Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (3)

Tweet

Σε παλαιότερη δήλωσή μου, είχα θίξει το ζήτημα της τήρησης της ακαδημαϊκής δεοντολογίας ως το βαθύτερο προαπαιτούμενο για την τήρηση της νομιμότητας στα πανεπιστήμια, με αφορμή τις καταγγελίες που αφορούσαν το Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στο ΦΕΚ 1040/Γ (21/12/09), δημοσιεύθηκε η ακύρωση του διορισμού Καθηγήτριας στο τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η εκλογή κρίθηκε μη νόμιμη ύστερα από διοικητικό έλεγχο που διενεργήθηκε κατά παραγγελία μου.
Η παρέμβαση του Υπουργείου ήταν δυνατή εν προκειμένω (και απαραίτητη) καθότι η εκλογή αυτή δεν έπασχε μόνο δεοντολογικά, αλλά και νομικά. Είχα δηλώσει τότε ότι "εφ' όσον προκύψει νομικό ζήτημα τότε τα πράγματα θα είναι απλά: θα κάνουμε ό,τι έχουμε υποχρέωση".

Πρέπει όμως να προβληματιστούμε για την απουσία ακαδημαϊκής παράδοσης στο Ελληνικό πανεπιστήμιο. Δεν μπορεί να απαιτείται η παρέμβαση ενός υψηλόβαθμου κυβερνητικού αξιωματούχου για την διευθέτηση ενός ζητήματος που στα περισσότερα πανεπιστήμια του κόσμου θα είχε σταματήσει εν τη γενέσει του στο επίπεδο του ιδίου του τμήματος ή, το πολύ, στο επίπεδο του κοσμήτορα της σχολής. Δεν μπορεί να επαφίεται στην βούληση ενός υφυπουργού η τήρηση της στοιχειώδους ακαδημαϊκής δεοντολογίας (το μόνο νομοτελειακά βέβαιο είναι ότι ο υφυπουργός αργά ή γρήγορα θα είναι άλλος, όπως ήταν άλλος όταν ξεκίνησε η υπόθεση). Και αν ένας υφυπουργός ασχολείται προσωπικά με ζητήματα αυτού του είδους, δεν θα κάνει καμμία άλλη δουλειά. Θα χρειαζόμαστε "υφυπουργό επί των εκλογών καθηγητών". Ιδιαίτερα, αν προσπαθούσε να διορθώσει την έλλειψη ή την παραβίαση των ακαδημαϊκών κανόνων με έλεγχο των τυπικών διαδικασιών.  Ο ρόλος των υπουργών είναι να διαμορφώνουν και να προωθούν κανόνες και πολιτικές.

Και το σημαντικότερο είναι ότι, ακόμα και αν εκεί εναποθέσουμε τις ελπίδες μας, υπάρχουν πρακτικές που, παρότι είναι ξεκάθαρα ακαδημαϊκά παράτυπες, παραμένουν νομότυπες. Σε αυτές, ούτε ο πρωθυπουργός ο ίδιος δεν μπορεί να παρέμβει. Εκεί τι θα γίνει; (Τέτοιες περιπτώσεις φαίνεται υπάρχουν και στο συγκεκριμένο τμήμα).

Αν από την άλλη πλευρά, φτάναμε στο άλλο άκρο, δηλαδή στο σημείο να εναποθέσουμε τον έλεγχο και της ακαδημαϊκής πρακτικής (πέραν της νομιμότητας, δηλαδή) απ' ευθείας στην πολιτική εξουσία,  θα κατηφορίζαμε σε ένα παγκοσμίως πρωτότυπο και ολισθηρό μονοπάτι. Διότι θα καταργούσαμε στην ουσία το σύστημα αξιολόγησης από ομότιμους (peer review system), τον πυλώνα πάνω στον οποίο βασίζεται το ακαδημαϊκό οικοδόμημα.

Το ερώτημα αντίθετα πρέπει να είναι: Πώς μπορούν οι "ομότιμοι" (peers) να μην μετατρέπονται σε  "κολλητούς" (cronies);

Η απάντηση μοιάζει να είναι η αξιολόγηση του αποτελέσματος (output) και όχι η μάταιη (αν όχι και φαύλη ενίοτε) ασφυκτική ρύθμιση της διεργασίας (process). Όσο ασφυκτικό και να είναι ένα ρυθμιστικό πλαίσιο, πάντα βρίσκει κανείς "παραθυράκια". Και άπαξ και τα βρεί, "την γλυτώνει" δια παντός. Τα "παραθυράκια" μάλιστα τα βρίσκουν, συνήθως, οι επιτήδειοι. Το "αποτέλεσμα" (output) όμως φυγείν αδύνατον. Ας προβληματισθούμε γιατί συναντάμε τόσα προβλήματα αν και έχουμε την πλέον αναλυτική και παρεμβατική νομοθεσία περί εκλογής καθηγητών.


Είναι εξαιρετικά επώδυνο για έναν ακαδημαϊκό, που συμβαίνει να κατέχει προσωρινά θέση πολιτικής ευθύνης, να διερευνά νομικές αστοχίες για να "διορθώσει" καταστάσεις που πρωτίστως πάσχουν από έλλειψη εφραμογής στοιχειωδών κανόνων ακαδημαϊκής πρακτικής.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι αν δεν ξαναδούμε από την αρχή το Ελληνικό Πανεπιστήμιο, αν δεν ξεκινήσουμε από τις βασικές αρχές, δεν θα μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τον φαύλο κύκλο της παραβίασης της δεοντολογίας που όμως μένει "ατιμώρητη" λόγω της διαρκούς μετάθεσης ευθυνών προς τα άνω, μέχρις ότου κάποιος υπουργός ασχοληθεί προσωπικά για να διερευνήσει τα πεπραγμένα.

Είναι στην πρόθεσή μας να ξεκινήσει μία τέτοια θεμελιώδης αλλαγή στο Ελληνικό πανεπιστήμιο. Αλλά, να δρομολογηθεί σωστά και μετά από την απαραίτητη μελέτη. Οι προχειρότητες που βαπτίστηκαν εν μία νυκτί μεταρρυθμίσεις βλέπουμε πού μας έχουν φέρει.

Στο μεταξύ βέβαια, θα προσπαθήσω να διορθώσω κακώς κείμενα όπου αυτό είναι εφικτό. Δεν μπορώ όμως να μετατραπώ σε χωροφύλακα. (Να σημειώσω εδώ την δυσκολία διερεύνησης της συγκεκριμένης υπόθεσης, όπως προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα που είναι διαθέσιμα στην σελίδα της διαφάνειας του Υπουργείου, που απαίτησε χρόνο και μεγάλη προσπάθεια για να περατωθεί εντός των ασφυκτικών χρονικών προθεσμιών).

 Ελπίζω να έχει γίνει αντιληπτό σε όσους καλοπροαίρετα ασκούν κριτική ότι και οι υπουργοί έχουν περιορισμένα πλαίσια, μέσα στα οποία μπορούν να κινούνται.