Kansas City shuffle και οι νόμοι για τα ελληνικά πανεπιστήμια

Tweet

1. Το διεθνές περιβάλλον

Τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια είχαν εδραιωθεί σύμφωνα με  ένα μοντέλο λειτουργίας τελείως αποκομμένης από τα υπόλοιπα δρώμενα στην κοινωνία. Για τον λόγο αυτό, οι διοικήσεις του εκλέγονταν από τους ίδιους τους καθηγητές, οι εσωτερικές τους διαδικασίες καθορίζονταν από τους καθηγητές, οι φοιτητές επιλέγονταν από τους καθηγητές και ο κάθε καθηγητής ήταν παντοδύναμος σε ένα μικρό δικό του χώρο που ήταν η έδρα.

Το μοντέλο αυτό διαφοροποιήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η κοινωνία έπαιζε πολύ μεγαλύτερο ρόλο στον τρόπο λειτουργίας του πανεπιστημίου. Κορυφαία επιλογή στο μοντέλο αυτό του πανεπιστημίου ήταν η ύπαρξη συμβουλίου διοίκησης με μέλη μη πανεπιστημιακούς που επόπτευε την λειτουργία και καθόριζε τη στρατηγική του πανεπιστημίου σε συνεργασία πάντοτε με τους καθηγητές του.

Σκοπός της ανάρτησης αυτής δεν είναι ούτε να αναλύσει τις δύο αυτές διαφορετικές προσεγγίσεις λειτουργίας του πανεπιστημίου, ούτε να σταθεί στα θετικά και αρνητικά της καθε μιάς από αυτές. Αυτό άλλωστε έχει γίνει από πολλούς ειδικούς και ερευνητές στον διεθνή χώρο, αλλά και σε συζητήσεις που έχουν γίνει στο εσωτερικό της χώρας μας.

Ένα πράγμα είναι βέβαιο: το δεύτερο μοντέλο φαίνεται να επικρατεί πλέον σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου και όλο και περισσότερα πανεπιστήμια και εθνικές νομοθεσίες υιοθετούν, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, την προσέγγιση αυτή.

Στην Ευρώπη, εκτός από τις χώρες που παραδοσιακά είναι πρωτοπόρες σε αλλαγές στην εκπαίδευση, όπως η Ολλανδία, η Δανία, η Σουηδία κ.λ.π., που εδώ και χρόνια έχουν υιοθετήσει το μοντέλο αυτό, τελευταία, ακόμα και άκρως συντηρητικές χώρες όσο αφορά τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, όπως η Πορτογαλία, η Γαλλία και η Γερμανία υιοθετούν σταδιακά την κατεύθυνση αυτή.

2. Η κατάσταση στην Ελλάδα και η νέα προσέγγιση του 2009

Στην χώρα μας μέχρι το 2009, οι συζητήσεις για το πανεπιστήμιο εστιάζονταν σε εσωστρεφή ερωτήματα που δεν απασχολούσαν καμία άλλη χώρα στον κόσμο. Π.χ. τον βαθμό συμμετοχής των φοιτητών στην εκλογή του Πρύτανη και των υπολοίπων οργάνων του πανεπιστημίου, την ανάγκη ή μη ύπαρξης πανεπιστημιακού ασύλου, την συγκρότηση των εκλεκτορικών σωμάτων για τις εκλογές καθηγητών, τους έλεγχοι νομιμότητας των εκλογών των καθηγητών κ.λ.π.

Το 2009, η κυβέρνηση Παπανδρέου έθεσε το θέμα σε τελείως διαφορετική βάση. Κεντρικό σημείο της νέας προσέγγισης ήταν η προσπάθεια να αξιοποιηθούν οι εμπειρίες από τα καλύτερα δημόσια πανεπιστήμια του κόσμου στις χώρες με τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Για τον λόγο αυτό, πριν προχωρήσει σε νομοθετικές ρυθμίσεις, συγκρότησε μία διεθνή επιτροπή με καταξιωμένες προσωπικότητες στον διεθνή χώρο, από όλες τις ηπείρους και από τα πανεπιστήμια με την μεγαλύτερη επιτυχή πορεία τα τελευταία χρόνια. Η επιτροπή αποτελείτο από εννέα μέλη (η σύνθεση της επιτροπής είναι εδώ). Η επιτροπή υπέβαλε το πόρισμά της τον Φεβρουάριου του 2011 (το πόρισμα είναι εδώ στα Αγγλικά και εδώ στα ελληνικά).

Με βάση το πόρισμα αυτό, τις συζητήσεις και τις ανταλλαγές απόψεων που προηγήθηκαν, ένα εκτενή και ουσιαστικό διάλογο, καθώς και τις αρχές λειτουργίας των περισσοτέρων πανεπιστημίων του κόσμου που προανέφερα, διαμορφώθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για τον νέο τρόπο λειτουργίας των πανεπιστημίων της χώρας.

Οι βασικές αρχές στις οποίες στηρίχθηκε η νέα αυτή προσπάθεια ήταν η αλλαγή του μοντέλου διοίκησης με την καθιέρωση συμβουλίου διοίκησης από εξωτερικά μέλη και την επιλογή από αυτά του πρυτάνεως του πανεπιστημίου και στην συνέχεια των κοσμητόρων μετά από διεθνή προκήρυξη και αξιολόγηση των υποψηφιοτήτων. Αυτό σε συνδυασμό με την πλήρη αυτοτέλεια των πανεπιστημίων, με κανόνες όμως κοινωνικής λογοδοσίας που θα ήταν εφαρμόσιμοι και αποτελεσματικοί.

3. Ο νόμος 4009/11

Τον Ιούλιο του 2011, κατατέθηκε τελικά στην Βουλή από την κυβέρνηση το σχέδιο νόμου. Το σχέδιο αυτό είχε ήδη αρκετές και ουσιώδεις διαφοροποιήσεις από τον βασικό σκελετό που είχε διαμορφωθεί, κυρίως στα εξής σημεία: η πλειοψηφία των μελών του συμβουλίου, σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, θα προερχόταν από καθηγητές του πανεπιστημίου, οι οποίοι στην συνέχεια θα εξέλεγαν την μειοψηφία των εξωτερικών μελών. Η αυτοτέλεια του πανεπιστημίου περιορίστηκε σημαντικά με την καθιέρωση ενός πανίσχυρου οργάνου ελέγχου της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (Α.ΔΙ.Π.). Η μισθοδοσία των καθηγητών και του προσωπικού του πανεπιστημίου δεν μεταφέρθηκε στο πανεπιστήμιο, αλλά εξακολούθησε να αφορά το κεντρικό κράτος. Τέλος, δεν καθιερώθηκε το κουπόνι του φοιτητή που θα αποτελούσε τον κινητήριο μοχλό για τον ανταγωνισμό των πανεπιστημίων και την δυνατότητα των φοιτητών να επιλέγουν το ίδρυμα στο οποίο θα σπουδάσουν.

Οι αλλαγές αυτές απονεύρωσαν ουσιαστικά σημεία του αρχικού σχεδιασμού. Διατηρήθηκαν όμως στον νόμο οι υπόλοιπες δομικές καινοτομίες που αφορούσαν αυτή καθεαυτή ύπαρξη του συμβουλίου διοίκησης, την επιλογή του πρύτανη και των κοσμητόρων με ανταγωνιστικές και όχι εκλογικές διαδικασίες, την κατάργηση των θυλάκων εξουσίας με την μορφή των τμημάτων που υφίστατο μέχρι τότε και πολλές άλλες σημαντικές και ουσιώδεις αλλαγές που αποτελούσαν τομές για την ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά ήταν ήδη καθιερωμένες πρακτικές στα περισσότερα μέρη του κόσμου.

