Υφυπουργός Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων):
Μάλιστα δύο ή τέσσερις μέρες πριν από τις εκλογές.
Όσον αφορά την ουσία της εκπαίδευσης θα επαναλάβω κάτι που έχω πει και στους Πρυτάνεις: εάν θεωρούν ότι ένα γνωστικό αντικείμενο έχει ενδιαφέρον, η νομοθεσία επιτρέπει τη δημιουργία προγραμμάτων σπουδών, χωρίς να απαιτείται η ίδρυση νέου Τμήματος. Εάν επομένως ένα τέτοιο πρόγραμμα σπουδών έχει ενδιαφέρον για το Πανεπιστήμιο και για την ελληνική νεολαία, ας προχωρήσει το Πανεπιστήμιο να φτιάξει ένα πρόγραμμα σπουδών, όχι τμήμα που απαιτεί υποδομές, διοικητικό προσωπικό, νέους διδάσκοντες.
Τώρα για τα άλλα θέματα που είπατε ότι ακυρώθηκε κάποια δραστηριότητα, καμία δραστηριότητα δεν ακυρώνεται αν δεν υπάρχει λόγος, αν δηλαδή δεν έχει διαπιστωθεί ότι αυτή η δραστηριότητα δεν συνεισφέρει ουσιαστικά. Είναι φανερό. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που θα πρέπει να επανεξετάσουμε όλες τις δραστηριότητες και τη σκοπιμότητά τους. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με το εάν Δήμαρχος είναι ο Α ή ο Β ή αν έχει γίνει με την προηγούμενη κυβέρνηση ή με την προ- προηγούμενη κυβέρνηση.
Η όλη μας προσπάθεια είναι να διαμορφώσουμε σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης ένα τέτοιο πλαίσιο λειτουργίας που να είναι αποδοτικό για τη νεολαία της χώρας μας, λαμβάνοντας υπόψη και το κόστος, το οποίο απαιτείται για αυτό, να είναι πραγματικά ουσιαστικό και να αποδίδει.
Σας ευχαριστώ.
Ευχαριστώ, κυρία Πρόεδρε.
Ευχαριστώ τον κ. Μουσουρούλη γιατί πέρα από την γραπτή ερώτηση, με την ερώτηση που κατέθεσε εδώ, μου δίνει την ευκαιρία να εξηγήσω περισσότερο την πολιτική που ακολουθούμε στο Υπουργείο Παιδείας σε σχέση με την δημιουργία νέων τμημάτων.
Το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνω είναι μια διευκρίνιση. Δεν ανεστάλη η λειτουργία του Τμήματος. Πρόκειται για μια πολιτική απόφαση, όπως είχα πει και στην γραπτή απάντηση, να μην λειτουργήσουν νέα Τμήματα στα Πανεπιστήμια.
Η απόφαση αυτή δεν ήταν μια εύκολη απόφαση. Και δεν ήταν εύκολη απόφαση γιατί πράγματι για πολλά από αυτά τα Τμήματα που είχαν προχωρήσει, κατά κάποιο τρόπο, και είχαν υπάρξει συζητήσεις, είναι γνωστό -και το ξέρουμε και εμείς- ότι υπάρχει ενδιαφέρον τόσο από τις τοπικές κοινωνίες και τους εκπροσώπους τους όσο και από τα Ιδρύματα στα οποία θα λειτουργούσαν τα Τμήματα αυτά.
Όμως πιστεύω ότι υπάρχουν μερικά βασικά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντήσει κανείς πριν αποφασίσει να προχωρήσει σε ίδρυση Τμημάτων. Και μεταξύ αυτών των ερωτημάτων είναι και το εξής: Λειτουργούν σήμερα στα Πανεπιστήμια 280 Τμήματα. Υπάρχουν άλλα 212, νομίζω, Τμήματα στα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Αναρωτιέται κανείς: αυτός ο μεγάλος αριθμός Τμημάτων τι έχει προσφέρει στη λειτουργία του Πανεπιστημίου, τι έχει προσφέρει στην ελληνική κοινωνία; Είναι αυτή η προσέγγιση εκείνη που θα βελτιώσει τη λειτουργία των Πανεπιστημίων και θα ανταποκριθεί στις προσδοκίες των τοπικών κοινωνιών;
Αν μου επιτρέπετε, θα απευθύνω και εγώ ένα ερώτημα: Τι είναι εκείνο το οποίο θα διαφοροποιούσε τη λειτουργία του Πανεπιστημίου Αιγαίου, εάν λειτουργούσε αυτό το Τμήμα; Οτιδήποτε είναι αυτό, αναρωτιέμαι -και θα απαντήσω στη δευτερολογία μου- αν θα μπορούσε να γίνει με έναν διαφορετικό τρόπο, χωρίς το υπερβολικό κόστος που προκαλεί στον κρατικό προϋπολογισμό η δημιουργία ενός Τμήματος.
Σας ευχαριστώ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Ροδούλα Ζήση): Ευχαριστούμε τον κύριο Υπουργό. Το λόγο έχει τώρα ο ερωτών Βουλευτής κ. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ: Ευχαριστώ πολύ, κυρία Πρόεδρε.
Κύριε Υπουργέ, λυπάμαι αλλά η απάντηση δεν με ικανοποιεί. Καταρχήν τα ερωτήματα αυτά πρέπει να τεθούν στον Πρύτανη, ο οποίος κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να είχε κληθεί από τον αγαπητό συνάδελφο του ΠΑΣΟΚ και Πρόεδρο της Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων να συζητήσει στρατηγικά θέματα και θέματα ανάπτυξης και πολιτικής του Πανεπιστημίου του Αιγαίου…….
ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ (Ροδούλα Ζήση): Ευχαριστούμε τον κύριο Μουσουρούλη.
Κύριε Υπουργέ, έχετε το λόγο για να απαντήσετε.
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΡΕΤΟΣ (Υφυπουργός Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων):
Νομίζω ότι η επιχειρηματολογία σας στηρίζεται στην υπόθεση ότι υπάρχουν άλλοι λόγοι εκτός από τους ουσιαστικούς εκπαιδευτικούς που προκάλεσαν αυτήν την απόφαση. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν υπάρχει κανείς άλλος.
Θα σας κάνω καταρχήν μια ερώτηση και στη συνέχεια θα κάνω μια τοποθέτηση για να δείτε πώς αντιμετωπίζουμε αυτό το θέμα. Υπάρχει χώρα στον κόσμο που ιδρύονται νέα Τμήματα; Εάν μπορείτε να μου εμφανίσετε μια χώρα από την πλουσιότερη έως την φτωχότερη που δημιουργούνται νέα Τμήματα, θα είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Υπάρχει χώρα στον κόσμο που δημιουργείται Πανεπιστήμιο με τροπολογία σε νόμο; Εάν υπάρχει μια τέτοια χώρα θα είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση. Θέλετε να σας πω λεπτομέρειες για ποιο Πανεπιστήμιο αναφέρομαι; Φαντάζομαι το ξέρετε.
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΟΥΣΟΥΡΟΥΛΗΣ: Ό,τι χρειάζεται να κλείσει…
ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΡΕΤΟΣ (Υφυπουργός Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων):
Μάλιστα δύο ή τέσσερις μέρες πριν από τις εκλογές.
Όσον αφορά την ουσία της εκπαίδευσης θα επαναλάβω κάτι που έχω πει και στους Πρυτάνεις: εάν θεωρούν ότι ένα γνωστικό αντικείμενο έχει ενδιαφέρον, η νομοθεσία επιτρέπει τη δημιουργία προγραμμάτων σπουδών, χωρίς να απαιτείται η ίδρυση νέου Τμήματος. Εάν επομένως ένα τέτοιο πρόγραμμα σπουδών έχει ενδιαφέρον για το Πανεπιστήμιο και για την ελληνική νεολαία, ας προχωρήσει το Πανεπιστήμιο να φτιάξει ένα πρόγραμμα σπουδών, όχι τμήμα που απαιτεί υποδομές, διοικητικό προσωπικό, νέους διδάσκοντες.
Τώρα για τα άλλα θέματα που είπατε ότι ακυρώθηκε κάποια δραστηριότητα, καμία δραστηριότητα δεν ακυρώνεται αν δεν υπάρχει λόγος, αν δηλαδή δεν έχει διαπιστωθεί ότι αυτή η δραστηριότητα δεν συνεισφέρει ουσιαστικά. Είναι φανερό. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο που θα πρέπει να επανεξετάσουμε όλες τις δραστηριότητες και τη σκοπιμότητά τους. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με το εάν Δήμαρχος είναι ο Α ή ο Β ή αν έχει γίνει με την προηγούμενη κυβέρνηση ή με την προ- προηγούμενη κυβέρνηση.
Η όλη μας προσπάθεια είναι να διαμορφώσουμε σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης ένα τέτοιο πλαίσιο λειτουργίας που να είναι αποδοτικό για τη νεολαία της χώρας μας, λαμβάνοντας υπόψη και το κόστος, το οποίο απαιτείται για αυτό, να είναι πραγματικά ουσιαστικό και να αποδίδει.
Σας ευχαριστώ.
Sunday, May 16, 2010
Η ομιλία μου στην 63η σύνοδο πρυτάνεων (Κως, 1/5/2010)
Κύριοι πρυτάνεις και αντιπρυτάνεις,
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Σας μεταφέρω και τον χαιρετισμό της Υπουργού, η οποία, λόγω των υποχρεώσεων στην Βουλή για το νομοσχέδιο, δεν μπόρεσε να έλθει.
Είναι μια ενδιαφέρουσα συγκυρία το ότι έχετε σήμερα την 63η σύνοδο. Συμβαίνει να θυμάμαι την 1η σύνοδο στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις διαβουλεύσεις που προηγήθηκαν. Θα ήταν χρήσιμη μια ιστορική αναδρομή στην περίοδο που πέρασε. Θα επανέλθω σύντομα με ένα σχόλιο.
Ζούμε την μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση που πέρασε η χώρα μας. Η κρίση αυτή αποτελεί, όμως, και ευκαιρία για τα πανεπιστήμια.
