Τα εξωτερικά μέλη των Συμβουλίων Διοίκησης των Πανεπιστημίων

Tweet

Τα Συμβούλια Διοίκησης στα πανεπιστήμια και στα ΤΕΙ αποτελούν την μεγαλύτερη ίσως αλλαγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση μετά τον Ν.1268/82. Και αυτό γιατί αποτελούν την απαρχή μιας νέας αντίληψης για το πανεπιστήμιο και την σχέση του με την κοινωνία.

Πολλοί κατηγόρησαν την κυβέρνηση Παπανδρέου και την ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας για καθυστέρηση στην αλλαγή του νόμου για τα πανεπιστήμια. Και ενδεχομένως είχαν δίκιο, αν λάβει κανείς υπόψη του τις εξελίξεις των τελευταίων τριών χρόνων. Χρειάστηκε όμως περισσότερο από ένα χρόνο για να αλλάξει η ατζέντα της συζήτησης για τις αλλαγές στο πανεπιστήμιο.  Πολύ πριν αναλάβω υπουργικά καθήκοντα το 2009, είχα διατυπώσει την πεποίθηση ότι οι αντεγκλήσεις για το αν τα πεζοδρόμια στον περιβάλλοντα χώρο των πανεπιστημίων περιλαμβάνονται στο άσυλο και για το αν οι αιώνιοι φοιτητές θα έπρεπε να διαγραφούν, ήταν ανούσιες και αδιέξοδες.  Η λύση αυτών -και άλλων παρομοίων προβληματών θα έπρεπε να είναι η συνέπεια μιας συνολικότερης αλλαγής. Πίστευα  ότι έπρεπε να μεταβούμε στην ουσιαστική συζήτηση για τον ρόλο των πανεπιστημίων και πώς θα έπρεπε να διοικούνται για να εκπληρώνουν καλύτερα τον ρόλο τους στην κοινωνία. Η αλλαγή της ατζέντας δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκε σχεδόν ένας χρόνος για να γίνει. Και εδραιώθηκε με την ομιλία Παπανδρέου στους Δελφούς.

Όταν  ο τότε πρωθυπουργός στην ομιλία του στους Δελφούς στις 26/9/2010 αναφέρθηκε στην σημασία της αλλαγής στον τρόπο διοίκησης των πανεπιστημίων με την υιοθέτηση των Συμβουλίων Διοίκησης, κανείς δεν πίστευε ότι αυτό θα γινόταν.

Δυστυχώς, οι αιτιάσεις για τους περιορισμούς του συντάγματος, οι αντιδράσεις των διοκήσεων των πανεπιστημίων αλλά και η πολιτική ατολμία οδήγησαν σε Συμβούλια με πλειοψηφία καθηγητών προερχομένων από εσωτερικές εκλογές.  

Οι αντιδράσεις των διοικήσεων των πανεπιστημίων, ειδικά στην αλλαγή αυτή, διατηρήθηκε μέχρι πρόσφατα. Τελικά, φαίνεται ότι όλοι οι αντιδρώντες επικεφαλής πανεπιστημίων και ΤΕΙ αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με την ιδέα και προχώρησαν στις εκλογές των εσωτερικών μελών. Τα περισσότερα ιδρύματα ολοκλήρωσαν την σύνθεση των συμβουλίων με τις επιλογές των εξωτερικών μελών.

Η ανάρτηση αυτή έχει ως στόχο να αναδείξει μια ενδιαφέρουσα πτυχή και εξέλιξη για τα πανεπιστημιακά πράγματα που απορρέει από τα χαρακτηριστικά των προσώπων που επελέγησαν ως εξωτερικά μέλη σε πολλά ιδρύματα.

Οι προαναφερθείσες αντιδράσεις αλλά και οι πρόσφατες αλλαγές στην σχετική νομοθεσία οδήγησαν τα εσωτερικά μέλη του πανεπιστημίου να επιλέξουν σε πολλές περιπτώσεις ως εξωτερικά μέλη, σχεδόν αποκλειστικά, καθηγητές από πανεπιστήμια του εξωτερικού. Αυτό εκπληρώνει το ένα σκέλος της βασικής φιλοσοφίας του συμβουλίου διοίκησης: του σπασίματος της εσωστρέφειας των ελληνικών πανεπιστήμιων με άμεση συμμετοχή στην διοίκησή τους, πανεπιστημιακών μεν, αλλά ανθρώπων που γνωρίζουν τους τρόπους που λειτουργεί ακαδημαϊκά ένα καλά οργανωμένο και σωστά διοικούμενο πανεπιστήμιο και τους έχουν βιώσει σε εξαιρετικά για τον σκοπό αυτό περιβάλλοντα. (Ανεκπλήρωτος, σε μεγάλο βαθμό, έμεινε ο δεύτερος στόχος, να αποτελέσει το συμβούλιο τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των πανεπιστημίων και της κοινωνίας, μέσω της εκλογής και μη πανεπιστημιακών).

Είναι ενδεχόμενο έτσι να επιτευχθεί ένας από τους σημαντικότερους στόχους των γενικώτερων αλλαγών που επιχειρήθηκαν την διετία 2009-2011 στα πανεπιστήμια, αυτός δηλαδή της αντιστροφής της πρακτικής της εσωστρέφειας. Η αντιστροφή αυτή επιχειρήθηκε με τον νόμο με την συμμετοχή καθηγητών από το εξωτερικό στα εκλεκτορικά σώματα, με την δυνατότητα ταυτόχρονης κατοχής θέσης ΔΕΠ σε ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια (dual appointments), κτλ. Να ενισχυθεί δηλαδή η εξωστρέφεια των ελληνικών πανεπιστημίων για να διοχετευθεί σε αυτά ο ακαδημαϊσμός που τόσο δυστυχώς λείπει αφού η εσωστρέφεια τα έχει οδηγήσει σε λογική λειτουργίας δημοσίων υπηρεσιών.

Τα περισσότερα από τα εξωτερικά μέλη που έχουν επιλεγεί για τα πανεπιστήμια της χώρας και είναι καθηγητές στο εξωτερικό ενδεχομένως δεν έχουν πείρα από διοίκηση. Είναι όμως βέβαιο ότι γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει ακαδημαϊκό ήθος και ακαδημαϊκές πρακτικές. Και αυτό ελπίζω να το μεταφέρουν στα ελληνικά πανεπιστήμια.

Έστω και μόνο αυτό να καταφέρουν, θα έχουν προσφέρει πάρα πολλά στην χώρα. Είμαι όμως αισιόδοξος ότι θα προσφέρουν πολύ περισσότερα από αυτά.

Κλείνοντας θα ήθελα να συγχαρώ όσους έχουν εκλεγεί ως εσωτερικά μέλη στα περισσότερα πανεπιστήμια και ΤΕΙ, γιατί με τις επιλογές τέτοιων εξωτερικών μελών, απέδειξαν ότι υπάρχουν Έλληνες πανεπιστημιακοί που έχουν την δυνατότητα να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων αν τους δοθεί το κατάλληλο πλαίσιο και δεν υποχρεώνονται να λειτουργούν στην μιζέρια της καθημερινής γραφειοκρατίας.