Για την ψήφιση του νόμου –και προκειμένου να επιτευχθεί η συναίνεση με την ΝΔ, έγινε ένας ακόμα ακρωτηρισμός του αρχικού σχεδίου. Η επιλογή του πρύτανη από το Συμβούλιο μετά από διεθνή προκήρυξη, αντικαταστάθηκε με εκλογή του από τους καθηγητές. 

4. Ο χρόνος που μεσολάβησε από την ψήφιση του νόμου

Από την ψήφιση του νόμου μεσολάβησε περίπου ένας χρόνος στην διάρκεια του οποίου η Αννα Διαμαντοπούλου έκανε πολλές προσπάθειες για την εφαρμογή του στα κρίσιμα σημεία του. Αντίστοιχες ήταν οι προσπάθειες από πλευράς των διοικήσεων των πανεπιστημίων για την μη υλοποίηση των διατάξεων αυτών. Οι δεύτερες βρήκαν σημαντική υποστήριξη από τους υπουργούς που διαδέχθηκαν την Α. Διαμαντοπούλου στο Υπουργείο Παιδείας (τον πρώην πρύτανη Γ. Μπαμπινιώτη και την υπηρεσιακή υπουργό Α. Ε. Κιάου). Η αντίδραση αυτή ήταν αναμενόμενη δεδομένου ότι τα πανεπιστήμια είναι παραδοσιακά ένας από τους συντηρητικότερους θεσμούς της κοινωνίας. Εντυπωσιακή όμως ήταν και η στήριξη της κοινωνίας στις αλλαγές αυτές.

5. Η Νέα Κυβέρνηση και οι τροπολογίες ΣΥΡΙΖΑ-ΔΗΜΑΡ

Μεσολάβησαν οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις και σχηματίσθηκε η νέα κυβέρνηση. Τα δύο από τα κόμματα που αποτελούν την νέα κυβέρνηση ήταν και οι βασικοί υποστηρικτές του ψηφισθέντος το 2011 νόμου. Η νέα κυβέρνηση έρχεται σήμερα και, με την σύμφωνη γνώμη των τριών κομμάτων που την αποτελούν, καταθέτει τροπολογίες που ουσιαστικά υιοθετούν όλες τις απόψεις των διοικήσεων των πανεπιστημίων και μεταλλάσσουν οριστικά και τελειωτικά την βασική δομή των αλλαγών, όπως αυτή είχε αρχικά σχεδιασθεί. Με τις τροπολογίες αυτές εξασθενεί ακόμη περισσότερο το συμβούλιο διοίκησης, οι κοσμήτορες εκλέγονται από τους διδάσκοντες στα πανεπιστήμια, επανέρχεται το τμήμα ως αυτοτελής διοικητική μονάδα του πανεπιστημίου κ.λ.π. Επιτυγχάνεται έτσι ο οριστικός ενταφιασμός της προσπάθειας που ξεκίνησε το 2009.

Οι προτεινόμενες αλλαγές έχουν δύο πλευρές. Η μια αφορά την ουσία της λειτουργίας του πανεπιστημίου και η άλλη αφορά την πολιτική. Όσον αφορά την ουσία, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν ψηφισθούν οι προτεινόμενες αλλαγές, το πανεπιστήμιο επανέρχεται στην μορφή και την λειτουργία που είχε πριν από το 2009. Κατά τους διοικούντες τα πανεπιστήμια, αυτό δεν είναι αρνητικό. Δεν είμαι βέβαιος ότι αυτή είναι και η άποψη της κοινωνίας.

6. Τα κόμματα της Συγκυβέρνησης και η πολιτική τους για τα Πανεπιστήμια

Η πολιτική διάσταση όμως έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ υποστήριζαν όλο αυτό το διάστημα ότι ο νόμος θα εφαρμοσθεί και ότι αν διαπιστωθούν δυσλειτουργίες, θα διορθωθούν στην πορεία. Φαίνεται όμως, ότι υιοθέτησαν πλήρως την άποψη του τρίτου κυβερνητικού εταίρου, δηλαδή της ΔΗΜΑΡ, ότι οι αλλαγές αυτές πρέπει να γίνουν πριν καν εφαρμοσθεί ο ψηφισθείς νόμος. Επομένως, η ΔΗΜΑΡ – που πρέπει να θυμίσουμε ότι είχε καταψηφίσει τον νόμο – επέβαλε πλήρως τις απόψεις της, απόψεις που συμπίπτουν με αυτές του ΣΥΡΙΖΑ.

 Όσον αφορά τη ΝΔ, θα μπορούσε να κάνει κανείς την εξής διαπίστωση. Με τις προτεινόμενες αλλαγές, παρότι υιοθετεί την πλήρη ανατροπή των όσων ψήφισε πριν από ένα χρόνο, ικανοποιεί το εκλογικό της ακροατήριο, αφού ουσιαστικά με τις προτεινόμενες αλλαγές επανερχόμαστε στον «νόμο Γιαννάκου» που είχε ψηφίσει η ΝΔ την προηγούμενη φορά που ήταν μονοκομματική κυβέρνηση. Όχι μόνο αυτό, αλλά έχει εν τω μεταξύ καταφέρει, χωρίς να είναι στην κυβέρνηση, να δει να θεσμοθετούνται και τις δύο ρυθμίσεις που δεν κατάφερε να "περασει" την προηγούμενη φορά που ήταν κυβέρνηση: την κατάργηση του ασύλου και τον περιορισμό της συμμετοχής των φοιτητών. Πλήρης δηλαδή εφαρμογή του προγράμματος της, είτε ήταν στην κυβέρνηση, είτε δεν ήταν.

Το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον: Πέτυχε, χωρίς μεγάλο πολιτικό κόστος (αντίθετα, με πολιτικό όφελος θα έλεγα) να ψηφιστεί με ευρεία πλειοψηφία στην Βουλή (πάνω από 2/3 πράγμα πρωτοφανές) μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές στην δομή του κράτους και στον δυσκολότερο ίσως τομέα, αυτόν των πανεπιστημίων. Μια αλλαγή από τις λίγες που πιστώθηκαν σ’ αυτό στην κατεύθυνση των διαρθρωτικών αλλαγών που τόσο ανάγκη έχει η χώρα. Το ΠΑΣΟΚ λοιπόν έρχεται σήμερα και αποδέχεται την πλήρη κατεδάφιση του νομοθετήματος αυτού –πριν καν εφαρμοστεί- για λόγους που δεν είναι εύκολα εξηγήσιμοι.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι αυτά έχει η πολιτική. Καμία αντίρρηση. Γι’ αυτό όμως και οι πολίτες αντιμετωπίζουν τους πολιτικούς με τον τρόπο που τους αντιμετωπίζουν. Δυστυχώς, φαίνεται οτι με τετρακομματική (τουλάχιστον) συναίνεση και βουλιάζουμε και δεν αλλάζουμε.