Αν κανείς δει ιστορικά την εξέλιξη των πανεπιστημίων διεθνώς, θα παρατηρήσει ότι όλες οι μεγάλες αλλαγές ήταν αποτέλεσμα μεγάλων κρίσεων. Και όχι μόνο αυτό. Σε μεγάλες κρίσεις, τα πανεπιστήμια αποτέλεσαν κινητήριο μοχλό υπέρβασης των κρίσεων. Σε άλλες περιόδους, η απαξίωση των πανεπιστημίων συνέβαλε στην δημιουργία κρίσεων.
Η ευρύτερη διεθνής οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε το 2008 συνετάραξε την λειτουργία των πανεπιστήμιων. Όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις γνωρίζουν τι έχει συμβεί. Η κρίση αυτή επηρέασε το ίδιο τα μεγάλα ιδιωτικά πανεπιστήμια όπως το Harvard, το Stanford και το Yale, αλλά και τα σημαντικότερα δημόσια όπως του Berkeley και του Sydney.
Πέρυσι, έγιναν διεθνείς συναντήσεις, όπου συζητήθηκε το μέλλον των πανεπιστημίων σε συνέχεια της κρίσης. Ήδη, πολλά πανεπιστήμια αλλάζουν φυσιογνωμία ώς αποτέλεσμα αυτής.
Ας έλθουμε στα δικά μας.
Μίλησα για ιστορική αναδρομή. Στο τέλος της δεκαετίας του ’80, όταν έγινε η πρώτη σύνοδος, μιλούσαμε για την σύνθεση των εκλεκτορικών σωμάτων και τις επιτροπές ερευνών. Σήμερα, συμβαίνει το ίδιο. Μιλάμε για τα ίδια πράγματα. Υπάρχουν, μάλιστα, τροπολογίες στην Βουλή για τα θέματα αυτά που εσείς ζητήσατε.
Στην 20ετία που μεσολάβησε, έγιναν προσπάθειες μεταρρυθμίσεων και απέτυχαν.
Τέτοιες αλλαγές επεδίωξαν χωρίς επιτυχία υπουργοί που παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα (Γιώργος Σουφλιάς, Γεράσιμος Αρσένης, Μαριέττα Γιαννάκου). Αιτία της αποτυχίας ήταν, κατά την γνώμη μου, η εσωστρέφεια των προσπαθειών αυτών. Γιατί η εσωστρέφεια μας εξωθεί να καταπιανόμαστε με τα τεχνικά προβλήματα του μικρόκοσμου που δημιουργήσαμε και να χάνουμε την ευρύτερη εικόνα, κάνοντας μικρορυθμίσεις/μερεμέτια αντί για τις δομικές αλλαγές που χρειάζονται.
Όπως είχε πει ο πρωθυπουργός σε ομιλία του στην Βουλή ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το ελληνικό πανεπιστήμιο όπως το ξέραμε έχει κλείσει τον κύκλο του.
Γιατί όμως αντίστοιχες προσπάθειες σε άλλες χώρες ήταν επιτυχείς;
Γιατί προσπάθησαν να δουν μακριά και να ακολουθήσουν πετυχημένες πρακτικές και όχι να πρωτοτυπήσουν. Και είτε θέλουμε να το παραδεχθούμε είτε όχι, οι πρακτικές αυτές έχουν σημειωθεί κυρίως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αυτές τις προσεγγίσεις χρησιμοποίησαν χώρες όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, και η Νορβηγία, για να αναφέρω μερικές.
Τα μικρά Γαλατικά χωριά που έχουν τον μαγικό ζωμό και μπορούν και αντιστέκονται και λειτουργούν με τους δικούς τους όρους, ανεξάρτητα από τον υπόλοιπο κόσμο, υπάρχουν μόνο στα κόμικς.
Ήρθε η ώρα για μια άλλη λειτουργία του πανεπιστημίου, για μία δομική αλλαγή, που θα βασίζεται στην αυτοτέλεια σε συνδυασμό με την κοινωνική λογοδοσία. Πριν αναφερθώ πιο εκτενώς σ’ αυτήν, θα θίξω μερικά επιμέρους θέματα και πολιτικές.
Έρευνα
Η ενσωμάτωση ΓΓΕΤ στο Παιδείας αποτελεί μια σημαντική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης. Στόχος είναι να οδηγηθούμε σε μια ουσιαστική πολιτική έρευνας που θα αλλάξει πλήρως την μέχρι σήμερα ακολουθούμενη πρακτική της απλής κατανομής χρημάτων. Διατυπώσεις όπως «χρειάζεται ζεστό χρήμα», «τα πανεπιστήμια έχουν στεγνώσει», σε σχέση με τα κονδύλια του ΕΠΕΑΕΚ δεν συνάδουν με πολιτική έρευνας. Έρευνα με όρους αγοράς δεν γίνεται. Δεν θα μοιράζουμε τριχίλιαρα, όπως έγινε με τις φωτιές.
Επίσης, η χρήση εξωτερικών αξιολογητών αποτελεί κυβερνητική επιλογή.
Στον Ηράκλειτο έγινε ήδη. Στον Θαλή θα πάμε ένα βήμα παραπέρα. Θα ζητηθεί περίληψη των προτάσεων που έχουν υποβληθεί στα αγγλικά σε ηλεκτρονική μορφή για να χρησιμοποιηθούν και ξένοι αξιολογητές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κατάλληλοι και αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα για να αξιολογήσουν ερευνητικές προτάσεις. Πρέπει, όμως, να ξεφύγουμε από την εσωστρέφεια και τα κριτήριά μας να ανταποκρίνονται στις διεθνείς πρακτικές. Φαντάζομαι ότι και σε άλλες χώρες –περιλαμβανομένων των περισσότερο «προηγμένων» ερευνητικά– υπάρχουν κατάλληλοι επιστήμονες για να αξιολογήσουν ερευνητικές προτάσεις. Παρ’ όλα αυτά ,όμως, ακολουθούν αυτήν την πρακτική. Πρέπει, επομένως, να ξεπεράσουμε εσωστρεφή συμπλέγματα.
Μου έκανε εντύπωση ότι, πριν από μερικούς μήνες, μου ζητήθηκε να αξιολογήσω ερευνητική πρόταση που είχε υποβληθεί στην Πορτογαλία. Πρόταση που είχε υποβληθεί στα αγγλικά και που όλα τα στοιχεία τόσο της πρότασης όσο και της αξιολόγησης γίνονται μέσω ιστοσελίδας. Δεν βλέπω γιατί η Ελλάδα πρέπει να υστερεί σε αυτό το σημείο.
Η ενσωμάτωση της έρευνας στο Υπουργείο Παιδείας επιτρέπει και άλλους προβληματισμούς πολιτικής. Ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις των ερευνητικών κέντρων με τα πανεπιστήμια; Πώς πρέπει να συνεργάζονται; Άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε συγχωνεύσεις ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων. Ποιοι λόγοι που τους οδήγησαν σε αυτή την απόφαση; Ποια ήταν τα αποτελέσματα;
Ο διαχωρισμός της έρευνας σε βασική και εφαρμοσμένη αποκτά όλο και λιγότερη σημασία – ιδιαίτερα, με την όλο και περισσότερο αυξανόμενη βαρύτητα που αποδίδεται στην διεπιστημονική έρευνα (interdisciplinarity). Άλλωστε, η βασική έρευνα έχει πολλές φορές οδηγήσει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε εξαιρετικά σημαντικά πρακτικά αποτελέσματα.
Αυτό στο οποίο πρέπει να επικεντρώνεται κανείς είναι η ποιότητα.
Πρέπει να μελετήσουμε με προσοχή και την σχέση έρευνας και βιομηχανίας/επιχειρήσεων. Να δούμε πώς μπορούμε να επιδιώξουμε την μεταφορά τεχνογνωσίας (technology transfer) με ταυτόχρονη προάσπιση της θεμελιώδους αποστολής του πανεπιστημίου να παράγει έρευνα χωρίς εξωτερικές δεσμεύσεις. Στο εξωτερικό, ολο και περισσότερο επιχειρήσεις/βιομηχανίες (πχ. Bell Labs, Microsoft Research) συνεργάζονται ή αναθέτουν ερευνητικά προγράμματα. Πώς μπορούμε να επιδιώξουμε το πανεπιστήμιο να προσφέρει το μέγιστο που μπορεί στην κοινωνία, πέραν του εκπαιδευτικού του έργου;
Αποκλειστικό κριτήριο για την χρηματοδότηση της έρευνας πρέπει να είναι η αριστεία. Χρειάζεται να χρηματοδοτούνται τολμηρές και φιλόδοξες προτάσεις, έστω και αν τα αναμενόμενα αποτελέσματα δεν είναι «σίγουρα».
Τέλος, πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία όπως προσπαθούν να κάνουν ξένοι εθνικοί ή και διεθνείς ερευνητικοί οργανισμοί όπως το NSF των ΗΠΑ και το ERC της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επί μέρους θέματα:
Συγγράμματα: Όπως γνωρίζετε, αποτελεί κυβερνητική πολιτική η αντικατάσταση του συστήματος συγγραμμάτων με το ψηφιακό βιβλίο.
Θα παρακαλούσα όπως η σύνοδος ορίσει μια επιτροπή για να συζητήσουμε τα θέματα που αφορούν τους συγγραφείς και την αποζημίωσή τους για τα συγγραφικά δικαιώματα.
Η ομοιομορφία στην εκπαίδευση: Πρέπει πλέον να ξεφύγουμε από την πρακτική αυτή. Διαχρονικά στην Ελλάδα εθεωρείτο ότι η ομοιομορφία εξασφαλίζει ισότητα ευκαιριών. Είναι βέβαιο ότι, ακόμα και αν αυτό ήταν αλήθεια μέχρι κάποια στιγμή, δεν συμβαίνει πλέον. Οι μελέτες δείχνουν όλο και περισσότερο ότι στις σχολές υψηλής ζήτησης γίνονται δεκτοί νέοι από οικογένειες που έχουν κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Πρέπει να δείξουμε την ευελιξία να προσαρμόσουμε το δόγμα των ίσων ευκαιριών –διότι πρέπει να είναι δόγμα – στις παρούσες συνθήκες. Μία πολιτική που ήταν προοδευτική πριν από 20 χρόνια δεν παραμένει απαραίτητα προοδευτική σήμερα. Δεν είναι τυχαίο που στην Γαλλία, όπου η ομοιομορφία αποτελούσε οδηγό στο όνομα της δημοκρατικής ισότητας, επικρατεί σήμερα έντονος προβληματισμός για τις στρεβλώσεις που αυτή πλέον δημιουργεί σήμερα.
Προχωρώντας και σε άλλα ζητήματα, νομίζω ότι αυτά μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες.
Η πρώτη κατηγορία αφορά προβλήματα, η επίλυση των οποίων εξαρτάται από την πολιτεία. Μεταξύ αυτών είναι θέματα που θέσατε εδώ, όπως π.χ. οι τετραετείς προγραμματισμοί, τα μεταπτυχιακά προγράμματα, οι νέες θέσεις διδασκόντων, ο χωροταξικός σχεδιασμός των ιδρυμάτων, τα επαγγελματικά δικαιώματα, η διάρκεια σπουδών, οι απονεμόμενοι τίτλοι κλπ. Όσα από αυτά έχουν οικονομική διάσταση θα εξετασθούν όταν σταθεροποιηθεί η οικονομική κατάσταση και έχουμε σαφή εικόνα των οικονομικών δυνατοτήτων του κράτους. Το θεσμικό τους μέρος θα αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο των αλλαγών που θα δρονολογηθούν.
Η δεύτερη κατηγορία αφορά προβλήματα, για την δημιουργία των οποίων την ευθύνη έχει η πολιτεία, αλλά καθοριστική συμβολή στην διόγκωσή τους είχαν και τα ίδια τα πανεπιστήμια. Για να αναφέρω μερικά παραδείγματα, μιλώ για την προσπάθεια αύξησης των μελών ΔΕΠ χωρίς να υφίστανται πραγματικές ανάγκες, την αλόγιστη συγκρότηση προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών (ο αριθμός των οποίων έχει φθάσει ήδη στα 511), και την αλόγιστη δημιουργία τμημάτων. Όλα τα πανεπιστήμια έκαναν προτάσεις για την δημιουργία νέων τμημάτων και κανένα -μα κανένα- δεν προχώρησε στην δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών που να είναι περισσότερο ευέλικτα και να έχουν μικρότερο κόστος. Και αυτό γιατί, ίσως, δεν υπήρχε το κίνητρο.
Η τρίτη κατηγορία αναφέρεται σε θέματα που δεν γνωρίζω αν τέθηκαν στην σύνοδό σας και αφορούν την ακαδημαϊκή δεοντολογία και κουλτούρα, αλλά και την διαφάνεια, και τα οποία αποτελούν αποκλειστικά εσωτερική υπόθεση των πανεπιστημίων, για τα οποία η κατάσταση δεν φαίνεται να είναι ικανοποιητική. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στον έλεγχο των εκλογών μελών ΔΕΠ (όχι μόνο στον έλεγχο νομιμότητας αλλά και στον έλεγχο της ουσίας και της ποιότητας των εκλογών), στην διαφάνεια της διαχείρισης των επιτροπών ερευνών, στην λογοκλοπή κλπ.
Θα κάνω, τέλος, μια αναφορά στις θητείες των πρυτανικών αρχών μια και τέθηκε αυτό το θέμα. Η ηγεσία του υπουργείου πήρε, από την αρχή, σαφή θέση για να μην δημιουργηθεί η καχυποψία ότι η θέση αυτή αφορά πρόσωπα. Πιστεύουμε ότι οι νομοθετικές ρυθμίσεις πρέπει να γίνονται όταν κανείς έχει να φέρει κάτι το νέο και το καλύτερο από αυτό που ισχύει και όχι απλά για να ακυρώσει μια ενέργεια των προκατόχων του. Και εμείς πιστεύουμε ότι αλλαγή στο θέμα αυτό πρέπει να γίνει όταν αποφασίσουμε ακριβώς τι περιμένουμε από την διοίκηση των πανεπιστημίων. Προς το παρόν, αυτό που αποφασίσαμε είναι η ηγεσία του υπουργείου να μην έχει την παραμικρή εμπλοκή στις εκλογές πρυτάνεων. Και αυτό το εφαρμόζουμε με συνέπεια. Ο ίδιος, αν και πανεπιστημιακός, δεν γνωρίζω καν ποιοι είναι υποψήφιοι στα διάφορα πανεπιστήμια. Για λόγους τάξεως, δεν έχω συναντήσει –και αποφεύγω να συναντήσω- οποιονδήποτε είναι ή έχει πρόθεση να είναι υποψήφιος.
Το παρόν και το μέλλον
Πολλοί έχουν διατυπώσει την άποψη ότι, για να είναι αποτελεσματική η οποιαδήποτε αλλαγή στην εκπαίδευση, πρέπει να είναι αποτέλεσμα ευρύτερης συναίνεσης.
Το 2007, υπήρξε μια τέτοια ευκαιρία που, δυστυχώς, χάθηκε. Όταν εσυζητείτο το νομοσχέδιο της τότε κυβέρνησης στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων, ο σημερινός πρωθυπουργός παρέστη στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων (ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο) και πρότεινε ένα λιτό σχέδιο νόμου που θα έδινε πλήρη αυτοτέλεια στα πανεπιστήμια με ταυτόχρονη κοινωνική λογοδοσία. Η τότε υπουργός και η κυβέρνηση απέρριψαν αυτή την πρόταση χωρίς καν να την συζητήσουν. Δυστυχώς, οδηγηθήκαμε και πάλι σε μια ακόμα αποτυχημένη μεταρρύθμιση, παρά τις μεγάλες κοινωνικές συγκρούσεις που προηγήθηκαν. Όπως και σε παλαιότερες περιπτώσεις, σπαταλήθηκε ένα τεράστιο κοινωνικό κεφάλιο «ανοχής» και δημιουργήθηκε μία σύγκρουση επι τη βάσει ζητημάτων που ήταν δευτερεούσης σημασίας – πράγμα που το απέδειξε και η συνέχεια.
Ας έλθουμε τώρα στο μέλλον. Έφτασε πια ο χρόνος να αφήσουμε οριστικά πίσω την εσωστρέφεια και την ανακύκλωση των προβλημάτων του παρελθόντος με επί μέρους ρυθμίσεις και αλλαγές διατάξεων.
Όπως έχει πει και η Υπουργός, μέχρι το τέλος Ιουνίου, θα ανακοινώσουμε τις κατευθύνσεις των δομικών αλλαγών που θα επιδιώξουμε για τα πανεπιστήμια.
Βάση των αλλαγών αυτών θα είναι η πρόταση Γ. Παπανδρέου του 2007, που περιλαμβάνεται και στο προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ για πλήρη αυτοτέλεια των πανεπιστημίων σε συνδυασμό με αξιολόγηση και κοινωνική λογοδοσία – πρόγραμμα, του οποίου την ευθύνη είχε η σημερινή υπουργός παιδείας.
Οι αλλαγές αυτές θα στηρίζονται στις εξής αρχές:
• Διαμόρφωση πλαισίου για μια νέα σχέση μεταξύ της πολιτείας και του πανεπιστημίου
• Προσδιορισμός των όρων και προϋποθέσεων που είναι απαραίτητοι για να απομακρυνθεί το πανεπιστήμιο από τον άμεσο έλεγχο της πολιτείας προς ένα σύστημα, όπου τα πανεπιστήμια θα απολαμβάνουν πλήρη αυτονομία με υποχρέωση απολογισμού των πεπραγμένων τους.
• Καθορισμός μιας δέσμης προτάσεων οι οποίες θα επιτρέπουν την δημιουργία αυτών των προϋποθέσεων μέσα στο πλαίσιο των υπαρχόντων περιορισμών του Συντάγματος για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Οι προτάσεις αυτές θα αναφέρονται:
• Σε ένα νέο μοντέλο διοίκησης, όπου η κοινωνία θα έχει μεγαλύτερη συμμετοχή στην στρατηγική ανάπτυξης των πανεπιστημίων.
• Σε νέα μορφή λειτουργίας, όπου τα ελληνικά πανεπιστήμια θα γίνουν αυτόνομα ιδρύματα και θα είναι υπεύθυνα απέναντι στην κοινωνία.
• Στην μεταφορά της πλήρους ευθύνης διαχείρισης των οικονομικών, συμπεριλαμβανομένης και της μισθοδοσίας ολοκλήρου του προσωπικού, στα ίδια τα πανεπιστήμια.
• Στον προσδιορισμό της σχέσης διδασκαλίας και έρευνας με κατεύθυνση την σύζευξη έρευνας και εκπαίδευσης.
• Στον καθορισμό της σχέσης μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας με στόχο την διασφάλιση του βασικού σκοπού του πανεπιστημίου για παραγωγή βασικής έρευνας, με ταυτόχρονη προαγωγή της μεταφοράς γνώσης/τεχνολογίας προς όφελος της κοινωνίας
Οι παραπάνω προϋποθέσεις πρέπει μεταξύ άλλων να συνεπάγονται:
• Την διαμόρφωση από κοινού προσυμφωνούμενων σκοπών (τόσο σε επίπεδο ιδρύματος όσο και σε επίπεδο τμημάτων) και τον καθορισμό συγκεκριμένων, επιτεύξιμων, μετρήσιμων επί μέρους στόχων, σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα για την πραγματοποίηση των σκοπών αυτών. Τέτοιοι μετρήσιμοι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον αριθμό των εισακτέων αλλά και των πτυχιούχων εντός της χρονικής περιόδου της διάρκειας των σπουδών, την απορροφητικότητα των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας μέσα σε συγκεκριμένο χρόνο από την απόκτηση του πτυχίου, τον αριθμό των αποτελεσματικών συνεργασιών και διασυνδέσεων στο πλαίσιο της ευρύτερης ακαδημαϊκής κοινότητας ή / και της κοινωνίας.