Επίλογος

Στο φιλμ του 2006 “Lucky number Slevin” η υπόθεση εξελίσσεται γύρω από ένα “Kansas City shuffle”. Όπως λέει ο πρωταγωνιστής του έργου Bruce Willis, το «Kansas City shuffle συμβαίνει όταν, ενώ όλοι κοιτάζουν προς μια κατεύθυνση, εσύ πηγαίνεις προς την αντίθετη».

OpenGov: Οι προτάσεις μου τον Δεκέμβρη του 2010 για την καλύτερη εφαρμογή του

Tweet

Με αφορμή την συζήτηση που προκάλεσαν οι παρεμβάσεις μου για το opengov, παραθέτω τα κυριότερα σημεία των προτάσεων που υπέβαλα στα τέλη του 2010 για την βελτίωση της διαδικασίας με βάση την εμπειρία ενός χρόνου από την πρώτη εφαρμογή του.

Χρησιμοποιώντας την εμπειρία του πρώτου έτους της εφαρμογής της Ανοιχτής Διακυβέρνησης για την επιλογή υποψηφίων για την πλήρωση των κυβερνητικών θέσεων, προτείνω τα ακόλουθα:

• Η πρόσκληση για κάθε θέση να παραμένει ανοικτή για τουλάχιστον δύο εβδομάδες.
• Να υπάρχει αναλυτική περιγραφή των προσόντων που απαιτούνται για κάθε θέση, πριν προκηρυχθεί, όχι μόνο τυπικών αλλά και πολιτικών.
• Να γίνεται ρητή μνεία του μισθού για κάθε θέση που προκηρύσσεται μαζί με τυχόν πρόσθετες παροχές που τον συνοδεύουν.
•  Οι ενδιαφερόμενοι, εκτός από το βιογραφικό, να έχουν την επιλογή να αναρτήσουν ένα σύντομο βίντεο στο οποίο θα εξηγούν το ενδιαφέρον τους για την θέση και γιατί πιστεύουν ότι είναι κατάλληλοι γι’ αυτήν.
• Να ακολουθεί μια αξιολόγηση των βιογραφικών των υποψηφίων από τους αξιολογητές πάνω σε κριτήρια που θα καθοριστούν. Τα κριτήρια αυτά θα είναι μετρήσιμα, βασισμένα  στα βιογραφικά που θα υποβληθούν (Προηγούμενη εμπειρία σε ηγετικές διοικητικές θέσεις, εξακρίβωση προτέρων επιτευγμάτων (ιστορικό) εμπειρία και τα προσόντα που σχετίζονται με την ιδιαίτερη φύση της θέσης εργασίας, π.χ. όπως αποδεικνύεται από ακαδημαϊκά προσόντα ή προηγούμενη εμπειρία, ξένες γλώσσες κ.λπ.).
• Διαμόρφωση περιορισμένης λίστας (short list) των κορυφαίων υποψηφίων.
• Διαβούλευση του γραφείου του Π/Θ με τον Υπουργό που προίσταται της θέσης για την λήψη απόφασης ως προς το ποιοί θα κληθούν σε συνέντευξη (όχι περισσότεροι από 2 έως 4 υποψήφιοι).
• Συνέντευξη με τους  υποψηφίους αυτούς από το γραφείο του Π/Θ και τον εμπλεκόμενο Υπουργό (ή συνεργάτη του).
• Αν η μονάδα για την οποία το άτομο που θα επιλεγεί είναι στην ευθύνη ενός/μίας Υφυπουργού, αυτός/αυτή πρέπει να είναι αυτός/αυτή που θα εμπλέκεται στην διαδικασία επιλογής. Ο Υπουργός θα έχει πάντα το δικαίωμα της συγκατάθεσης (right of consent).

Για το πρόσωπο που θα επιλεγεί θα πρέπει επιπροσθέτως να γίνεται:
- Εξονυχιστικό “background check” (Επαφές με όλους τους πρώην εργοδότες, διερεύνηση των λόγων παραίτησης ή απόλυσης από προηγούμενες θέσεις), διερεύνηση πιθανών λόγων ακαταλληλότητας για την θέση.

• Σε περίπτωση ομοφωνίας, η επιλογή προχωρά αυτόματα. Σε περίπτωση διαφωνίας, υποβάλλεται σημείωμα στον Πρωθυπουργό.
• Ο επιλεγησόμενος υποψήφιος δεν διορίζεται αυτόματα. Το βιογραφικό του αναρτάται στο διαδίκτυο για μια εβδομάδα για πιθανά σχόλια ή αντιρρήσεις (κάτι σαν ανοικτή δημόσια ακρόαση).
• Για όλους όσους είναι στις τελικές λίστες, συντάσσεται μια λίστα κριτηρίων σύμφωνα με την οποία ξέρουν ότι θα αξιολογηθούν μετά από κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα παραμονής στην θέση. Ορισμένα από τα κριτήρια είναι μετρήσιμα κριτήρια και στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν εντός έξι μηνών.
• Τα επιθυμητά προσόντα για κάθε θέση γίνονται δημόσια γνωστά.

Κατά την γνώμη μου, ο υποψήφιος  που θα επιλεγεί θα πρέπει να έχει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα παρακάτω χαρακτηριστικά:

-Να είναι γνώστης των θεμάτων του Υπουργείου και να ενστερνίζεται την πολιτική της κυβέρνησης και του Υπουργείου

Να διαθέτει τα εξής χαρακτηριστικά:

-Ικανότητες συντονισμού,  προγραμματισμού και ελέγχου του Οργανισμού
-Δυνατότητα επικοινωνίας και επαφής με τους πολίτες
-Συστηματική σκέψη
-Ικανότητες ανάλυσης των  προβλημάτων και ανάθεσής τους στο κατάλληλο πρόσωπο για  αντιμετώπιση
-Ικανότητα αντιμετώπισης των θεμάτων μέσα στο  γενικότερο πλαίσιο πολιτικής και όχι επικοινωνιακά
-Να ελέγχει τα συναισθήματά του και  να αντιλαμβάνεται και να σέβεται τα  συναισθήματα των άλλων
- Να διαθέτει ακεραιότητα χαρακτήρα, εντιμότητα και  αξιοπιστία,
- Να είναι αφοσιωμένος στο έργο του
- Να είναι υπόδειγμα κρατικού λειτουργού
-Να εμπνέει εμπιστοσύνη
-Να παρέχει εχέγγυα ικανοτήτων να κάνει ο ίδιος επιλογές προσώπων
-Να έχει πρακτικό μυαλό

- Iκανότητα να παίρνει αποφάσεις αλλά και να αντέχει στο stress.

-Να μιλά άπταιστα Αγγλικά (τουλάχιστον)

-Να έχει ευχέρεια με τις νέες τεχνολογίες

-Θα ήταν ιδιαίτερα  επιθυμητό να έχει εμπειρία και να έχει ζήσει στο εξωτερικό.

Μια πρώτη αξιολόγηση κάθε προσώπου  που επιλέγεται θα λαμβάνει χώρα έξι μήνες μετά το διορισμό. Η αξιολόγηση θα βασίζεται στα ειδικά κριτήρια με βάση τα οποία έχει επιλεγεί ο υποψήφιος.

Οι υποψήφιοι που έχουν συμπεριληφθεί στην τελική λίστα για μια θέση και δεν έχουν επιλεγεί για την συγκεκριμένη θέση, αν θέλουν, αξιολογούνται για άλλες παρεμφερείς θέσεις χωρίς να υποβάλουν αίτηση εκ νέου.

Συνέντευξη στον Flash 96 στην εκπομπή της Αγγελικής Σπανού, 6/7/12

Tweet

Ακολουθούν αναρτήσεις με τις διάφορες ενότητες της συνέντευξης

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 1 (Για την ανάρτησή μου για το opengov και την σημασία του)

Tweet

ΑΣ: Καλημερίζουμε τον Καθηγητή Στατιστικής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας και πρώην Υφυπουργό Παιδείας, τον κ. Γιάννη Πανάρετο. Γεια σας.

ΙΠ: Καλή σας μέρα.

ΑΣ: Διάβασα ένα άρθρο, με το οποίο υπενθυμίζετε την διαδικασία του OpenGov και ασκείτε κριτική στην συζήτηση που γίνεται αυτές τις μέρες σχετικά με τον τρόπο που θα στελεχωθεί η δημόσια διοίκηση και θα ήθελα να μου εξηγήσετε λίγο το σκεπτικό σας.

ΙΠ: Νομίζω ότι χρειάζεται μία αλλαγή νοοτροπίας στον τρόπο που προσεγγίζουμε ορισμένα πράγματα στην χώρα μας. Σας άκουσα προηγουμένως που μιλούσατε για τις συζητήσεις με την τρόϊκα. Ενα στοιχείο που απουσιάζει από την συζήτηση είναι οι διαρθρωτικές αλλαγές. Και όταν λέω διαρθρωτικές αλλαγές δεν αναφέρομαι μόνο στα οικονομικά, στο φορολογικό νομοσχέδιο κ.λ.π., αναφέρομαι στον τρόπο που λειτουργεί το κράτος. Σε παλαιότερη ανάρτηση στο blog μου, έχω καταγράψει όλες τις διαρθρωτικές αλλαγές που έχουμε συμφωνήσει με τους δανειστές μας. Ούτε μία από αυτές δεν έχει υλοποιηθεί.  Οι αλλαγές αυτές θα μπορούσαν να αλλάξουν την λειτουργία του κράτους. Το OpenGov ήταν μέρος μιας πρωτοβουλίας της κυβέρνησης όταν ανέλαβε την εξουσία, δεν ήταν μια υποχρέωση που προέκυπτε από κάποια σύμβαση σε μία στιγμή που η χώρα ήταν σε δύσκολη θέση. Ήταν μια θεσμική αλλαγή που είχε ως συνεκτικό στόχο την αξιοκρατία, την διαφάνεια και την ενημέρωση του πολίτη. Το OpenGov, η διαδικασία επιλογής στελεχών ήταν η μία διάσταση της πρωτοβουλίας αυτής. Άλλες πτυχές της ήταν η διαβούλευση για τα νομοσχέδια, η Διαύγεια, γενικά δηλαδή η διαμόρφωση των συνθηκών που επιτρέπουν στον πολίτη να έχει πρόσβαση στην πληροφορία και την  δυνατότητα να συμμετέχει στα τεκταινόμενα στην πολιτική ζωή.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 2 (Για τις καθυστερήσεις του opengov, τους ανασχηματισμούς και τους μόνιμους υφυπουργούς)

Tweet

ΑΣ: Θυμάστε όμως τι έγινε στην πράξη. Υπήρξαν φοβερές καθυστερήσεις στην κάλυψη κρίσιμων θέσεων, η διαδικασία αξιολόγησης συνήθως γινόταν με έναν πολύ αργό και βασανιστικό τελικά τρόπο.

ΙΠ: Εχετε δίκιο και έχουν δίκιο όσοι κάνουν κριτική και σε επί μέρους επιλογές και στον τρόπο που μερικές από αυτές έγιναν. Θέλω όμως πρώτα να απαντήσω στο θέμα της καθυστέρησης. Σε τι αναφερόταν η καθυστέρηση; Αναφερόταν στο γεγονός ότι δεν άλλαξαν αμέσως οι Γενικοί και οι Ειδικοί Γραμματείς και οι διοικητές Οργανισμών. Με ποια λογική; Ότι πρέπει η κυβέρνηση που αναλαμβάνει να αλλάξει αμέσως τους παλιούς, γιατί οι παλιοί δεν είναι δικοί της και πρέπει να βάλει τους δικούς της. Από το άλλο μέρος, συζητάμε διαρκώς για την ανάγκη συνέχειας της διοίκησης. Πόσοι πολιτικοί, πόσα κόμματα, πόσα μέσα ενημέρωσης έχουν μιλήσει για την ανάγκη μόνιμου, για παράδειγμα, υφυπουργού ή γενικού γραμματέα; Από την μια μεριά, λοιπόν λέμε αυτό και, από την άλλη, δεχόμασταν μέχρι να γίνει το opengov ότι ο κάθε Υπουργός που πηγαίνει σε ένα Υπουργείο παίρνει μαζί του και μία ομάδα συνεργατών του, διότι αυτοί είναι οι «δικοί του». Τι έγινε, για να πω το θετικό στοιχείο, τι έγινε με το OpenGov; Κατ’ αρχήν, θα μπορούσατε να παρατηρήσετε ότι οι αλλαγές προσώπων στην διοίκηση με αλλαγές Υπουργών ελαχιστοποιήθηκαν στην περίοδο αυτή. Και αυτό είναι αποτέλεσμα του OpenGov, διότι όταν είχε επιλεγεί κάποιος με μία διαδικασία όπως αυτή, δεν είχε έννοια ο Υπουργός που ανελάμβανε μετά από ανασχηματισμό να έρθει και να πει «αυτός δεν μου κάνει, έχω τον δικό μου». Χρειάσθηκε να συνεργασθεί με τον Γενικό Γραμματέα που υπήρχε, εκτός και αν αυτός είχε αποδειχθεί μη-ικανός.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 3 (Η διαφορά του opengov από το ΑΣΕΠ)

Tweet

Έρχομαι τώρα στις επιλογές. Πράγματι, υπάρχουν και επιλογές που έγιναν εκτός διαδικασίας, όπως έγιναν και ατυχείς επιλογές. Μειώνεται όμως ή αυξάνεται η πιθανότητα των ατυχών επιλογών με αυτή την διαδικασία; Αυτό είναι ένα ερώτημα. Ένα δεύτερο θέμα, είναι ότι δεν εξηγήσαμε αρκετά – και είναι δική μας ευθύνη – ότι το OpenGov δεν ήταν ΑΣΕΠ. Οι επιλογές δεν έγιναν – και δεν έπρεπε να γίνουν – αποκλειστικά με μόρια και με αριθμό πτυχίων. Τα μόρια στα αντικειμενικά προσόντα υπήρχαν, αλλά δεν εχρησιμοποιούντο ως αποκλειστικό κριτήριο. Δεν λέγαμε, για παράδειγμα, η Σπανού είναι καταλληλότερη από τον Πανάρετο, γιατί έχει 75 μόρια, ενώ ο Πανάρετος έχει 73. Ήταν μία σύνθετη διαδικασία όπου αξιολογούνταν τα προσόντα που είχε κάποιος και οπωσδήποτε η ικανότητά του να συμβάλλει στο να προωθήσει την κυβερνητική πολιτική. Αυτό δεν είναι εύκολο να μπει σε μόρια. Επίσης, υπήρχαν περιπτώσεις που έγιναν επιλογές εκτός OpenGov. Κακώς κατά την γνώμη μου, και το γνώριζε αυτό ο Πρωθυπουργός.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 4 (Για την επιλογή Σπυρόπουλου στο ΙΚΑ εκτός opengov)

Tweet

ΑΣ: Εγιναν και επιλογές, οι οποίες ακύρωναν στην πράξη το OpenGov. Δηλαδή, θυμάμαι τότε που λέγαμε ότι ο καθ’ όλα άξιος κύριος Ροβέρτος Σπυρόπουλος, ο οποίος όμως ήταν γενικός διευθυντής του ΠΑΣΟΚ, προφανώς δεν χρειαζόταν να περάσει από την διαδικασία του OpenGov για να πάει διοικητής στο ΙΚΑ. Οπότε, δημιουργήθηκε έτσι η εντύπωση της εξαπάτησης.