• Την αξιολόγηση από την πολιτεία ή από ανεξάρτητη αρχή της απόδοσης κάθε πανεπιστημίου με βάση συγκεκριμένες προγραμματικές συμφωνίες μεταξύ του πανεπιστημίου και της πολιτείας.
• Την δυνατότητα των πανεπιστημίων να αποφασίζουν σχετικά με την οργανωτική δομή και την διοίκηση του ιδρύματος, θέματα χρηματοδότησης, προσλήψεις προσωπικού και ακαδημαϊκά θέματα, εντελώς ανεξάρτητα από το κράτος- υπό ορισμένους ευρείς κανόνες και αρχές, η διερεύνηση των οποίων θα αποτελέσει μέρος του προβληματισμού.
Αυτά μπορούν να γίνουν μόνο σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια. Και αυτό θα κάνουμε, επιδιώκοντας μία γόνιμη ζύμωση με την ακαδημαϊκή κοινότητα και φυσικά την κοινωνία. Στο πλαίσιο, όμως, της ανωτέρω πολιτικής στρατηγικής. Διότι η κυβέρνηση δεν είναι τροχονόμος απόψεων, και στην πολιτική δεν νοείται να μιλάμε για tabula rasa. Υπάρχει πολιτική, την οποία ανέθεσαν οι πολίτες στην κυβέρνηση να υλοποιήσει στις περασμένες εκλογές.
Σας ευχαριστώ.
Σας ευχαριστώ για την πρόσκληση.
Σας μεταφέρω και τον χαιρετισμό της Υπουργού, η οποία, λόγω των υποχρεώσεων στην Βουλή για το νομοσχέδιο, δεν μπόρεσε να έλθει.
Είναι μια ενδιαφέρουσα συγκυρία το ότι έχετε σήμερα την 63η σύνοδο. Συμβαίνει να θυμάμαι την 1η σύνοδο στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τις διαβουλεύσεις που προηγήθηκαν. Θα ήταν χρήσιμη μια ιστορική αναδρομή στην περίοδο που πέρασε. Θα επανέλθω σύντομα με ένα σχόλιο.
Ζούμε την μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση που πέρασε η χώρα μας. Η κρίση αυτή αποτελεί, όμως, και ευκαιρία για τα πανεπιστήμια.
Αν κανείς δει ιστορικά την εξέλιξη των πανεπιστημίων διεθνώς, θα παρατηρήσει ότι όλες οι μεγάλες αλλαγές ήταν αποτέλεσμα μεγάλων κρίσεων. Και όχι μόνο αυτό. Σε μεγάλες κρίσεις, τα πανεπιστήμια αποτέλεσαν κινητήριο μοχλό υπέρβασης των κρίσεων. Σε άλλες περιόδους, η απαξίωση των πανεπιστημίων συνέβαλε στην δημιουργία κρίσεων.
Η ευρύτερη διεθνής οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε το 2008 συνετάραξε την λειτουργία των πανεπιστήμιων. Όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις γνωρίζουν τι έχει συμβεί. Η κρίση αυτή επηρέασε το ίδιο τα μεγάλα ιδιωτικά πανεπιστήμια όπως το Harvard, το Stanford και το Yale, αλλά και τα σημαντικότερα δημόσια όπως του Berkeley και του Sydney.
Πέρυσι, έγιναν διεθνείς συναντήσεις, όπου συζητήθηκε το μέλλον των πανεπιστημίων σε συνέχεια της κρίσης. Ήδη, πολλά πανεπιστήμια αλλάζουν φυσιογνωμία ώς αποτέλεσμα αυτής.
Ας έλθουμε στα δικά μας.
Μίλησα για ιστορική αναδρομή. Στο τέλος της δεκαετίας του ’80, όταν έγινε η πρώτη σύνοδος, μιλούσαμε για την σύνθεση των εκλεκτορικών σωμάτων και τις επιτροπές ερευνών. Σήμερα, συμβαίνει το ίδιο. Μιλάμε για τα ίδια πράγματα. Υπάρχουν, μάλιστα, τροπολογίες στην Βουλή για τα θέματα αυτά που εσείς ζητήσατε.
Στην 20ετία που μεσολάβησε, έγιναν προσπάθειες μεταρρυθμίσεων και απέτυχαν.
Τέτοιες αλλαγές επεδίωξαν χωρίς επιτυχία υπουργοί που παρέμειναν για μεγάλο χρονικό διάστημα (Γιώργος Σουφλιάς, Γεράσιμος Αρσένης, Μαριέττα Γιαννάκου). Αιτία της αποτυχίας ήταν, κατά την γνώμη μου, η εσωστρέφεια των προσπαθειών αυτών. Γιατί η εσωστρέφεια μας εξωθεί να καταπιανόμαστε με τα τεχνικά προβλήματα του μικρόκοσμου που δημιουργήσαμε και να χάνουμε την ευρύτερη εικόνα, κάνοντας μικρορυθμίσεις/μερεμέτια αντί για τις δομικές αλλαγές που χρειάζονται.
Όπως είχε πει ο πρωθυπουργός σε ομιλία του στην Βουλή ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το ελληνικό πανεπιστήμιο όπως το ξέραμε έχει κλείσει τον κύκλο του.
Γιατί όμως αντίστοιχες προσπάθειες σε άλλες χώρες ήταν επιτυχείς;
Γιατί προσπάθησαν να δουν μακριά και να ακολουθήσουν πετυχημένες πρακτικές και όχι να πρωτοτυπήσουν. Και είτε θέλουμε να το παραδεχθούμε είτε όχι, οι πρακτικές αυτές έχουν σημειωθεί κυρίως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αυτές τις προσεγγίσεις χρησιμοποίησαν χώρες όπως η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, και η Νορβηγία, για να αναφέρω μερικές.
Τα μικρά Γαλατικά χωριά που έχουν τον μαγικό ζωμό και μπορούν και αντιστέκονται και λειτουργούν με τους δικούς τους όρους, ανεξάρτητα από τον υπόλοιπο κόσμο, υπάρχουν μόνο στα κόμικς.
Ήρθε η ώρα για μια άλλη λειτουργία του πανεπιστημίου, για μία δομική αλλαγή, που θα βασίζεται στην αυτοτέλεια σε συνδυασμό με την κοινωνική λογοδοσία. Πριν αναφερθώ πιο εκτενώς σ’ αυτήν, θα θίξω μερικά επιμέρους θέματα και πολιτικές.
Έρευνα
Η ενσωμάτωση ΓΓΕΤ στο Παιδείας αποτελεί μια σημαντική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης. Στόχος είναι να οδηγηθούμε σε μια ουσιαστική πολιτική έρευνας που θα αλλάξει πλήρως την μέχρι σήμερα ακολουθούμενη πρακτική της απλής κατανομής χρημάτων. Διατυπώσεις όπως «χρειάζεται ζεστό χρήμα», «τα πανεπιστήμια έχουν στεγνώσει», σε σχέση με τα κονδύλια του ΕΠΕΑΕΚ δεν συνάδουν με πολιτική έρευνας. Έρευνα με όρους αγοράς δεν γίνεται. Δεν θα μοιράζουμε τριχίλιαρα, όπως έγινε με τις φωτιές.
Επίσης, η χρήση εξωτερικών αξιολογητών αποτελεί κυβερνητική επιλογή.
Στον Ηράκλειτο έγινε ήδη. Στον Θαλή θα πάμε ένα βήμα παραπέρα. Θα ζητηθεί περίληψη των προτάσεων που έχουν υποβληθεί στα αγγλικά σε ηλεκτρονική μορφή για να χρησιμοποιηθούν και ξένοι αξιολογητές. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κατάλληλοι και αξιόλογοι επιστήμονες στην Ελλάδα για να αξιολογήσουν ερευνητικές προτάσεις. Πρέπει, όμως, να ξεφύγουμε από την εσωστρέφεια και τα κριτήριά μας να ανταποκρίνονται στις διεθνείς πρακτικές. Φαντάζομαι ότι και σε άλλες χώρες –περιλαμβανομένων των περισσότερο «προηγμένων» ερευνητικά– υπάρχουν κατάλληλοι επιστήμονες για να αξιολογήσουν ερευνητικές προτάσεις. Παρ’ όλα αυτά ,όμως, ακολουθούν αυτήν την πρακτική. Πρέπει, επομένως, να ξεπεράσουμε εσωστρεφή συμπλέγματα.
Μου έκανε εντύπωση ότι, πριν από μερικούς μήνες, μου ζητήθηκε να αξιολογήσω ερευνητική πρόταση που είχε υποβληθεί στην Πορτογαλία. Πρόταση που είχε υποβληθεί στα αγγλικά και που όλα τα στοιχεία τόσο της πρότασης όσο και της αξιολόγησης γίνονται μέσω ιστοσελίδας. Δεν βλέπω γιατί η Ελλάδα πρέπει να υστερεί σε αυτό το σημείο.
Η ενσωμάτωση της έρευνας στο Υπουργείο Παιδείας επιτρέπει και άλλους προβληματισμούς πολιτικής. Ποιες πρέπει να είναι οι σχέσεις των ερευνητικών κέντρων με τα πανεπιστήμια; Πώς πρέπει να συνεργάζονται; Άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει σε συγχωνεύσεις ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων. Ποιοι λόγοι που τους οδήγησαν σε αυτή την απόφαση; Ποια ήταν τα αποτελέσματα;
Ο διαχωρισμός της έρευνας σε βασική και εφαρμοσμένη αποκτά όλο και λιγότερη σημασία – ιδιαίτερα, με την όλο και περισσότερο αυξανόμενη βαρύτητα που αποδίδεται στην διεπιστημονική έρευνα (interdisciplinarity). Άλλωστε, η βασική έρευνα έχει πολλές φορές οδηγήσει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε εξαιρετικά σημαντικά πρακτικά αποτελέσματα.
Αυτό στο οποίο πρέπει να επικεντρώνεται κανείς είναι η ποιότητα.
Πρέπει να μελετήσουμε με προσοχή και την σχέση έρευνας και βιομηχανίας/επιχειρήσεων. Να δούμε πώς μπορούμε να επιδιώξουμε την μεταφορά τεχνογνωσίας (technology transfer) με ταυτόχρονη προάσπιση της θεμελιώδους αποστολής του πανεπιστημίου να παράγει έρευνα χωρίς εξωτερικές δεσμεύσεις. Στο εξωτερικό, ολο και περισσότερο επιχειρήσεις/βιομηχανίες (πχ. Bell Labs, Microsoft Research) συνεργάζονται ή αναθέτουν ερευνητικά προγράμματα. Πώς μπορούμε να επιδιώξουμε το πανεπιστήμιο να προσφέρει το μέγιστο που μπορεί στην κοινωνία, πέραν του εκπαιδευτικού του έργου;
Αποκλειστικό κριτήριο για την χρηματοδότηση της έρευνας πρέπει να είναι η αριστεία. Χρειάζεται να χρηματοδοτούνται τολμηρές και φιλόδοξες προτάσεις, έστω και αν τα αναμενόμενα αποτελέσματα δεν είναι «σίγουρα».
Τέλος, πρέπει να μειωθεί η γραφειοκρατία όπως προσπαθούν να κάνουν ξένοι εθνικοί ή και διεθνείς ερευνητικοί οργανισμοί όπως το NSF των ΗΠΑ και το ERC της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επί μέρους θέματα:
Συγγράμματα: Όπως γνωρίζετε, αποτελεί κυβερνητική πολιτική η αντικατάσταση του συστήματος συγγραμμάτων με το ψηφιακό βιβλίο.
Θα παρακαλούσα όπως η σύνοδος ορίσει μια επιτροπή για να συζητήσουμε τα θέματα που αφορούν τους συγγραφείς και την αποζημίωσή τους για τα συγγραφικά δικαιώματα.
Η ομοιομορφία στην εκπαίδευση: Πρέπει πλέον να ξεφύγουμε από την πρακτική αυτή. Διαχρονικά στην Ελλάδα εθεωρείτο ότι η ομοιομορφία εξασφαλίζει ισότητα ευκαιριών. Είναι βέβαιο ότι, ακόμα και αν αυτό ήταν αλήθεια μέχρι κάποια στιγμή, δεν συμβαίνει πλέον. Οι μελέτες δείχνουν όλο και περισσότερο ότι στις σχολές υψηλής ζήτησης γίνονται δεκτοί νέοι από οικογένειες που έχουν κοινωνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα. Πρέπει να δείξουμε την ευελιξία να προσαρμόσουμε το δόγμα των ίσων ευκαιριών –διότι πρέπει να είναι δόγμα – στις παρούσες συνθήκες. Μία πολιτική που ήταν προοδευτική πριν από 20 χρόνια δεν παραμένει απαραίτητα προοδευτική σήμερα. Δεν είναι τυχαίο που στην Γαλλία, όπου η ομοιομορφία αποτελούσε οδηγό στο όνομα της δημοκρατικής ισότητας, επικρατεί σήμερα έντονος προβληματισμός για τις στρεβλώσεις που αυτή πλέον δημιουργεί σήμερα.
Προχωρώντας και σε άλλα ζητήματα, νομίζω ότι αυτά μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες.
Η πρώτη κατηγορία αφορά προβλήματα, η επίλυση των οποίων εξαρτάται από την πολιτεία. Μεταξύ αυτών είναι θέματα που θέσατε εδώ, όπως π.χ. οι τετραετείς προγραμματισμοί, τα μεταπτυχιακά προγράμματα, οι νέες θέσεις διδασκόντων, ο χωροταξικός σχεδιασμός των ιδρυμάτων, τα επαγγελματικά δικαιώματα, η διάρκεια σπουδών, οι απονεμόμενοι τίτλοι κλπ. Όσα από αυτά έχουν οικονομική διάσταση θα εξετασθούν όταν σταθεροποιηθεί η οικονομική κατάσταση και έχουμε σαφή εικόνα των οικονομικών δυνατοτήτων του κράτους. Το θεσμικό τους μέρος θα αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο των αλλαγών που θα δρονολογηθούν.
Η δεύτερη κατηγορία αφορά προβλήματα, για την δημιουργία των οποίων την ευθύνη έχει η πολιτεία, αλλά καθοριστική συμβολή στην διόγκωσή τους είχαν και τα ίδια τα πανεπιστήμια. Για να αναφέρω μερικά παραδείγματα, μιλώ για την προσπάθεια αύξησης των μελών ΔΕΠ χωρίς να υφίστανται πραγματικές ανάγκες, την αλόγιστη συγκρότηση προγραμμάτων μεταπτυχιακών σπουδών (ο αριθμός των οποίων έχει φθάσει ήδη στα 511), και την αλόγιστη δημιουργία τμημάτων. Όλα τα πανεπιστήμια έκαναν προτάσεις για την δημιουργία νέων τμημάτων και κανένα -μα κανένα- δεν προχώρησε στην δημιουργία νέων προγραμμάτων σπουδών που να είναι περισσότερο ευέλικτα και να έχουν μικρότερο κόστος. Και αυτό γιατί, ίσως, δεν υπήρχε το κίνητρο.
Η τρίτη κατηγορία αναφέρεται σε θέματα που δεν γνωρίζω αν τέθηκαν στην σύνοδό σας και αφορούν την ακαδημαϊκή δεοντολογία και κουλτούρα, αλλά και την διαφάνεια, και τα οποία αποτελούν αποκλειστικά εσωτερική υπόθεση των πανεπιστημίων, για τα οποία η κατάσταση δεν φαίνεται να είναι ικανοποιητική. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στον έλεγχο των εκλογών μελών ΔΕΠ (όχι μόνο στον έλεγχο νομιμότητας αλλά και στον έλεγχο της ουσίας και της ποιότητας των εκλογών), στην διαφάνεια της διαχείρισης των επιτροπών ερευνών, στην λογοκλοπή κλπ.
Θα κάνω, τέλος, μια αναφορά στις θητείες των πρυτανικών αρχών μια και τέθηκε αυτό το θέμα. Η ηγεσία του υπουργείου πήρε, από την αρχή, σαφή θέση για να μην δημιουργηθεί η καχυποψία ότι η θέση αυτή αφορά πρόσωπα. Πιστεύουμε ότι οι νομοθετικές ρυθμίσεις πρέπει να γίνονται όταν κανείς έχει να φέρει κάτι το νέο και το καλύτερο από αυτό που ισχύει και όχι απλά για να ακυρώσει μια ενέργεια των προκατόχων του. Και εμείς πιστεύουμε ότι αλλαγή στο θέμα αυτό πρέπει να γίνει όταν αποφασίσουμε ακριβώς τι περιμένουμε από την διοίκηση των πανεπιστημίων. Προς το παρόν, αυτό που αποφασίσαμε είναι η ηγεσία του υπουργείου να μην έχει την παραμικρή εμπλοκή στις εκλογές πρυτάνεων. Και αυτό το εφαρμόζουμε με συνέπεια. Ο ίδιος, αν και πανεπιστημιακός, δεν γνωρίζω καν ποιοι είναι υποψήφιοι στα διάφορα πανεπιστήμια. Για λόγους τάξεως, δεν έχω συναντήσει –και αποφεύγω να συναντήσω- οποιονδήποτε είναι ή έχει πρόθεση να είναι υποψήφιος.
Το παρόν και το μέλλον
Πολλοί έχουν διατυπώσει την άποψη ότι, για να είναι αποτελεσματική η οποιαδήποτε αλλαγή στην εκπαίδευση, πρέπει να είναι αποτέλεσμα ευρύτερης συναίνεσης.
Το 2007, υπήρξε μια τέτοια ευκαιρία που, δυστυχώς, χάθηκε. Όταν εσυζητείτο το νομοσχέδιο της τότε κυβέρνησης στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων, ο σημερινός πρωθυπουργός παρέστη στην επιτροπή μορφωτικών υποθέσεων (ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο) και πρότεινε ένα λιτό σχέδιο νόμου που θα έδινε πλήρη αυτοτέλεια στα πανεπιστήμια με ταυτόχρονη κοινωνική λογοδοσία. Η τότε υπουργός και η κυβέρνηση απέρριψαν αυτή την πρόταση χωρίς καν να την συζητήσουν. Δυστυχώς, οδηγηθήκαμε και πάλι σε μια ακόμα αποτυχημένη μεταρρύθμιση, παρά τις μεγάλες κοινωνικές συγκρούσεις που προηγήθηκαν. Όπως και σε παλαιότερες περιπτώσεις, σπαταλήθηκε ένα τεράστιο κοινωνικό κεφάλιο «ανοχής» και δημιουργήθηκε μία σύγκρουση επι τη βάσει ζητημάτων που ήταν δευτερεούσης σημασίας – πράγμα που το απέδειξε και η συνέχεια.
Ας έλθουμε τώρα στο μέλλον. Έφτασε πια ο χρόνος να αφήσουμε οριστικά πίσω την εσωστρέφεια και την ανακύκλωση των προβλημάτων του παρελθόντος με επί μέρους ρυθμίσεις και αλλαγές διατάξεων.
Όπως έχει πει και η Υπουργός, μέχρι το τέλος Ιουνίου, θα ανακοινώσουμε τις κατευθύνσεις των δομικών αλλαγών που θα επιδιώξουμε για τα πανεπιστήμια.
Βάση των αλλαγών αυτών θα είναι η πρόταση Γ. Παπανδρέου του 2007, που περιλαμβάνεται και στο προεκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ για πλήρη αυτοτέλεια των πανεπιστημίων σε συνδυασμό με αξιολόγηση και κοινωνική λογοδοσία – πρόγραμμα, του οποίου την ευθύνη είχε η σημερινή υπουργός παιδείας.
Οι αλλαγές αυτές θα στηρίζονται στις εξής αρχές:
• Διαμόρφωση πλαισίου για μια νέα σχέση μεταξύ της πολιτείας και του πανεπιστημίου
• Προσδιορισμός των όρων και προϋποθέσεων που είναι απαραίτητοι για να απομακρυνθεί το πανεπιστήμιο από τον άμεσο έλεγχο της πολιτείας προς ένα σύστημα, όπου τα πανεπιστήμια θα απολαμβάνουν πλήρη αυτονομία με υποχρέωση απολογισμού των πεπραγμένων τους.