Αναφερθήκατε στο συγκεκριμένο παράδειγμα του κ. Σπυρόπουλου που έχει ενδιαφέρον. Αναρωτήθηκε ποτέ κανείς γιατί η συγκεκριμένη επιλογή του κ. Σπυρόπουλου έγινε μετά από επτά μήνες; Έγινε γιατί το ΠΑΣΟΚ, γιατί η κυβέρνηση, γιατί ο Παπανδρέου ή ο Πανάρετος, γιατί ο οποιοσδήποτε ήθελε να βάλει τον Σπυρόπουλο και έψαχνε τρόπο να τον βάλει; Αν ήθελε να βάλει τον Σπυρόπουλο από την αρχή, δεν θα το έκανε; Ποιός θα το εμπόδιζε;

ΑΣ: Δεν μπορούσατε να βρείτε άλλον εννοείτε;

ΙΠ: Έγινε η διαδικασία, βγήκε η προκήρυξη, υπήρξαν πολλές υποψηφιότητες, έγινε αξιολόγηση των υποψηφιοτήτων, αλλά δεν θεωρήθηκε, καλώς ή κακώς, κάποιος ικανός για την θέση αυτή. Εγώ πίστευα ότι υπήρχαν ικανοί υποψήφιοι για να καταλάβουν την θέση, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυτή είναι η σωστή άποψη. Υπήρχε ανησυχία λόγω έλλειψης αντίστοιχης εμπειρίας από αυτούς που προηγούνταν στην αξιολόγηση για την κατάληψη μιας τόσο σημαντικής θέσης. Θεωρήθηκε ότι κανείς από αυτούς δεν μπορούσε να διοικήσει έναν οργανισμό του μεγέθους του ΙΚΑ. Ετσι, ελήφθη η απόφαση να αναλάβει κάποιος, ο οποίος είχε πείρα από την διοίκηση. Αν κρίνουμε από το γεγονός ότι η συγκυβέρνηση οδηγείται στην απόφαση να διατηρήσει τον κ. Σπυρόπουλο, αποτελεί ίσως απόδειξη ότι η επιλογή ήταν σωστή και εγώ είχα λάθος.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 5 (Το opengov και οι υπουργοί)

Tweet

ΑΣ: Γεγονός όμως είναι κύριε καθηγητά ότι στο συλλογικό υποσυνείδητο όλη αυτή η διαδικασία καταγράφηκε ως μία υπόθεση καλών προθέσεων, η οποία όμως, το λιγότερο, δεν είχε αποτελέσματα. Δεν πείσατε.

ΙΠ: Ισως δεν πείσαμε. Κατ’ αρχήν, δεν μπορώ να διαφωνήσω ότι η γενική εντύπωση είναι ότι το εγχείρημα δεν πήγε καλά, αυτό που λέτε ότι ήταν καλές οι προθέσεις, αλλά δεν πήγε καλά. Γι’ αυτό, επανέρχομαι στο θέμα των διαρθρωτικών αλλαγών. Κοιτάξτε, αυτή ήταν μια αλλαγή που είχε απέναντι της, για μία σειρά από λόγους, όλα τα κορυφαία στελέχη. Γιατί; Όταν ως υπουργός έχεις συνηθίσει σε μία παράδοση με την οποία έχεις την ευχέρεια να επιλέγεις εσύ τους συνεργάτες σου, θεωρείς ότι θα αποδώσεις καλύτερα αν επιλέξεις εσύ τους συνεργάτες σου. Όταν αυτό αλλάζει και αυτή η δυνατότητα περιορίζεται, περιορίζεται δηλαδή η άσκηση εξουσίας, είναι φυσικό οι υπουργοί να μην υποστηρίζουν με την διάθεση και την ζέση που θα περίμενε κανείς αυτή την νέα προσέγγιση.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 6 (Για την διαφάνεια και το ΔΙΑΥΓΕΙΑ)

Tweet

Θα σας πω ένα παράδειγμα για να αντιληφθείτε την δυσκολία του να προωθήσει κανείς τέτοιες αλλαγές.

Αν θυμάστε, ήταν προεκλογική δέσμευση του Πρωθυπουργού «όλες οι αποφάσεις στο διαδίκτυο», δεν ξέρω αν το θυμάστε.

ΑΣ: Ναι βέβαια.

ΙΠ: Λοιπόν, όταν ανέλαβε η κυβέρνηση  υπήρχε μόνο ένα μέλος της κυβέρνησης, ο οποίος δημοσιοποιούσε όλες τις αποφάσεις – ό,τι υπέγραφε – στο διαδίκτυο. Όποιος θέλει δηλαδή να αξιολογήσει το έργο του συγκεκριμένου υπουργού, μπορεί να δει σε κάθε λεπτομέρεια τι έκανε. Μπορεί να δει τις αποφάσεις του.

ΑΣ: Άρα λέτε ότι υπήρχαν αντιστάσεις από άλλα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου;

ΙΠ:Χρησιμοποιώ ένα απλό παράδειγμα. Και ρωτώ: Γιατί κανείς άλλος Υπουργός δεν το έκανε;  Πότε άρχισε να γίνεται; Μετά από επτά μήνες, όταν θεσμοθετήθηκε το Διαύγεια. Και μάλιστα μόνο για τις αποφάσεις με οικονομικό αποτέλεσμα. Και ρωτώ: Για να υλοποιηθεί μια πολιτική πρωτοβουλία, χρειάζεται να υπάρξει νόμος; Δηλαδή, ποιος σταματούσε οποιοδήποτε κυβερνητικό στέλεχος να δημοσιοποιεί τις αποφάσεις του και τις ενέργειες του; Θέλω να πω ότι, σε τέτοιες δύσκολες πολιτικές πρωτοβουλίες, όταν έχεις απέναντί σου δομές, οι οποίες προσπαθούν να διατηρήσουν την υπάρχουσα κατάσταση, είναι δύσκολο να το αλλάξεις εκ βάθρων και να πεις ότι αυτό είναι, το εφαρμόζουμε και να το εφαρμόσεις απόλυτα με επιτυχία. Εγώ είμαι μαθηματικός και το πιο εύκολο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι από το Α πηγαίνεις στο Β αν υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Στην πολιτική τα πράγματα δεν είναι έτσι.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 7 (Γιατί δεν παραιτήθηκα για το opengov)

Tweet

Θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς: Μα γιατί, όταν έβλεπες ότι δεν ακολουθείτο η διαδικασία, δεν έφευγες;  Μου το έχουν πει και αρκετοί άνθρωποι που με εκτιμούν και ξέρουν πόσο απόλυτος είμαι στην τήρηση κανόνων. Το πιο εύκολο πράγμα είναι να πεις σηκώνομαι και φεύγω. Το ερώτημα είναι, μπορείς να συμβάλεις έστω και σε ένα βαθμό στο να αλλάξουν τα πράγματα; Θεωρώ το θέμα της διαφάνειας ως μία από τις σημαντικότερες επιλογές της κυβέρνησης Παπανδρέου. Αυτή την στιγμή, η υπόθεση της διαφάνειας έχει κινητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα. Υπάρχει μάλιστα μία διεθνής πρωτοβουλία 50 και πλέον χωρών από όλο τον πλανήτη για ανοιχτή διακυβέρνηση και καθημερινή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Για  να μπορεί ο πολίτης να έχει πρόσβαση σε στοιχεία. Το ότι η χώρα μας το έκανε αυτό πριν από τις άλλες χώρες, με δική της πρωτοβουλία και χωρίς καμιά υποχρέωση από συνθήκες και μνημόνια, με τις όποιες δυσκολίες που αναφέρατε, με τις όποιες θεμιτές αντιρρήσεις, είναι κάτι σημαντικό.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 8 (Η διαφάνεια και η υπόθεση της ακύρωσης εκλογής Υπουργού)

Tweet

Να σας πω κάτι ακόμα για να δείτε την σημασία της διαφάνειας, που έχει σχέση με την επικαιρότητα. Ως Υφυπουργός Παιδείας με αρμοδιότητα τα πανεπιστήμια, είχα ακυρώσει μία σειρά εκλογών καθηγητών στα πανεπιστήμια, διότι δεν είχε τηρηθεί η νομιμότητα. Είχα από το Σύνταγμα την υποχρέωση του ελέγχου νομιμότητας. Μία από αυτές αφορούσε νυν Υπουργό της κυβέρνησης. Και γίνεται τώρα συζήτηση στο διαδίκτυο και στα μέσα ενημέρωσης, για την ακύρωση αυτή, διότι μετά από ένα διάστημα από όταν έφυγα εγώ από το Υπουργείο έγινε ανάκληση της ακύρωσης αυτής. Και αναρωτιούνται οι πολίτες για το ποιά απόφαση ήταν σωστή. Δεν θα το σχολιάσω εδώ. Όμως, θα πω ότι στο πλαίσιο της διαφάνειας που προανέφερα, είχα αναρτήσει και γι’ αυτήν την περίπτωση όπως και για όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις, τόσο την απόφαση όσο και το σκεπτικό της εισήγησης της υπηρεσίας και της νομικής συμβούλου που υιοθέτησα. Για την ανάκληση, η γνωμοδότηση με βάση την οποία έγινε, δεν υπάρχει πουθενά. Πώς θα αξιολογήσει ο  πολίτης τις ενέργειες αυτές για να σχηματίσει γνώμη;

ΑΣ: … ποιος είχε δίκιο.

ΙΠ: Ο πολίτης δικαιούται να ξέρει όλες τις λεπτομέρειες ώστε να μπορεί να διαμορφώσει άποψη και να μην στηρίζεται στις δηλώσεις των πολιτικών και τον τρόπο που αυτές σχολιάζονται. Είναι σημαντικό να έχει πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία ο πολίτης. Γι’ αυτό, επιμένω τόσο πολύ στην ανάγκη της διαφάνειας. Εχει σημασία, την ώρα που ο υπουργός βάζει την υπογραφή του, να σκέφτεται ότι το έγγραφο που υπογράφει θα μπορεί να το δει ο οποιοσδήποτε πολίτης. Θα είναι δυο φορές προσεκτικός πριν βάλει την υπογραφή του.

Συνέντευξη στον Flash 96: Ενότητα 9 (Για τις διεργασίες στον χώρο της κεντροαριστεράς)

Tweet

ΑΣ: Κύριε Πανάρετε, με την ευκαιρία αυτής της συνομιλίας μας, ήθελα να σας ρωτήσω πώς βλέπετε τις διεργασίες που γίνονται στον χώρο της κεντροαριστεράς;

ΙΠ: Φοβάμαι ότι ένα μεγάλο μέρος της συζήτησης που γίνεται, αφορά διαδικασίες. Η πολιτική ως προσέγγιση για το πώς η χώρα πηγαίνει από την κατάσταση που είναι σήμερα σε μία άλλη κατάσταση, είναι κάτι πολύ πιο δύσκολο και πολύπλοκο που το αποφεύγουμε. Θα σας πω και εδώ ένα παράδειγμα. Φαντάζομαι θα έχουν διαβάσει πολλοί από τους ακροατές σας το κείμενο συνεργασίας των τριών κομμάτων που απαρτίζουν την κυβέρνηση. Αυτό πρέπει να το δούμε ως μία θετική εξέλιξη. Τα κόμματα τα οποία συνεργάζονται, κάθησαν κι έγραψαν ένα κείμενο, το οποίο προσδιορίζει τις αρχές, με τις οποίες θα κινηθούν. Έρχομαι τώρα στην αρνητική πλευρά, που πρέπει κανείς πάντα να την βλέπει για να βελτιώνεται. Δείτε το κείμενο αυτό και πάρτε αν θέλετε, είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο, το κείμενο το οποίο συνδιαμόρφωσαν τα δύο κόμματα που συμμετέχουν στην συγκυβέρνηση στην Αγγλία – οι Συντηρητικοί και οι Φιλελεύθεροι. Δείτε πόσο λεπτομερές είναι αυτό το κέιμενο, σε πόσα θέματα κάνει αναφορά και πώς, κατά κάποιο τρόπο, δεσμεύει τους κυβερνητικούς εταίρους να κινηθούν σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Το φέρνω ως παράδειγμα γιατί και εκεί δεν υπήρχε καμιά κουλτούρα συνεργασίας κομμάτων στον σχηματισμό κυβέρνησης.  Για να επανέλθω στο αρχικό σας ερώτημα, φοβάμαι ότι οι συζητήσεις που γίνονται, δεν ξεκινούν από βασικές αρχές. Τι σημαίνει σήμερα κεντροαριστερά; Για ποιο λόγο είναι χρήσιμη στην κοινωνία; Τι προσφέρει παραπάνω από αυτό που ήδη έχουμε; Γιατί υπάρχουν πολίτες από αυτούς που ψήφισαν κόμματα στον χώρο αυτό, οι οποίοι κινούνται στην άλλη άκρη του φάσματος; Ποιες είναι οι αδυναμίες που παρουσίασε ο τρόπος με τον οποίο διαχειριστήκαμε την εξουσία όσες φορές είχαμε αυτή την ευκαιρία; Οι απάντησεις σε τέτοια ερωτήματα αποτελούν κατά την γνώμη μου προϋποθέσεις που πηγαίνουν πολύ πέρα από τις επιφανειακές συζητήσεις και το αν θα συνεργαστούν προσωπικότητες ή πολιτικοί φορείς στην δημιουργία ενός ευρύτερου χώρου απλά και μόνο για να ισχυροποιηθεί αυτός ο χώρος.

ΑΣ: Σας ευχαριστώ πολύ. Καλημέρα.

ΙΠ: Να είστε καλά, καλή σας μέρα.