• Καθορισμός μιας δέσμης προτάσεων οι οποίες θα επιτρέπουν την δημιουργία αυτών των προϋποθέσεων μέσα στο πλαίσιο των υπαρχόντων περιορισμών του Συντάγματος για την επίτευξη του στόχου αυτού.
Οι προτάσεις αυτές θα αναφέρονται:
• Σε ένα νέο μοντέλο διοίκησης, όπου η κοινωνία θα έχει μεγαλύτερη συμμετοχή στην στρατηγική ανάπτυξης των πανεπιστημίων.
• Σε νέα μορφή λειτουργίας, όπου τα ελληνικά πανεπιστήμια θα γίνουν αυτόνομα ιδρύματα και θα είναι υπεύθυνα απέναντι στην κοινωνία.
• Στην μεταφορά της πλήρους ευθύνης διαχείρισης των οικονομικών, συμπεριλαμβανομένης και της μισθοδοσίας ολοκλήρου του προσωπικού, στα ίδια τα πανεπιστήμια.
• Στον προσδιορισμό της σχέσης διδασκαλίας και έρευνας με κατεύθυνση την σύζευξη έρευνας και εκπαίδευσης.
• Στον καθορισμό της σχέσης μεταξύ πανεπιστημίων και βιομηχανίας με στόχο την διασφάλιση του βασικού σκοπού του πανεπιστημίου για παραγωγή βασικής έρευνας, με ταυτόχρονη προαγωγή της μεταφοράς γνώσης/τεχνολογίας προς όφελος της κοινωνίας
Οι παραπάνω προϋποθέσεις πρέπει μεταξύ άλλων να συνεπάγονται:
• Την διαμόρφωση από κοινού προσυμφωνούμενων σκοπών (τόσο σε επίπεδο ιδρύματος όσο και σε επίπεδο τμημάτων) και τον καθορισμό συγκεκριμένων, επιτεύξιμων, μετρήσιμων επί μέρους στόχων, σε συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα για την πραγματοποίηση των σκοπών αυτών. Τέτοιοι μετρήσιμοι στόχοι μπορεί να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τον αριθμό των εισακτέων αλλά και των πτυχιούχων εντός της χρονικής περιόδου της διάρκειας των σπουδών, την απορροφητικότητα των πτυχιούχων στην αγορά εργασίας μέσα σε συγκεκριμένο χρόνο από την απόκτηση του πτυχίου, τον αριθμό των αποτελεσματικών συνεργασιών και διασυνδέσεων στο πλαίσιο της ευρύτερης ακαδημαϊκής κοινότητας ή / και της κοινωνίας.
• Την αξιολόγηση από την πολιτεία ή από ανεξάρτητη αρχή της απόδοσης κάθε πανεπιστημίου με βάση συγκεκριμένες προγραμματικές συμφωνίες μεταξύ του πανεπιστημίου και της πολιτείας.
• Την δυνατότητα των πανεπιστημίων να αποφασίζουν σχετικά με την οργανωτική δομή και την διοίκηση του ιδρύματος, θέματα χρηματοδότησης, προσλήψεις προσωπικού και ακαδημαϊκά θέματα, εντελώς ανεξάρτητα από το κράτος- υπό ορισμένους ευρείς κανόνες και αρχές, η διερεύνηση των οποίων θα αποτελέσει μέρος του προβληματισμού.
Αυτά μπορούν να γίνουν μόνο σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια. Και αυτό θα κάνουμε, επιδιώκοντας μία γόνιμη ζύμωση με την ακαδημαϊκή κοινότητα και φυσικά την κοινωνία. Στο πλαίσιο, όμως, της ανωτέρω πολιτικής στρατηγικής. Διότι η κυβέρνηση δεν είναι τροχονόμος απόψεων, και στην πολιτική δεν νοείται να μιλάμε για tabula rasa. Υπάρχει πολιτική, την οποία ανέθεσαν οι πολίτες στην κυβέρνηση να υλοποιήσει στις περασμένες εκλογές.
Σας ευχαριστώ.
To ΒΗΜΑ και οι αναμνήσεις από τις εξετάσεις
Μου ζήτησαν από το ΒΗΜΑ να γράψω κάτι που θυμάμαι από τις εξετάσεις για το πανεπιστήμιο για το κυριακάτικο φύλλο.
Χρειάζεται μια διόρθωση στο κείμενο που δημοσιεύθηκε. Εξετάσεις έδωσα το 1967 (και όχι το 1974, όπως γράφτηκε).
Παραθέτω και το πλήρες κείμενο που έδωσα, γιατί αυτό που δημοσιεύθηκε είναι κάπως διαφοροποιήμενο.
Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που έδινα εξετάσεις. Δύσκολο να θυμάμαι λεπτομέρειες. Yπάρχει, όμως, ένα κρίσιμο σημείο που δεν έχω ξεχάσει.
Ηταν η πίεση που ένοιωθα - όχι απλώς να πετύχω στις εξετάσεις, αλλά να περάσω στο Μαθηματικό της Αθήνας. Αυτό ήταν για μένα πολύ σημαντικό, όχι μόνο γιατί μου άρεσαν τα μαθηματικά, αλλά και γιατί, χωρίς μια υποτροφία που μπορούσα να πάρω συγκεκριμένα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για σπουδές στα μαθηματικά, δεν θα είχα την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσω. Η εμπειρία εκείνη, όμως, με δίδαξε κάτι που πάντα έχω στο μυαλό μου. Ότι πρέπει να δίνουμε στους νέους εναλλακτικές ευκαιρίες που να επιτρέπουν την κοινωνική κινητικότητα χωρίς στεγανά.
Θέλω να συμβάλλω, ώστε οι νέοι να μην νοιώθουν το συναίσθημα που ένοιωσα εγώ, όταν έμενε μισή ώρα στην τελευταία μου εξέταση και πίστευα ότι η λύση ή μη του προβλήματος που απέμενε να απαντήσω ήταν καθοριστικής σημασίας. Σήμαινε την διαφορά ανάμεσα στο να γυρίσω για πάντα στα Κύθηρα ή στο να προσπαθήσω να χαράξω ένα νέο δρόμο στην ζωή μου αξιοποιώντας τις όποιες ικανότητες είχα, χωρίς να περιορίζομαι από την έλλειψη εναλλακτικών ευκαιριών λόγω οικονομικών περιορισμών.
Ευτυχώς, διατήρησα την ψυχραιμία μου. (Τελικά, αποδείχθηκε ότι ήμουν μάλλον πολύ αυστηρός στην αυτοαξιολόγησή μου και ότι δεν είχα ανάγκη αυτής της απάντησης. Αυτό όμως μικρή σημασία έχει. Το σημαντικό είναι το δίδαγμα που απεκόμισα).
Χρειάζεται μια διόρθωση στο κείμενο που δημοσιεύθηκε. Εξετάσεις έδωσα το 1967 (και όχι το 1974, όπως γράφτηκε).
Παραθέτω και το πλήρες κείμενο που έδωσα, γιατί αυτό που δημοσιεύθηκε είναι κάπως διαφοροποιήμενο.
Έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που έδινα εξετάσεις. Δύσκολο να θυμάμαι λεπτομέρειες. Yπάρχει, όμως, ένα κρίσιμο σημείο που δεν έχω ξεχάσει.
Ηταν η πίεση που ένοιωθα - όχι απλώς να πετύχω στις εξετάσεις, αλλά να περάσω στο Μαθηματικό της Αθήνας. Αυτό ήταν για μένα πολύ σημαντικό, όχι μόνο γιατί μου άρεσαν τα μαθηματικά, αλλά και γιατί, χωρίς μια υποτροφία που μπορούσα να πάρω συγκεκριμένα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών για σπουδές στα μαθηματικά, δεν θα είχα την οικονομική δυνατότητα να σπουδάσω. Η εμπειρία εκείνη, όμως, με δίδαξε κάτι που πάντα έχω στο μυαλό μου. Ότι πρέπει να δίνουμε στους νέους εναλλακτικές ευκαιρίες που να επιτρέπουν την κοινωνική κινητικότητα χωρίς στεγανά.
Θέλω να συμβάλλω, ώστε οι νέοι να μην νοιώθουν το συναίσθημα που ένοιωσα εγώ, όταν έμενε μισή ώρα στην τελευταία μου εξέταση και πίστευα ότι η λύση ή μη του προβλήματος που απέμενε να απαντήσω ήταν καθοριστικής σημασίας. Σήμαινε την διαφορά ανάμεσα στο να γυρίσω για πάντα στα Κύθηρα ή στο να προσπαθήσω να χαράξω ένα νέο δρόμο στην ζωή μου αξιοποιώντας τις όποιες ικανότητες είχα, χωρίς να περιορίζομαι από την έλλειψη εναλλακτικών ευκαιριών λόγω οικονομικών περιορισμών.
Ευτυχώς, διατήρησα την ψυχραιμία μου. (Τελικά, αποδείχθηκε ότι ήμουν μάλλον πολύ αυστηρός στην αυτοαξιολόγησή μου και ότι δεν είχα ανάγκη αυτής της απάντησης. Αυτό όμως μικρή σημασία έχει. Το σημαντικό είναι το δίδαγμα που απεκόμισα).
Οι στόχοι τη Ευρώπης για το 2020 και οι προβληματισμοί στις ΗΠΑ
Εκπροσώπησα της Ελλάδα την Τρίτη στο συμβούλιο υπουργών παιδείας της ΕΕ. Συζητήθηκαν οι στόχοι για το 2020. Ενας από αυτούς είναι το 40% των ατόμων ηλικίας 28-34 ετών το 2020 να έχουν πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Παρά το επιστημονικό μου αντικείμενο, έχω επιφυλάξεις κατά πόσον απλοί ποσοστικοί στόχοι μπορούν να βελτιώσουν το επίπεδο εκπαίδευσης.