Το OpenGov, η επιλογή κυβερνητικών στελεχών και η συγκυβέρνηση

Tweet

updated: 3/7/12

Τις ημέρες αυτές, γίνεται συζήτηση στα μέσα ενημέρωσης (γραπτά και ηλεκτρονικά) για τα πρόσωπα που θα στελεχώσουν τον κρατικό μηχανισμό σε θέσεις που η επιλογή των στελεχών γίνεται με κυβερνητική απόφαση. Ακούγονται πολλά ονόματα, μερικά από τα οποία είναι ονόματα παλαιών υπουργών και βουλευτών της κυβέρνησης της ΝΔ που δεν εξελέγησαν. Στα ονόματα που ακούγονται περιλαμβάνονται και μερικά που λέγεται ότι προκύπτουν από προτάσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ, των δύο άλλων κομμάτων δηλαδή που συμμετέχουν στον κυβερνητικό συνασπισμό.

Ουσιαστικά φαίνεται ότι επανερχόμαστε, στον τρόπο στελέχωσης της κυβέρνησης που ίσχυε μέχρι το 2009, όταν εφαρμόστηκε η διαδικασία της ανοιχτής διακυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία όλες οι θέσεις που επρόκειτο να πληρωθούν, ανακοινώνονταν στο διαδίκτυο και ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορούσε να υποβάλει ηλεκτρονικά το βιογραφικό του με βάση συγκεκριμένες προδιαγραφές για να αξιολογηθεί.

Ποια ήταν η βασική πολιτική επιδίωξη του OpenGov?

Να διαμορφωθείένα κράτος που να λειτουργεί μακριά από πελατειακές εξαρτήσεις και να υπηρετεί την γενική πολιτική, το δημόσιο συμφέρον και όχι το προσωπικό φέουδο του υπουργού. Ενας τρόπος για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι να στελεχωθούν οι θέσεις πολιτικής ευθύνης με τους ικανότερους μεταξύ ικανών, με διαδικασία που δεν τους εξαρτά σε προσωπική πελατειακή σχέση που θα αναπαραχθεί σε όλο την δημόσια διοίκηση όταν επιλέγονται ως ´φίλοι ´ ή εξαρτημένοι. Αντιθέτως θα υπηρετούν τις ψηφισμένες πολιτικές.

Επετεύχθη ο στόχος αυτός; Λαμβάνοντας υπόψη την δυσκολία του εγχειρήματος θα έλεγα ναι, σε μεγάλο βαθμό.

Στην αξιολόγηση του εγχειρήματος δεν πρέπει να παραγνωρίζονται δύο σημαντικά στοιχεία:

1. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που επεχείρησε μία τέτοια διαδικασία σε τέτοια έκταση σε επίπεδο κυβερνητικών στελεχών. Ακόμη και οι ΗΠΑ, υπάρχουν πολλές κρατικές θέσεις, για τις οποίες η κυβέρνηση επιλέγει απ’ ευθείας τα στελέχη της.
2. Η αδυναμία της χώρας και των πολιτικών της στελεχών να προχωρήσει σε βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές, σήμερα μόνο έχει γίνει αντιληπτή σε όλη της την έκταση με αφορμή τις δεσμεύσεις που ανέλαβε η χώρα για διαρθρωτικές αλλαγές έναντι των δανειστών της, καμμία από τις οποίες δεν έχει πραγματοποιηθεί.

Τι άλλο επετεύχθη με το OpenGov?

Πέντε σημαντικές καινοτομίες που λειτούργησαν αποδοτικά είναι κατά την γνώμη μου οι παρακάτω:

α) Καθιερώθηκε η διαδικασία υποβολής βιογραφικών σε μία συγκεκριμένη μορφή και όχι με τον συνήθη άναρχο τρόπο, που οι πολιτικοί και οι πολιτευτές αναφέρουν στο βιογραφικό τους οτιδήποτε οι ίδιοι θεωρούν σημαντικό, με τρόπο που πολλές φορές είναι παραπλανητικός και δεν επιτρέπει την συγκριτική αξιολόγηση υποψηφίων για κάποια συγκεκριμένη θέση.
β) Για πρώτη φορά στην Ελλάδα, όλα τα βιογραφικά υποβάλλονταν σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα, που διαμορφώθηκε ειδικά για τον σκοπό αυτό σε ελάχιστο χρόνο. Πρακτική που ακόμα και το ΑΣΕΠ με την μακρά εμπειρία σε διαδικασίες επιλογής προσωπικού, δεν είχε εφαρμόσει. Σταμάτησε έτσι η ατέλειωτη «χαρτούρα» που όπως φαίνεται επανέρχεται θριαμβευτικά.
γ) Τα πλήρη βιογραφικά (και όχι βιογραφικά μιας παραγράφου) των περισσοτέρων από τους επιλεγέντες αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο για να έχουν οι πολίτες πλήρη εικόνα των προσώπων που επελέγησαν για να τους εξυπηρετούν. Επιδίωξη ήταν αυτό να γίνεται για όλα τα στελέχη της διοίκησης.
δ) Για πρώτη φορά, έγινε ευρύτατα γνωστό σε όλους τους πολίτες ποιές (και πόσες) είναι οι θέσεις που μπορεί να καλύψει μια κυβέρνηση. Μέχρι το 2009 οι κυβερνήσεις ανακάλυπταν πολλές από τις θέσεις «καθ’ οδόν». Μας πήρε περισσότερο από δυό μήνες για να τις καταγράψουμε και να τις προκηρύξουμε και πάλι μας «ξέφυγαν» μερικές. Οι πολίτες δε ούτε καν γνώριζαν μερικές από αυτές. Δεν είναι τυχαία η απορία που δημιουργείται σήμερα στο άκουσμα οργανισμών που είναι πιθανόν να κλείσουν.
ε) Για πρώτη φορά, οι αλλαγές υπουργών δεν συνοδεύτηκαν από μαζική αλλαγή των πολιτικών στελεχών του υπουργείου για να πάρουν μαζί τους «τους δικούς τους». Αν και υπήρξαν περιπτώσεις που αυτό δεν τηρήθηκε, στην πλειοψηφία των υπουργικών αλλαγών η δομή της πολιτικής διοίκησης διατηρήθηκε.

Έχουν διατυπωθεί πολλές κριτικές για το OpenGov, αρκετές από τις οποίες είναι δικαιολογημένες. Υπήρξαν δηλαδή περιπτώσεις όπου υπουργοί επέλεξαν συνεργάτες τους για να καλύψουν θέσεις στον τομέα αρμοδιότητας τους, χωρίς προηγουμένως να έχουν οι θέσεις αυτές προκηρυχθεί στο OpenGov. Υπήρξαν επίσης και περιπτώσεις όπου επελέγησαν πρόσωπα, τα οποία δεν είχαν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους μέσω της ανοιχτής προκήρυξης. Οι περιπτώσεις όμως αυτές δεν αφορούσαν με κανέναν τρόπο την πλειοψηφία των θέσεων που καλύφθηκαν. (Ελπίζω σε κάποια στιγμή να μου δοθεί η δυνατότητα να δώσω και περισσότερα στοιχεία για την όλη διαδικασία, όπως επίσης και για τον τρόπο που την αντιμετώπισαν τα κυβερνητικά στελέχη).

Πιστεύω ότι η κριτική που έγινε, αν και δικαιολογημένη, είναι υπερβολική, αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος του εγχειρήματος. Όταν κανείς προσπαθεί να αλλάξει μία από τις βασικές δομές κυβερνητικής λειτουργίας που στηρίζεται στο πελατειακό κράτος, είναι φυσικό να συναντήσει πολλές αντιστάσεις, να αντιμετωπίσει αντιδράσεις από υπουργούς, βουλευτές και κομματικά στελέχη, ακόμα και να αποτύχει σε ορισμένες επιλογές. Επίσης, δεν εξηγήθηκε ίσως επαρκώς ότι η διαδικασία του OpenGov δεν είναι μια διαδικασία ΑΣΕΠ, όπου όλα γίνονται με μόρια. Είναι μια δύσκολη πολιτική διαδικασία όπου καταβάλλεται προσπάθεια να συγκερασθεί η αξιοκρατία των τυπικών προσόντων με την ικανότητα κάποιου να ανταποκριθεί στον δύσκολο ρόλο της πολιτικής διοίκησης. Αντίθετα από ό,τι πολλοί πιστεύουν, ο ρόλος αυτός διαφέρει πολύ από την άσκηση διοίκησης στον ιδιωτικό τομέα. Αυτό εξηγεί και το γιατί, πολλά στελέχη με ιδαίτερα επιτυχή σταδιοδρομία στον ιδιωτικό τομέα, απέτυχαν όταν δοκίμασαν τις δυνάμεις τους στην πολιτική διοίκηση.

Τι όμως γίνεται σήμερα;

Είναι φανερό ότι επανερχόμαστε στις πρακτικές προ του 2009, όπου οι πολιτικοί συσχετισμοί θα οδηγήσουν στην επιλογή των πολιτικά ισχυρότερων ή αυτών που διαθέτουν μεγαλύτερη πρόσβαση στα κέντρα εξουσίας. Και αυτό είναι λυπηρό γιατί η συγκυβέρνηση προσέφερε τις καλύτερες προϋποθέσεις για να καθιερωθεί οριστικά ένας αξιοκρατικός τρόπος επιλογής των πολιτικών στελεχών της διοίκησης. Με δεδομένο ότι η κυβέρνηση υποστηρίζεται από τρία ισχυρά κόμματα, μία ανοιχτή αξιοκρατική διαδικασία θα συναντούσε πολύ λιγότερα εμπόδια από αυτά που συνάντησε η προηγούμενη μονοκομματική κυβέρνηση με ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία και διαφορά ψήφων 10% από το δεύτερο κόμμα. Η πιθανή δεξαμενή στελεχών σήμερα θα ήταν σαφώς ευρύτερη και οι δυνατότητες αξιοκρατικών επιλογών περισσότερες αφού περισσότερα από ένα κόμματα θα συμμετείχαν στην διαδικασία επιλογής.

Θα είναι κρίμα να χαθεί αυτή η ευκαιρία. Η ΝΔ δικαιολογείται ίσως να επιθυμεί να επανέλθει στις πρακτικές του παρελθόντος, γιατί αυτός ήταν ο τρόπος που είχε ασκηθεί η εξουσία μέχρι το 2009 από τις μονοκομματικές κυβερνήσεις. Δεν δικαιολογείται όμως το ΠΑΣΟΚ που ως μονοκομματική και ισχυρή κυβέρνηση εισήγαγε τον θεσμό του OpenGov και σήμερα θα είχε κάθε λόγο να επιμείνει σε μια βελτιωμένη εφαρμογή του. Ακόμα περισσότερο δεν δικαιολογείται η Δημοκρατική Αριστερά, αφού πάγιο αίτημα της Αριστεράς ήταν να υπάρχουν αξιοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες.

Σημείωση: Κάποιοι ίσως ισχυρισθούν ότι οι διαδικασίες του OpenGov ήταν μακροχρόνιες και με τον τρόπο αυτό καθυστέρησε σημαντικά η στελέχωση του κρατικού μηχανισμού, κάτι που δεν πρέπει να επαναληφθεί σήμερα. Σε τεχνικό επίπεδο, αγνοούν ότι η καθυστέρηση το 2009 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε μία πρωτόγνωρη διαδικασία στην εφαρμογή της οποίας, δεν υπήρχε ιδιαίτερη εμπειρία και, όπως προαναφέρθηκε, οι αντιδράσεις ήταν πολλές. Σε πολιτικό επίπεδο όμως, ο ισχυρισμός αυτός είναι από μόνος του μία τρανή επιβεβαίωση της νοοτροπίας του κομματισμού και της αναξιοκρατίας. Στηρίζεται στην λογική ότι κάθε κυβέρνηση θα πρέπει να αλλάξει όλα τα στελέχη που τοποθετούνται με πολιτική επιλογή για να τοποθετήσει "τα δικά της παιδιά" για να "εφαρμόσει την πολιτική της".

Το πλέον ίσως ενθαρρυντικό είναι ότι η "καθυστέρηση" αυτή απέδειξε κάτι που μέχρι τότε ήταν άγνωστο. Ότι η λογική πως τα στελέχη που είχαν τοποθετηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση θα σαμποτάρουν το έργο της νέας κυβέρνησης και πρέπει να αντικατασταθούν άμεσα είναι, σε μεγάλο βαθμό, λανθασμένη και αδικεί πολλά από τα πρόσωπα που καταλαμβάνουν θέσεις πολιτικής ευθύνης. Η εμπειρία έδειξε ότι πολλοί από αυτούς που έμειναν στις θέσεις τους για σημαντικό χρονικό διάστημα και είχαν τοποθετηθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση, εξακολουθούσαν να εκτελούν τα καθήκοντά τους με την ίδια προσπάθεια, ανάλογα βέβαια με τις ικανότητές τους και τα προσόντα τους. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο σήμερα, αφού πολλά από τα στελέχη έχουν επιλεγεί με κριτήρια που διασφαλίζουν την ικανότητά τους να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους.

Τις σκέψεις αυτές τις καταγράφω ως μια μικρή συνεισφορά στην προσπάθεια που απαιτείται για να αλλάξει η χώρα και όχι ως κριτική προς την κυβέρνηση. Βαθειά ριζωμένες νοοτροπίες και πρακτικές δεν αλλάζουν από την μια μέρα στην άλλη. Θα είναι όμως κρίμα να ξαναγυρίσουμε σε πρακτικές που αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές. Ελπίζω ότι τα κόμματα που απαρτίζουν την κυβέρνηση θα επενεξετάσουν την προσέγγισή τους στο θέμα αυτό και δεν θα αρκεστούν σε απλή κατανομή θέσεων με ποσόστωση (όπως φαίνεται ότι συνέβη με τις επιλογές των μελών του υπουργικού συμβουλίου).

ΥΓ. Ενδιαφέρον έχει και η αντιμετώπιση του θέματος το 2009 και σήμερα. Το 2009 κάθε επιλογή περνούσε από ενδελεχή έρευνα
στα ΜΜΕ και υπήρχε έντονη κριτική σε κάθε υποψία "μεροληπτικής" επιλογής. Υπερβολική κριτική που, παραδόξως, οφειλόταν στην διαφάνεια που η νέα διαδικασία καθιέρωνε, δεδομένου του τι γινόταν παλαιότερα. Σήμερα, ελάχιστοι ασχολούνται με την ουσία και οι αμιγώς κομματικές επιλογές που προωθούνται με πλήρη μυστικοπάθεια θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικές και δικαιολογημένες. Οι παράξενες παρενέργειες της διαφάνειας...