Ταυτόχρονα, διαβάζω ένα άρθρο στους NYT με τίτλο Plan B: Skip College, στο οποίο αμφισβητείται η από μακρού εδραιωμένη άποψη στις ΗΠΑ υπέρ μιας κατά το δυνατόν μαζικότερη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κρίνοντας από την αποτελεσματικότητά της. Το άρθρο υποστηρίζει ότι ποσοστό μικρότερο από 50% όσων άρχισαν τετραετή προγράμματα σπουδών που οδηγούν σε μπάτσελορ θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους σε 6 χρόνια, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του υπουργείου παιδείας των ΗΠΑ. Στο άρθρο δίνεται έμφαση σε απόψεις επιστημόνων που υποστηρίζουν την ανάγκη για εναλλακτικές σπουδές βραχύτερης διάρκειας.
Τα διλήμματα και τα επιχειρήματα των διαφορετικών απόψεων έχουν ενδιαφέρον. Οι επιλογές δεν είναι εύκολες.
Ταυτόχρονα, διαβάζω ένα άρθρο στους NYT με τίτλο Plan B: Skip College, στο οποίο αμφισβητείται η από μακρού εδραιωμένη άποψη στις ΗΠΑ υπέρ μιας κατά το δυνατόν μαζικότερη τριτοβάθμιας εκπαίδευσης κρίνοντας από την αποτελεσματικότητά της. Το άρθρο υποστηρίζει ότι ποσοστό μικρότερο από 50% όσων άρχισαν τετραετή προγράμματα σπουδών που οδηγούν σε μπάτσελορ θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους σε 6 χρόνια, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του υπουργείου παιδείας των ΗΠΑ. Στο άρθρο δίνεται έμφαση σε απόψεις επιστημόνων που υποστηρίζουν την ανάγκη για εναλλακτικές σπουδές βραχύτερης διάρκειας.
Τα διλήμματα και τα επιχειρήματα των διαφορετικών απόψεων έχουν ενδιαφέρον. Οι επιλογές δεν είναι εύκολες.
Friday, May 14, 2010
Tuesday, May 11, 2010
Εξετάσεις ΤΕΕ
Τελείωσαν χθες οι εξετάσεις των ΤΕΕ.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιτροπή των εξετάσεων, τους εκπαιδευτικούς και το διοικητικό προσωπικό για την συμμετοχή τους και την προσπάθεια που κατέβαλαν για να γίνουν ομαλά οι εξετάσεις. Χαρακτηριστικό της επιτυχίας τους ήταν ότι δεν απασχόλησαν τα ΜΜΕ.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιτροπή των εξετάσεων, τους εκπαιδευτικούς και το διοικητικό προσωπικό για την συμμετοχή τους και την προσπάθεια που κατέβαλαν για να γίνουν ομαλά οι εξετάσεις. Χαρακτηριστικό της επιτυχίας τους ήταν ότι δεν απασχόλησαν τα ΜΜΕ.
Sunday, May 09, 2010
Η ομιλία μου στην Βουλή (5/5/10)
Κύριε Πρόεδρε,
Είναι γνωστό, και δεν χρειάζεται να το επαναλάβω, ότι η χώρα περνά μια πολύ μεγάλη κρίση. Κάνω την επισήμανση αυτή στην αρχή της τοποθέτησής μου για να τονίσω ότι όσοι παρακολουθούν τα εκπαιδευτικά πράγματα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, και όσοι παρακολουθούν την ιστορία της εκπαίδευσης γνωρίζουν ότι, διεθνώς, οι μεγαλύτερες τομές στην εκπαίδευση έχουν γίνει αμέσως μετά από μεγάλες κρίσεις. Επίσης, θα γνωρίζουν ότι -και αντίστροφα- πολλές από τις κρίσεις οφείλονται σε προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, θα πρέπει να πω ότι, πέρα από τις επισημάνσεις που έχουν γίνει για τα προβλήματα στην χώρα μας, είναι γνωστό ότι και σε πολλές χώρες και με πολύ καλά εκπαιδευτικά συστήματα παρατηρούνται προβλήματα, διαφορετικής όμως μορφής.
Ειδικά για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, αν διάβασε κανείς τους NEW YORK TIMES πριν από μερικές μέρες, θα έβλεπε ότι ουσιαστικό πρόβλημα αντιμετωπίζει η πολιτεία της Νέας Υόρκης όπου, παρά το ότι η μέχρι σήμερα πρακτική είναι δύο επισκέψεις επιθεωρητού τον χρόνο σε ώρα διδασκαλίας, αντιλαμβάνονται ότι αυτή η πρακτική δεν αποδίδει και προχωρούν σε περισσότερο ουσιαστικές διαδικασίες.
Κατά την γνώμη μου, τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό μας σύστημα οφείλονται στην εσωστρέφεια.
Δεν νομίζω να υπάρχει εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο κανείς συναντά όρους όπως αυτούς που συζητάμε σήμερα: μόρια, απόσπαση, μετάθεση ή αριθμό εκλεκτόρων σε εκλεκτορικά σώματα για τα πανεπιστήμια.
Δυστυχώς, πρέπει να κινηθούμε μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που δεν επιτρέπει τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να μπορεί να προχωρά σε κατευθύνσεις που κινούνται τα εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς. Ο λόγος είναι ότι έχουν ευτελισθεί ουσιαστικές διαδικασίες όπως η συνέντευξη και δεν έχουν πλέον αξιοπιστία. Έτσι, αναγκαζόμαστε να ποσοτικοποιούμε όλες τις διαδικασίες.
Και βέβαια, σωστά νομίζω έχει αναφερθεί ότι, όταν οδηγείται κανείς σε μία λογική μορίων, θα υπάρχουν αδικίες. Και υπάρχουν και άλλες αδικίες που έχουν επισημανθεί σε αυτήν την αίθουσα ή άλλες στρεβλές καταστάσεις.
Μπορώ να σας αναφέρω μερικές:
Η βαθμολογία του πτυχίου: Από μελέτες που είχα κάνει πριν από χρόνια, είχα παρατηρήσει ότι σε πολλά πανεπιστημιακά τμήματα ο μέσος όρος πτυχίου ήταν έξι η επτά, ενώ σε παιδαγωγικά τμήματα ήταν 9 ή 9,50.
Το διδακτορικό. Το διδακτορικό του Χάρβαρντ με το διδακτορικό - πρέπει να βρω μία χώρα που να μην θίξω κάποιον- του Ισλαμαμπάντ για παράδειγμα, δεν είναι το ίδιο. Παίρνει όμως τα ίδια μόρια ως διδακτορικό. Γιατί τα μόρια είναι ισοπεδωτικά.
Γιατί, όμως, οδηγούμεθα εκεί; Γιατί έχουμε απαξιώσει πρακτικές, οι οποίες είναι προφανώς καταλληλότερες; Είναι αδόκιμο να επιλέγονται δάσκαλοι και καθηγητές χωρίς να έχει συζητήσει κάποιος μαζί τους και να έχει αξιολογήσει την προσωπικότητά τους. Δυστυχώς, η συνέντευξη απαξιώθηκε. Και απαξιώθηκε για λόγους που όλοι γνωρίζουμε.
Θα τεθεί ενδεχομένως το ερώτημα «ωραία, το νομοσχέδιο αυτό λύνει όλα τα προβλήματα;». Δεν το ισχυρίζεται κανείς αυτό. Κάνει, όμως, σημαντικά βήματα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά. Θα πάρω ένα παράδειγμα. Ο διαγωνισμός των εκπαιδευτικών. Όσοι έχουν διατελέσει Υπουργοί είτε Υφυπουργοί Παιδείας ή όσοι είχαν εμπλακεί με τα θέματα του Υπουργείου Παιδείας, θα θυμούνται ότι κάθε χρόνο διορίζονταν τρεις, πέντε, έξι χιλιάδες εκπαιδευτικοί και ήταν επιτυχία του Υπουργού, δηλαδή αποτέλεσμα της προσωπικής του σχέσης με τον Πρωθυπουργό να εξασφαλίσει έναν μεγαλύτερο αριθμό διορισμών.
Και πώς καθοριζόταν ο αριθμός αυτός; Με τι κριτήρια; Συνήθως ανάλογα με το πλήθος των ενδιαφερομένων για διορισμό στις διάφορες ειδικότητες. Χωρίς καμία απολύτως αντίληψη ή διαδικασία που να προσδιορίζει πραγματικές ανάγκες.
Εγώ θα πω ένα πράγμα, για το οποίο δεν έχω στοιχεία, αλλά θα προσπαθήσω να βρω. Πόσοι από τους γυμναστές που είναι διορισμένοι, γυμνάζουν - δηλαδή κάνουν γυμναστική σε παιδιά; Πιστεύω ότι, αν όλοι οι γυμναστές που είναι διορισμένοι γύμναζαν μαθητές, θα ήμαστε ο καλύτερα γυμνασμένος λαός. Δεν είναι αυτή η εικόνα που υπάρχει- νομίζω.
Να πάρω ένα άλλο θέμα, που επίσης εθίγη εδώ. Το θέμα του μέντορα. Έκανε μία πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση ο Πρόεδρος ο κ. Πολύδωρας και θα έλεγα το εξής. Στο εξωτερικό αποτελεί μια πάγια πρακτική. Και χρησιμοποιείται ακριβώς η Ελληνική λέξη. Εμείς είχαμε ξεχάσει και την λέξη αλλά και την εφαρμογή της. Χρειάστηκε να έλθει η Υπουργός και η Υφυπουργός, η κ. Διαμαντοπούλου και η κ. Χριστοφιλοπούλου, για να επαναφέρουν μία τόσο σωστή πρακτική. Εμείς, λοιπόν, συζητάμε τώρα εάν ο μέντωρ θα κάνει το άλφα, ή το βήτα. Ο μέντωρ θα κάνει αυτό που κάνει ο μέντωρ.
Πρέπει να σας πω την προσωπική μου εμπειρία. Από όσα πανεπιστήμια πέρασα στο εξωτερικό, ανεξάρτητα από πόσα χρόνια πείρα είχα, είχα κάποιον δίπλα μου ή συμβούλευα εγώ κάποιον. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι αυτός ο άνθρωπος μου επιβάλλει - ούτε εγώ ποτέ επέβαλα κάτι - και ποτέ δεν ρώτησα ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο ο μέντορας λειτουργεί σε κάθε χώρα και αν θα επηρεάσει την αξιολόγησή μου ή όχι. Υπάρχει η ουσία και υπάρχουν και λεπτομέρειες. Ο νόμος καθορίζει την ουσία.
Επειδή δεν έχω χρόνο, θα κάνω μόνο μια σύντομη αναφορά στο θέμα των τριών ετών παραμονής στον τόπο πρώτου διορισμού. Θα πω μία εμπειρία μου. Είχα πάει προ μηνών στη Θεσσαλονίκη. Οι μαθητές είχαν κατάληψη. Τους ζήτησα να μπούμε σε μία αίθουσα και να μιλήσουμε χωρίς κανέναν από τους δασκάλους τους. Ξέρετε ποιο ήταν το θέμα που μου έθιξαν εντονότερα; Ότι αλλάζουν τόσο συχνά οι δάσκαλοί τους, που δεν προλαβαίνουν να τους γνωρίσουν. Όταν κανείς, λοιπόν, αγνοεί αυτό το πράγμα και θεωρεί, ότι απλώς η παρουσία κάποιου εκπαιδευτικού σε σχολείο είναι επαρκής, αγνοεί την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Είναι γνωστό, και δεν χρειάζεται να το επαναλάβω, ότι η χώρα περνά μια πολύ μεγάλη κρίση. Κάνω την επισήμανση αυτή στην αρχή της τοποθέτησής μου για να τονίσω ότι όσοι παρακολουθούν τα εκπαιδευτικά πράγματα, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, και όσοι παρακολουθούν την ιστορία της εκπαίδευσης γνωρίζουν ότι, διεθνώς, οι μεγαλύτερες τομές στην εκπαίδευση έχουν γίνει αμέσως μετά από μεγάλες κρίσεις. Επίσης, θα γνωρίζουν ότι -και αντίστροφα- πολλές από τις κρίσεις οφείλονται σε προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, θα πρέπει να πω ότι, πέρα από τις επισημάνσεις που έχουν γίνει για τα προβλήματα στην χώρα μας, είναι γνωστό ότι και σε πολλές χώρες και με πολύ καλά εκπαιδευτικά συστήματα παρατηρούνται προβλήματα, διαφορετικής όμως μορφής.
Ειδικά για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, αν διάβασε κανείς τους NEW YORK TIMES πριν από μερικές μέρες, θα έβλεπε ότι ουσιαστικό πρόβλημα αντιμετωπίζει η πολιτεία της Νέας Υόρκης όπου, παρά το ότι η μέχρι σήμερα πρακτική είναι δύο επισκέψεις επιθεωρητού τον χρόνο σε ώρα διδασκαλίας, αντιλαμβάνονται ότι αυτή η πρακτική δεν αποδίδει και προχωρούν σε περισσότερο ουσιαστικές διαδικασίες.
Κατά την γνώμη μου, τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το εκπαιδευτικό μας σύστημα οφείλονται στην εσωστρέφεια.
Δεν νομίζω να υπάρχει εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο κανείς συναντά όρους όπως αυτούς που συζητάμε σήμερα: μόρια, απόσπαση, μετάθεση ή αριθμό εκλεκτόρων σε εκλεκτορικά σώματα για τα πανεπιστήμια.
Δυστυχώς, πρέπει να κινηθούμε μέσα σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Ένα πλαίσιο που δεν επιτρέπει τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος, ώστε να μπορεί να προχωρά σε κατευθύνσεις που κινούνται τα εκπαιδευτικά συστήματα διεθνώς. Ο λόγος είναι ότι έχουν ευτελισθεί ουσιαστικές διαδικασίες όπως η συνέντευξη και δεν έχουν πλέον αξιοπιστία. Έτσι, αναγκαζόμαστε να ποσοτικοποιούμε όλες τις διαδικασίες.
Και βέβαια, σωστά νομίζω έχει αναφερθεί ότι, όταν οδηγείται κανείς σε μία λογική μορίων, θα υπάρχουν αδικίες. Και υπάρχουν και άλλες αδικίες που έχουν επισημανθεί σε αυτήν την αίθουσα ή άλλες στρεβλές καταστάσεις.
Μπορώ να σας αναφέρω μερικές:
Η βαθμολογία του πτυχίου: Από μελέτες που είχα κάνει πριν από χρόνια, είχα παρατηρήσει ότι σε πολλά πανεπιστημιακά τμήματα ο μέσος όρος πτυχίου ήταν έξι η επτά, ενώ σε παιδαγωγικά τμήματα ήταν 9 ή 9,50.
Το διδακτορικό. Το διδακτορικό του Χάρβαρντ με το διδακτορικό - πρέπει να βρω μία χώρα που να μην θίξω κάποιον- του Ισλαμαμπάντ για παράδειγμα, δεν είναι το ίδιο. Παίρνει όμως τα ίδια μόρια ως διδακτορικό. Γιατί τα μόρια είναι ισοπεδωτικά.
Γιατί, όμως, οδηγούμεθα εκεί; Γιατί έχουμε απαξιώσει πρακτικές, οι οποίες είναι προφανώς καταλληλότερες; Είναι αδόκιμο να επιλέγονται δάσκαλοι και καθηγητές χωρίς να έχει συζητήσει κάποιος μαζί τους και να έχει αξιολογήσει την προσωπικότητά τους. Δυστυχώς, η συνέντευξη απαξιώθηκε. Και απαξιώθηκε για λόγους που όλοι γνωρίζουμε.
Θα τεθεί ενδεχομένως το ερώτημα «ωραία, το νομοσχέδιο αυτό λύνει όλα τα προβλήματα;». Δεν το ισχυρίζεται κανείς αυτό. Κάνει, όμως, σημαντικά βήματα για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα αυτά. Θα πάρω ένα παράδειγμα. Ο διαγωνισμός των εκπαιδευτικών. Όσοι έχουν διατελέσει Υπουργοί είτε Υφυπουργοί Παιδείας ή όσοι είχαν εμπλακεί με τα θέματα του Υπουργείου Παιδείας, θα θυμούνται ότι κάθε χρόνο διορίζονταν τρεις, πέντε, έξι χιλιάδες εκπαιδευτικοί και ήταν επιτυχία του Υπουργού, δηλαδή αποτέλεσμα της προσωπικής του σχέσης με τον Πρωθυπουργό να εξασφαλίσει έναν μεγαλύτερο αριθμό διορισμών.
Και πώς καθοριζόταν ο αριθμός αυτός; Με τι κριτήρια; Συνήθως ανάλογα με το πλήθος των ενδιαφερομένων για διορισμό στις διάφορες ειδικότητες. Χωρίς καμία απολύτως αντίληψη ή διαδικασία που να προσδιορίζει πραγματικές ανάγκες.
Εγώ θα πω ένα πράγμα, για το οποίο δεν έχω στοιχεία, αλλά θα προσπαθήσω να βρω. Πόσοι από τους γυμναστές που είναι διορισμένοι, γυμνάζουν - δηλαδή κάνουν γυμναστική σε παιδιά; Πιστεύω ότι, αν όλοι οι γυμναστές που είναι διορισμένοι γύμναζαν μαθητές, θα ήμαστε ο καλύτερα γυμνασμένος λαός. Δεν είναι αυτή η εικόνα που υπάρχει- νομίζω.
Να πάρω ένα άλλο θέμα, που επίσης εθίγη εδώ. Το θέμα του μέντορα. Έκανε μία πολύ ενδιαφέρουσα παρατήρηση ο Πρόεδρος ο κ. Πολύδωρας και θα έλεγα το εξής. Στο εξωτερικό αποτελεί μια πάγια πρακτική. Και χρησιμοποιείται ακριβώς η Ελληνική λέξη. Εμείς είχαμε ξεχάσει και την λέξη αλλά και την εφαρμογή της. Χρειάστηκε να έλθει η Υπουργός και η Υφυπουργός, η κ. Διαμαντοπούλου και η κ. Χριστοφιλοπούλου, για να επαναφέρουν μία τόσο σωστή πρακτική. Εμείς, λοιπόν, συζητάμε τώρα εάν ο μέντωρ θα κάνει το άλφα, ή το βήτα. Ο μέντωρ θα κάνει αυτό που κάνει ο μέντωρ.
Πρέπει να σας πω την προσωπική μου εμπειρία. Από όσα πανεπιστήμια πέρασα στο εξωτερικό, ανεξάρτητα από πόσα χρόνια πείρα είχα, είχα κάποιον δίπλα μου ή συμβούλευα εγώ κάποιον. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ότι αυτός ο άνθρωπος μου επιβάλλει - ούτε εγώ ποτέ επέβαλα κάτι - και ποτέ δεν ρώτησα ποιο είναι το νομοθετικό πλαίσιο με το οποίο ο μέντορας λειτουργεί σε κάθε χώρα και αν θα επηρεάσει την αξιολόγησή μου ή όχι. Υπάρχει η ουσία και υπάρχουν και λεπτομέρειες. Ο νόμος καθορίζει την ουσία.
Επειδή δεν έχω χρόνο, θα κάνω μόνο μια σύντομη αναφορά στο θέμα των τριών ετών παραμονής στον τόπο πρώτου διορισμού. Θα πω μία εμπειρία μου. Είχα πάει προ μηνών στη Θεσσαλονίκη. Οι μαθητές είχαν κατάληψη. Τους ζήτησα να μπούμε σε μία αίθουσα και να μιλήσουμε χωρίς κανέναν από τους δασκάλους τους. Ξέρετε ποιο ήταν το θέμα που μου έθιξαν εντονότερα; Ότι αλλάζουν τόσο συχνά οι δάσκαλοί τους, που δεν προλαβαίνουν να τους γνωρίσουν. Όταν κανείς, λοιπόν, αγνοεί αυτό το πράγμα και θεωρεί, ότι απλώς η παρουσία κάποιου εκπαιδευτικού σε σχολείο είναι επαρκής, αγνοεί την ουσία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Subscribe to:
Posts (Atom)
Posts
